ตลาดที่เหมาะสมสำหรับการท่องเที่ยวโดยชุมชน : ประเด็นที่ต้องช่วยกันคิด

คุณอุบลวรรณ  ประดับศุข จาก ททท.(การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย)  บอกให้ช่วยเขียนเกี่ยวกับ “การตลาดที่เหมาะสมสำหรับการท่องเที่ยวโดยชุมชน” ผมเองก็รับปากเพราะคิดว่า ในการทำงานเชิงรุกด้านการท่องเที่ยวโดยชุมชนของประเทศไทยเรา กำลังก่อร่างสร้างตัว ททท.เองก็เริ่มให้ความสนใจการท่องเที่ยวแบบนี้มากขึ้น ถือว่าเป็นโอกาสที่ดี

 

การท่องเที่ยวที่ไม่ใช่เฉพาะเพื่อการท่องเที่ยวแต่เพียงอย่างเดียว การท่องเที่ยวที่ส่งผลต่อสังคมของประเทศ ส่งผลบวกต่อการพัฒนาชุมชนโดยใช้การท่องเที่ยวเป็นเครื่องมือ

มีหลากหลายมุมมองต่อการพัฒนาโดยใช้การท่องเที่ยวเป็นเครื่องมือ สุ่มเสี่ยงที่ทำให้ชุมชนซึมซับเอาวัฒนธรรมข้างนอกจนเสียสมดุล การท่องเที่ยวนี่เองชักนำทุนนิยมเข้ามาท้าทายภูมิปัญญาเดิม

เราควรต้องตระหนักว่า หากไม่มีการท่องเที่ยว สิ่งเหล่านี้ก็เข้ามาอยู่แล้วในรูปแบบของสื่อที่หลากหลาย รวดเร็วและรุนแรง หากประเทศไทยชูเรื่องการท่องเที่ยวเพื่อเป็นรายได้ที่สำคัญของประเทศ สิ่งที่ชุมชนเราต้องรับมือก็คือ การเตรียมชุมชนเพื่อรองรับปรากฏการณ์เหล่านี้ แทบเป็นไปไม่ได้เลยที่เราจะปิดหมู่บ้านชุมชน และปฏิเสธสิ่งเหล่านี้

กระแสการท่องเที่ยวแบบการท่องเที่ยวทางเลือก  กำลังได้รับความสนใจจากชาวยุโรป และประเทศที่ใฝ่ฝันอยากมาเที่ยวเอเชีย พวกเขามองภูมิปัญญาตะวันออกด้วยท่าทีที่สนใจ และเริ่มเข้ามาแลกเปลี่ยนเรียนรู้โดยมาในรุปแบบการท่องเที่ยวมากขึ้น

การตลาดที่เหมาะสมสำหรับ การท่องเที่ยวโดยชุมชน(Community based tourism) จึงเป็นกลยุทธ์หนึ่งที่จะเชื่อมให้เกิดความสมดุลระหว่างชุมชน (Host) และนักท่องเที่ยว (Guest) เป็นตัวที่ทำให้เกิดความเข้าใจ และเตรียมพร้อมสำหรับทั้งสองฝ่าย

กระบวนการพัฒนาหลักๆมีดังนี้

ตั้งวัตถุประสงค์ในการทำการตลาดให้กับชุมชนท่องเที่ยว ให้ชัดเจนว่าเพื่ออะไร และต้องการได้ผลผลิตใด ต้องทำความเข้าใจเป็นพื้นฐานก่อนว่า เมื่อเทียบรายได้กับการท่องเที่ยวกระแสหลัก(Mass tourism)แล้ว การท่องเที่ยวโดยชุมชน(Community tourism)อาจไม่ใช่คำตอบ แต่หากเป็นไปเพื่อการพัฒนาชุมชนไทยโดยใช้กระบวนการท่องเที่ยวเป็นเครื่องมือแล้ว น่าจะเป็นทางเลือกหนึ่งที่น่าสนใจ

