เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน

เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน

ควาย จัดอยู่ในไฟลัมสัตว์มีแกนสันหลัง ชั้นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีสี่ขา เท้าเป็นกีบ ตัวขนาดใกล้เคียงกับวัว โตเต็มวัยเมื่ออายุระหว่าง 5-8 ปี น้ำหนักตัวผู้เมื่อโตเต็มวัยโดยเฉลี่ย 520-560 กิโลกรัม ตัวเมียน้ำหนักเฉลี่ยประมาณ 360-440 กิโลกรัม ตัวผู้จะใหญ่กว่าตัวเมียเล็กน้อย มีผิวสีเทาถึงดำ บางตัวมีสีชมพู เรียกว่า ควายเผือก เขาเป็นลักษณะเด่นเฉพาะตัวของควาย ปลายเขาโค้งเป็นวงคล้ายพระจันทร์เสี้ยว แต่ถ้าเป็นควายตัวผู้ที่มีลักษณะดีก็จะมีคนซื้อไปเป็นพ่อพันธุ์

ควายจะเจริญเติบโตใช้แรงงานได้เมื่ออายุ 2.5-3 ปี ช่วงที่ใช้งานได้เต็มที่ คือ อายุระหว่าง 6-9 ปี ควายแต่ละตัวจะใช้งานได้จนอายุย่างเข้า 20 ปี อายุควายโดยทั่วไปเฉลี่ยประมาณ 25 ปี

นอกจากจะใช้แรงงานควายในการไถนาและลากเทียมแล้ว ควายยังถูกนำมาชนกันซึ่งเป็นกีฬาพื้นเมืองของทางภาคใต้ เรียกว่า กีฬาชนควาย ซึ่งในอดีตเป็นกีฬาที่สนุกสนานและเป็นที่สนใจของคนทั่วไป ในปัจจุบันไม่มีในพื้นที่ใดของภาคใต้ มีเพียงเฉพาะในพื้นที่ของเกาะสมุยเท่านั้น กีฬาชนควาย จึงนับว่าเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นของเกาะสมุย โดยปกติผู้ชมส่วนใหญ่ก็เป็นคนบนเกาะสมุย ที่เล่นกันเพื่อความสนุกสนานหลังฤดูเก็บเกี่ยว สนามชนควายก็ใช้พื้นที่โล่งทั่วไปหรือในนาที่เก็บเกี่ยวเสร็จแล้ว การชนควายแบบนี้เรียกว่า "ชนควายลาน"

กีฬาชนควายได้เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมมาก ปัจจุบันมีการเลี้ยงควายเพื่อชนกันโดยเฉพาะ ไม่ใช่มีจุดประสงค์เพื่อความสนุกสนานหลังฤดูเก็บเกี่ยวเหมือนแต่ก่อน และมีการพนันขันต่อแทรกเข้ามาร่วมด้วย และเปลี่ยนจากการชนกันที่ลานเป็นชนกันในบ่อน มีการจัดชนกันเป็นนัดๆเป็นครั้งคราวไป

ลักษณะของควายที่จะนำมาชนกันตามตำราควายชนตามแบบของนักเลงควายชน ถ้าเป็นควายดำก็ต้องมีหางยาว ถ้ามีสีขาวต้องหางสั้นและข้อเท้าสั้น ควายชนหนังต้องตึง จมูกกว้าง มีเหงื่ออยู่เสมอ ถ้าเป็นควายดำสนิทถือว่าดี มีไหวพริบ มีเล่ห์เหลี่ยมสูง อดทนในการต่อสู้ ส่วนควายที่มีสีแดงไม่นิยมนำมาชนเพราะสีของมันไม่ทำให้รู้สึกว่าองอาจหรือดุดัน 

