เพียงแค่พานพบก็อบอุ่น

ผมกำลังแลกเปลี่ยนกับท่านว่าผมได้ใช้กิจกรรมตั้งศาลเจ้าป่าใหญ่โคกจิก เป็นเครื่องมือสำคัญในการค้นหาผู้รู้ในท้องถิ่น ปรากฏการณ์เช่นนี้ได้ผลดีเกินคาด ขนาดพ่อใหญ่อายุร่วมร้อยปี ได้เมตตาพวกเราในกิจกรรมนี้ด้วย อยากเสนอแนวคิดเช่นนี้ถึงนักวิจัยทุกท่าน ลองหันมาออกแบบเครื่องมือวิจัยที่ใช้คนเป็นฐาน ผลงานที่ได้จะเกิดประโยชน์แก่ผู้คน จะน่าสนใจกว่าวิจัยที่ใช้กระดาษเป็นฐานไหมครับ

ความรู้สึกที่มีอยู่ในตัวผู้คนทุกคนและในตัวท่าน เมื่อได้รู้จักกับใครสักคน ในใจท่านจะมีคำถามพร้อมคำตอบทันที เช่น คนนี้ดูดี คนนี้ชะตาถูกกัน คนนี้คุยกันได้ คนนี้เฉยๆ รวมไปถึงเมื่อพบกันครั้งแรกก็มีคำถามและคำตอบว่าทำไมหนาจึงไม่ชอบหน้านายคนนี้เลย ทั้งๆที่ไม่เคยรู้จักกันมาก่อน ทุกท่านคงปฏิเสธไม่ได้ว่าไม่เคยมีความคิดเช่นนี้กับใคร ผมไม่ใช่นักจิตวิทยาแต่ผมเป็นคนที่มีเพื่อนมากพร้อมกับหลากหลายอาชีพ

                    ที่ เม็กดำ พวกเราได้จัดกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันของครู นักเรียน ชุมชน ผ่านกิจกรรมการเชื่อมโยงชุดความรู้ในท้องถิ่นกับชุดความรู้ในระบบโรงเรียน เรามีกิจกรรมหลายอย่าง เช่น การเรียนรู้ที่มีป่าใหญ่โคกจิก   เถาวัลย์   วรรณกรรมท้องถิ่น วิถีอาชีพในชุมชน ฯลฯ โดยสิ่งที่กล่าวถึงเราถือว่าเป็นชุดความรู้ในท้องถเมื่อกล่าวถึง ชุดความรู้ในท้องถิ่น จากการเรียนรู้ทำให้พวกเราสรุปได้ว่า ชุดความรู้ในท้องถิ่น ได้เกี่ยวโยงอย่างแนบแน่นกับวิถีของชุมชนดังนั้นการดำรงอยู่ของชุดความรู้จึงฝังแน่นอยู่ในตัวผู้คนเช่นกัน คำถามสำคัญจึงมีว่าพวกเราจะค้นหาผู้คนที่มีความรู้ฝังแน่นอยู่ได้อย่างไร

               ต้นปีการศึกษา 2549   พวกเรา ริเริ่มกิจกรรมค้นหาผู้รู้ในท้องถิ่น ความรู้วิทยาการสมัยใหม่ ระเบียบวิธีวิจัยที่ได้เล่าเรียนมา ตำรับตำราได้ถูกค้นหา เป้าหมายคือสร้างเครื่องมือค้นหาผู้รู้ในท้องถิ่นและเมื่อนำไปใช้ผลที่ได้คือความเงียบ เงียบที่เกือบสนิท นั่นคือเครื่องมือที่เราสร้างขึ้นไม่มีบารมีมากพอต่อการออกมาแสดงตัวของผู้รู้ในท้องถิ่น   แต่ในความเงียบที่เกือบสนิทพวกเราได้เห็นแสงระยิบระยับ ต้อนรับพวกเราอยู่   นั่นคือคำตอบที่เรากำลังค้นหา คำตอบที่ว่าเราจะค้นหาผู้รู้ในท้องถิ่นได้อย่างครบถ้วนกระบวนการได้อย่างไร

               ชุมชนเม็กดำ มีป่าใหญ่โคกจิก เป็นห้องอาหารมาช้านานและมีคำกล่าวขานกันว่า ณ ที่กลางป่าเรียกชื่อว่า ดงจิก มีต้นเหลี่ยม ขนาดใหญ่ ผู้คนใช้เป็นร่มเงาพักพิงยามแดดฝนและที่สำคัญคือทุกคนรู้ว่า ณ ที่แห่งนั้นมีความศักดิ์สิทธิ์ ชนิดไม่เชื่ออย่าลบหลู่ และด้วยพลังแห่งการเรียนรู้ร่วมกัน พวกเราตกลงกันทั้งชุมชนว่า ป่าของเราต้องศาลให้เจ้าป่าเจ้าเขาได้สถิตย์

               ดังนั้นกิจกรรมตั้งศาลเจ้าป่าใหญ่โคกจิก จึงเริ่มขึ้น การร่วมคิด ร่วมวางแผน ร่วมปฎิบัติ จึงเกิดตามมา จากนั้นสิ่งที่พวกเราใฝ่หาก็เดินออกมาให้เห็น ผู้รู้ในท้องถิ่นทั้งรุ่นใหญ่ รุ่นกลาง รุ่นเล็ก ได้แสดงตัวพร้อมตั้งใจเต็มที่ที่จะให้มีศาลเจ้าป่า สิ่งที่พวกเราสร้างเครื่องมือเข้าไปค้นหาได้มาค้นพบในป่านี่เอง การตั้งศาลเจ้าป่าได้นำพาให้พ่อใหญ่ แม่ใหญ่ แสดงความรู้ที่มีอยู่ในตัวท่านออกมาแบบที่พวกเราไม่ต้องถาม

                           ผมกำลังแลกเปลี่ยนกับท่านว่าผมได้ใช้กิจกรรมตั้งศาลเจ้าป่าใหญ่โคกจิก เป็นเครื่องมือสำคัญในการค้นหาผู้รู้ในท้องถิ่น ปรากฏการณ์เช่นนี้ได้ผลดีเกินคาด ขนาดพ่อใหญ่อายุร่วมร้อยปี ได้เมตตาพวกเราในกิจกรรมนี้ด้วย อยากเสนอแนวคิดเช่นนี้ถึงนักวิจัยทุกท่าน ลองหันมาออกแบบเครื่องมือวิจัยที่ใช้คนเป็นฐาน ผลงานที่ได้จะเกิดประโยชน์แก่ผู้คน จะน่าสนใจกว่าวิจัยที่ใช้กระดาษเป็นฐานไหมครับ

การเรียนรู้กับผู้เฒ่า ผู้แก่ ในชุมชน ส่งผลให้สุขใจ ด้วยการเป็นทั้งผู้ให้และผู้รับ                                        เพียงแค่พานพบก็อบอุ่น…..ครับ

เขียนใน GotoKnow โดย เม็กดำ 1
ใน การจัดการความรู้ในท้องถิ่น

คำสำคัญ (Tags): #โรงเรียนบ้านเม็กดำ#มหาชีวาลัยอีสาน

หมายเลขบันทึก: 71950เขียนเมื่อ 10 มกราคม 2007 22:28 น. ()แก้ไขเมื่อ 11 กุมภาพันธ์ 2012 16:59 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่าน

ความเห็น (12)

แผ่นดิน

เขียนเมื่อ 10 มกราคม 2007 23:00 น. ()

ป่าชุมชนยังเต็มไปด้วยข้อขลำหรือเปล่าครับอาจารย์
และป่าที่นั่นยังคงมีสภาพเป็นเสมือน "ซุปเปอร์มาเก็ตชุมชน" อยู่หรือไม่
ผมเติบโตและเข้าใจมาตั้งแต่เด็ก ๆ ว่าป่า หรือดอนปู่ตาคือดินแดนอีกดินแดนหนึ่งที่ดูขรึมขลัง ลึกลับ แต่แฝงด้วยความอบอุ่น โดยเฉพาะเมื่อพ่อบอกว่าที่ตรงนี้คือที่พำนักของผู้ปกปักรักษาพวกเรา.....
ในมุมมองการอนุรักษ์ ผมชอบปลูกต้นไม้ แต่ก็แปลกแยกในใจเสมอว่า ปลูกแล้วมีกระบวนการดูแลอย่างไร ...คำถามนี้มีอยู่เสมอ โดยเฉพาะการจัดกิจกรรมปลูกป่ากับชาวบ้าน
เมื่อครั้งเป็นนิสิต เคยเคลื่อนไหวเรื่องป่าโคกใหญ่ที่วาปีปทุม...แต่ทุกวันนี้ไม่ได้ติดตามเลย

เม็กดำ 1

เขียนเมื่อ 10 มกราคม 2007 23:22 น. ()

เรียน คุณแผ่นดิน

ในป่ามีข้อขลำ มากขนาดที่หาคนปวดหนัก ปวดเบา แทบไม่มี
ที่เม็กดำ เราคิดและบอกเด็กๆว่า ปลูกป่ามีวิธีดีๆที่ไม่ต้องปลูกและต้องไม่ทำอะไรกับป่า เราจึงเรียนรู้ข้อขลำป่ามากกว่าปลูกป่า (ตั้งใจจะลงรูปแต่ รูปไม่ยอมลงให้ พรุ่งนี้จะเรียนใหม่ )
ป่าใหญ่โคกจิก เนื้อที่ 1400 ไร่ ให้อาหารชาวเม็กดำ มาโดยตลอด
ป่าโคกใหญ่ ที่วาปีปทุม ได้รับรางว้ลลูกโลกสีเขียว และธงพิทักษ์ป่า แล้วครับ
ก่อนปีใหม่ เม็กดำ พาเด็กไปเข้าค่ายที่ป่าโคกใหญ่ 3 วัน สนุกดีครับ

ขจิต ฝอยทอง

เขียนเมื่อ 10 มกราคม 2007 23:38 น. ()

มาสนับสนุนการวิจัยที่เน้นชุมชนเป็นฐาน
งานวิจัยเราไกลตัวคนเกินไป
ทำอย่างไรจะวิจัยเรื่องใกล้ตัว ชุมชนได้เกิดองค์ความรู้

เม็กดำ 1

เขียนเมื่อ 10 มกราคม 2007 23:48 น. ()

เรียน คุณขจิต

หลายวันก่อนนั่งคุยกับพ่อใหญ่ หลายคน ท่านบอกว่า ต้นไม้ที่ป่าใหญ่โคกจิก โดยรวมจะเลื่อนวันออกดอกออกผลไปจากเดิมประมาณ 7 วัน

ข้อมูลแบบนี้แสดงว่าชาวบ้านกำลังวิจัยเรื่องผลกระทบจากสภาวะโลกร้อน ได้ไหมครับ

นาง พันดา เลิศปัญญา

เขียนเมื่อ 11 มกราคม 2007 00:06 น. ()

การเลื่อนวันออกดอกออกผลไปจากเดิมประมาณ 7 วันของต้นไม้ในป่าโคกจิก เป็นโจทย์สำหรับชาวบ้านทั้งในประเด็นโลกร้อนแต่คงแก้ยากเพราะเกี่ยวพันกันทั้งโลก แต่ถ้าให้ใกล้ตัวน่าจะออกแบบวิธีการที่เหมาะสมสำหรับให้ต้นไม้ออกดอกออกผลตามฤดูกาลที่ป่าใหญ่โคกจิก จะง่ายกว่าไหมค่ะ ผอ.

แผ่นดิน

เขียนเมื่อ 11 มกราคม 2007 00:22 น. ()

ผมเองยุคนั้นได้รวมเอานิสิตนักศึกษา 8 สถาบันลงไปกินนอนในป่าโคกใหญ่ และเป็นกำลังใจให้ชาวบ้าน โดยเฉพาะพ่อบุญเรือง ยางเครือ
และเคยพาน้อง ๆ นิสิตไปปลูกป่ากันที่นั่น
ขอบคุณอีกครั้งนะครับสำหรับข่าวคราวแห่งความปลื้มปิติ