หาข้อมูลชุมชนที่จัดการท่องเที่ยวโดยชุมชน ที่มีอยู่ส่วนหนึ่งในประเทศไทย ที่พร้อมในการบริหารจัดการ พร้อมที่จะรองรับนักท่องเที่ยวได้ ซึ่งตรงนี้เองสามารถเชื่อมข้อมูลกับโครงการวิจัยที่กำลังดำเนินการอยู่(โครงการพัฒนาเครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนเพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน)  ในช่วงแรกเรากำลังเก็บข้อมูลชุมชนท่องเที่ยวอยู่และข้อมูลจะถูกนำมาแจกแจง(Identify) และตรงนี้เองข้อมูลจะถูกจัดเป็นกลุ่มเพื่อง่ายต่อการวางยุทธศาสตร์การพัฒนาชุมชนเพื่อการท่องเที่ยว นำประชาสัมพันธ์เชิงรุกในระบบตลาดได้

วางแผนการพัฒนาชุมชนท่องเที่ยว ตรงนี้สำคัญมาก เพราะชุมชนจำเป็นต้องรับการพัฒนาศักยภาพอย่างต่อเนื่อง การพัฒนาชุมชนเหล่านี้ ส่วนใหญ่เป็นการบริหารจัดการในชุมชนเอง และส่วนอื่นๆ ได้แก่  พัฒนาศักยภาพด้านการสื่อความหมาย ผู้นำเที่ยว พัฒนาผลิตภัณฑ์การท่องเที่ยว(Tourism Products) ฯลฯ ต้องพัฒนาให้ชุมชนพร้อมอย่างเต็มที่ และพัฒนาเพื่อเพิ่มศักยภาพชุมชนที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยวประเด็นใหม่ๆ ควบคู่กันไป ตอนนี้เครือข่ายการท่องเที่ยวโดยชุมชนที่เกิดการรวมตัวกันของชุมชนที่ทำการท่องเที่ยวโดยชุมชนแต่ละภาคเริ่มขับเคลื่อน และเริ่มมีการมองการเชื่อมเครือข่ายระดับประเทศ (CBT. Thailand Network) โดยวัตถุประสงค์หลักๆคือ การสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนท่องเที่ยวในประเทศไทยโดยมียุทธศาสตร์การพัฒนาร่วมกัน

เมื่อพร้อมในประเด็นหลักๆเหล่านี้แล้ว เชื่อมต่อไปยัง “การตลาดเพื่อการท่องเที่ยว”  โดยนิยามแล้ว คือ  ความพยายามที่จะทำให้นักท่องเที่ยวกลุ่มเป้าหมายเดินทางเข้ามาท่องเที่ยวในแหล่งท่องเที่ยวของตน ใช้สิ่งอำนวยความสะดวกทางการท่องเที่ยวและบริการในแหล่งท่องเที่ยวนั้น บทบาทจะอยู่ใน ๒ วิธี ได้แก่ การให้บริการข้อมูลข่าวสารการท่องเที่ยว และ การโฆษณาประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยว

คำถามต่อก็คือ รูปแบบการตลาดที่เหมาะสมกับ การท่องเที่ยวโดยชุมชนน่าจะเป็นรูปแบบใด?

 

ผมมองว่ากลุ่มนักท่องเที่ยวที่เป็นกลุ่มเป้าหมายน่าจะเป็น กลุ่มนักท่องเที่ยวที่แสวงหาความรู้หรือสนใจสิ่งหนึ่งสิ่งใดเป็นพิเศษโดยเฉพาะ(Travelers) และมีบางส่วนที่เป็นนักท่องเที่ยวที่เดินทางเพื่อพักผ่อนและแสวงหาความเพลิดเพลิน(The Vacation and Leisure Traveler)

ดังนั้นการตลาดที่เหมาะสมขอเขียนในประเด็นสำคัญเพื่อการมองให้เห็นในรูปแบบกว้างๆในภาพรวม

• สอดคล้องกับศักยภาพชุมชน ความพร้อมของชุมชนท่องเที่ยว(บนพื้นฐานของข้อมูล)
  • ความพร้อมของชุมชนด้านการบริหารจัดการท่องเที่ยว มุ่งเน้นการมีส่วนร่วมของชุมชนเป็นสำคัญเพราะชุมชนเป็นเจ้าของทรัพยากร
  • ทรัพยากรการท่องเที่ยวที่สอดคล้องความต้องการนักท่องเที่ยว
  • อัตราการรองรับนักท่องเที่ยว(carrying capacity)
  • คำนึงถึงวิถีชีวิตวิถีขนบธรรมเนียมที่ท้องถิ่นตามช่วงเวลา รวมทั้งสิ่งที่นักท่องเที่ยวควรปฏิบัติอย่างเคร่งครัด Do and Don’t