ควายที่ถูกใช้เป็นควายชนจะถูกติดอาวุธด้วยการเสี้ยมปลายเขาให้แหลมคมเพื่อใช้ทำอันตรายคู่ต่อสู้  ก่อนการชนควายเจ้าของจะพาควายมาเปรียบเพื่อหาคู่ชนที่เหมาะสม แล้วตกลงเดิมพันกันเสร็จสิ้นในคราวเดียว หลังจากนั้นต่างฝ่ายจะฟิตซ้อมควายเหมือนกับนักมวยด้วยการ วิ่งตอนเช้า ออกกำลังกาย ฝึกซ้อมชน ควบคุมอาหาร ฯลฯ ก่อนถึงวันชนหนึ่งวันจะนำควายมาทำพิธีที่เรียกว่า "ทำควาย" หรือ "แต่งควาย" ซึ่งเป็นพิธีทางไสยศาสตร์ ในวันที่ชนควาย จะต้อนควายให้มาเจอกันและจับเขาของควายทั้งคู่ให้มาชนกัน ทำไปทำมาควายก็จะขวิดจะชนกันเองควายตัวที่แพ้ต้องหันหลังวิ่งไปรอบๆสนาม คนที่อยู่ด้านนอกก็จะเปิดประตูที่เตรียมไว้สำหรับให้ควายตัวที่แพ้ออกไป มีเด็กเลี้ยงควายคอยกำกับให้วิ่งออกไปตามทาง

หลังการชนควายผ่านพ้นไปร่องรอยบาดแผลที่เกิดจากการต่อสู้สามารถรักษาหายได้ภายในระยะเวลาอาทิตย์กว่าๆถึงสองอาทิตย์ แต่ที่สำคัญคือกล้ามเนื้อส่วนต่างๆของควายยิ่งใช้เวลาชนนานกล้ามเนื้อก็จะช้ำมากขึ้น ควายบางตัวอาจนำมาเพื่อชน เมื่อเสร็จสิ้นก็มีการขนย้ายกลับไปภูมิลำเนาเดิม เพื่อเจ้าของเอาไว้ใช้ในการเกษตรกรรมต่อไป บางคนอาจมองว่าการชนควายเป็นประเพณีการละเล่นที่สนุกสนาน แต่บางคนอาจมองว่าการชนควายเป็นการทรมานสัตว์ เช่นเดียวกับการแข่งขันสู้วัวกระทิงที่โด่งดังในสเปน ก็ยังมีความคิดเห็นที่แตกต่างจนต้องพบกันครึ่งทางด้วยการลดการแข่งขันสู้วัวกระทิงลง เหลือเพียงในฤดูการแข่งขันเท่านั้น

สำนวน " เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน" พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตสถาน พ.ศ. 2554 ให้ความหมาย ว่า หมายถึง การยุยงให้โกรธ เกลียด หรือวิวาทกัน ใช้ในการเปรียบเปรยถึงการยุยง ปลุกปั่น ให้เกลียดกัน เพื่อต้องการให้แตกแยกกัน ทะเลาะวิวาทกัน

ที่มาของสำนวน " เสี้ยมเขาควายให้ชนกัน" มาจากการเสี้ยมเขาควายให้แหลมคมเพื่อเอาไว้ใช้ต่อสู้ในกับคู่ต่อสู้ในการชนควาย รวมถึงการต้อนควายให้มาประจันหน้ากัน และจับเขาของควายให้มาชนกัน ด้วยศักดิ์ศรีในตัวเองของควาย จะทำให้ควายขวิดกัน เปรียบเหมือนการยุยงให้เขาทะเลาะวิวาทบาดหมางกัน

โคลงสุภาษิตประจำภาพภายในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม อธิบายความหมายไว้ ดังนี้

แสนชั่วยั่วแหย่เหย้า  ยุคน
สอนนี่เสี้ยมโน่นชน  แส่ได้
สองฝ่ายไม่ทราบขวน  ขวายทะเลาะ กันแฮ
เฉกเสี้ยมเขาควายให้  ขวิดไส้พุงพัง

ตัวอย่าง

บ้านฉันหาความสงบสุขไม่ได้เลย ตั้งแต่ลูกสะใภ้เข้ามาอยู่ในบ้าน เพราะเธอชอบยุแหย่เอาเรื่องของคนนั้นมาบอกคนนี้ จนทำให้เขาผิดใจกัน เธอชอบเสี้ยมเขาควายให้ชนกัน

                        ?

ขอบคุณภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต