จุดเปลี่ยนระหว่าง Tacit และ Explicit Knowledge

     มาวันนี้ ซึ่งเป็นผลพวงจากงานมหกรรมการจัดการความรู้แห่งชาติ ครั้งที่ 2 ที่ผมได้มาร่วม ผมได้เดินพบปะผู้คนที่เป็นนักจัดการความรู้ โดยเฉพาะเน้นไปพูดคุยกับคนที่ปฏิบัติ เป็นชาวบ้านได้ยิ่งดี เพื่อพูดคุย ค้นหา และตอบคำถามในใจของผมที่ไม่ค่อยเคลียร์กับคำว่า KM สักเท่าไหร่นัก ยิ่งเมื่อวาน ศ.นพ.ประเวศ วะสี ได้พูดถึงการทำงานใด ๆ เราต้องหาความหมาย (Meaning) ด้วย ไม่ใช่ค้นหาแต่เทคนิค + วิธีการ เท่านั้น เมื่อคืนก่อนนอนทบทวน และตั้งเป้าว่าวันนี้จะต้องเข้าใจให้ได้ ในเมื่อมาถึงที่ที่ชุมชนของคนทำจริง ๆ แล้ว

     ผมได้ข้อคิดที่สรุปเอาเองว่า การทำวิจัยที่ผมคุ้นเคยอยู่นั้น เอียงไปทาง Explicit Knowledge หรือที่เรียกว่า ความรู้เด่นชัด มาก และนี่แหละที่เป็นที่มาของคำว่า "ขึ้นหิ้ง" เพราะมุ่งเน้นไปที่การจัดเก็บรวบรวม (Store) เป็นการขึ้นหิ้งเพื่อรอการเข้าถึงของกลุ่มนักวิจัย/นักวิชาการอีกครั้ง นั่นหมายความว่ายากนักที่ชาวบ้านจะเข้าถึงได้ ทั้ง ๆ ที่ข้อมูลส่วนใหญ่ได้มาจากเขาทั้งนั้น

     การจัดการความรู้ที่ สคส. พูดถึง โดยเฉพาะ ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช กล่าวไว้ คือ เน้นความรู้จากการปฏิบัติ ซึ่งลึก บางครั้งไม่รู้ตัว หากเอาถ้อยคำที่ ศ.นพ.ประเวศ วะสี ยกขึ้นเป็นตัวอย่าง "แม่ คือ คนที่เอาความรู้ในตัวคน ที่ตนมีถ่ายทอดมายังลูก จึงเป็นตัวอย่างที่ดี แม้ว่าแม่จะไม่ได้เรียนหนังสือมาเลยก็ทำได้" อันนี้เป็น Tacit Knowledge หรือที่เรียกว่า ความรู้ซ่อนเร้น อันนี้จริงแล้วจะอยู่ที่คนทั่วไป หาได้อยู่ที่นักวิจัยหรือวิชาการมากนัก (คนทั่วไปมีจำนวนมากกว่าด้วย) ฉะนั้นชาวบ้านเข้าถึงกันอยู่แล้ว มีการเรียนรู้ร่วมกัน และแบ่งปันถ่ายทอดกันอยู่แล้ว

     จุดเปลี่ยนที่ทำให้ทั้ง Tacit และ Explicit Knowledge มาบรรจบกัน และก่อรูปเป็นการยกระดับความรู้ น่าจะอยู่ที่การนำทั้ง 2 ส่วนมาประยุกต์ใช้จริง อย่างให้เกียรติกันและกัน หมายถึง ให้ผู้ใช้เลือกเอาเอง ผสมผสานกันเอง ตัดสินใจคัดแปลงเพื่อให้เหมาะกับบริบทของตนเอง น่าจะลงตัวที่สุด ซึ่งผมมองว่านักวิจัยหรือวิชาการต้องมาทำหน้าที่แปลง Explicit Knowledge ให้คนทั่วไปเข้าถึงได้ง่ายขึ้น โดยใช้เครื่องมือ วิธีการใด ๆ ก็ได้ มากกว่า และท้ายที่สุด ความรู้ทั้งหมดก็จะถูกยกระดับขึ้น ไม่มีคำว่า "ขึ้นหิ้ง" สำหรับ Explicit Knowledge และไม่มีคำว่า "ไม่เป็นวิชาการเลย" สำหรับ Tacit Knowledge อีกต่อไป

อย่างให้เกียรติกันและกัน
V
Tacit Knowledge <--- ประยุกต์ใช้จริง ---> Explicit Knowledge
^
เหมาะกับบริบทของตนเอง

     จริง ๆ เมื่อผมเขียนมาถึงตรงนี้ หากเป็นเมื่อก่อนที่ไม่มี gotoknow.org ก็จะถูกเก็บไว้ เพื่อรอตรวจสอบกับผู้รู้ นาน ๆ อาจจะลืมไปก็ได้ วันนี้มีโอกาสแล้วจากใจจริงก็อยากจะได้ตรวจสอบจากผู้รู้บ้างครับ