• การวิจัยและพัฒนาชุมชนท่องเที่ยวในแต่ละระดับโดยรูปแบบบูรณาการต่อเนื่อง ทั้ง เครือข่าย,หน่วยงาน ,คน ,ชุมชน
  • งานวิจัยและพัฒนา (เครือข่าย,ชุมชน,คน)
  • งานวิจัยผลกระทบที่เกิดจากการท่องเที่ยว(ในแต่ละระดับ)

• การประชาสัมพันธ์ตรงให้กับกลุ่มเป้าหมาย เน้น การสร้างความเข้าใจให้กับนักท่องเที่ยว

อย่างไรก็ตามเป็นเรื่องนี้ เป็นเรื่องใหม่และค่อนข้างละเอียดอ่อนสำหรับการก้าวเข้าสู่ ระบบการตลาดเพื่อการท่องเที่ยวโดยชุมชน การรุกในครั้งนี้อาจต้องใช้กระบวนการศึกษา วิจัยควบคู่ไปด้วย เลือกหารูปแบบที่เหมาะสมสำหรับการจัดการท่องเที่ยวทางเลือกแบบนี้ ในมุมมองผมในฐานะนักพัฒนาที่ทำงานด้านการท่องเที่ยวโดยชุมชนคิดว่าต้องระมัดระวังเป็นอย่างยิ่ง

หน่วยงานที่รับผิดชอบเรื่องนี้โดยตรงอาจเชื่อมต่อกับ เครือข่าย และข้อมูลที่มีอยู่แล้วร่วมกันวางแผน กำหนดยุทธศาสตร์การพัฒนาต่อไป   

 

 

ยินดีรับข้อแลกเปลี่ยน และร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้

จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร

๑๐ พ.ค.๕๐

  เมืองปาย,แม่ฮ่องสอน   

[sasinanda]

sasinanda

สวัสดีค่ะ

อ่านเรื่องท่องเที่ยวข้างล่างด้วยนะคะ

http://gotoknow.org/blog/goodliving/93047

เรื่องการท่องเที่ยว เป็นเรื่องที่จะทำให้เศรษฐกิจของชุมชนดีขึ้น อย่างเห็นได้ชัด หลายๆจังหวัดของเรา สวยงามน่าเที่ยวมาก แต่ไม่ค่อยได้มีการพัฒนา และประชาสัมพันธ์น้อยไป อยากให้ไทยเที่ยวไทยค่ะ

[จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร]

สวัสดีครับพี่

sasinanda

ขอบคุณมากครับที่มาร่วมเติมเต็ม การท่องเที่ยวหากมองเชิงกระบวนการเป็นเครื่องมือที่ดีในการพัฒนาชุมชน แต่เป็นเรื่องละเอียดอ่อน การรุกก็คงต้องค่อยคิด ค่อยทำกันไปครับ

พร้อมแล้วประชาสัมพันธ์ได้ แต่หากชุมชนไม่พร้อม ประชาสัมพันธ์ไป ก็อันตรายเหมือนกันครับ

ผมจะตามไปอ่านลิงค์ที่ให้มาครับ

[rita]

อยากขอข้อเกี่ยวกับการท่องเที่ยวเพื่การตลาด ใครมีข้อมูลแหล่งท่องเที่ยวดีๆช่วยส่งให้ทางE-Mail ด้วยนะคะ

นี่คือE-Mailที่ขอข้อมูลค่ะ [email protected]

[KitTyjump]

สวัสดีค่ะพี่เอก..

ธรรมชาติที่นี่สวยมากเลยนะค่ะ

[beach]

หวัดดีค่ะ...

เนื้อหาดีค่ะ...การท่องเที่ยวโดยชุมชน

เหมือนกับเราได้เข้าถึงพื้นที่จริง ๆ

แวะมาให้กำลังใจคนเขียนบันทึก ค่ะ

อ้อ !! คนบ้านแค่แค่ เหมือนกัน (^_^)