ใบไม้ร่วงจะออกช่อ ข้าวรัดกอจะออกรวง

ใบไม้ร่วงจะออกช่อ ข้าวรัดกอจะออกรวง

ใบไม้ร่วงจะออกช่อ

การออกดอกเป็นสัญญาณว่าต้นไม้เข้าสู่ระยะชราภาพ (senescence) พืชบางชนิดเมื่อออกดอกออกผลแล้วก็จะตายเนื่องจากครบวงจรชีวิตแล้ว ได้แก่พืชล้มลุก เช่น กล้วย สับปะรด แต่พืชบางชนิดเมื่อออกดอกติดผลแล้วก็จะเริ่มมีการเจริญทางกิ่งใบใหม่ จนกระทั่งกิ่งใบเหล่านี้แก่พอก็จะออกดอกติดผลอีก เป็นเช่นนี้วนเวียนไปเป็นเวลานานก่อนที่ต้นจะตาย ได้แก่ พวกไม้ผลยืนต้นทั้งหลาย เช่น มะม่วง ลิ้นจี่ ลำไย

ชมพู่

ลำไย

ลองกอง

ต้นไม้จะออกดอกออกผลเมื่อมีความพร้อม นั่นคือ อายุ อาหารสะสม สภาพแวดล้อมพอเหมาะ ทั้งหมดนี้เป็นปัจจัยร่วมกัน จะขาดสิ่งใดสิ่งหนึ่งไม่ได้ การที่ใบไม้ร่วงเป็นธรรมชาติของต้นไม้ ในการลดการเจริญเติบโตทางกิ่งใบ และยังมีผลทำให้ต้นไม้สร้างอาหารได้ดีขึ้น โดยมีการแตกใบใหม่ออกมา ซึ่งใบใหม่เหล่านี้มีประสิทธิภาพในการสังเคราะห์แสงสูงกว่าใบแก่ นอกจากนี้การที่ต้นไม้ทิ้งใบจะเป็นการลดการแย่งอาหารระหว่างกิ่งพืช จึงทำให้มีอาหารสะสมสำหรับการออกดอกมากขึ้น

มะม่วง

มะยงชิด

มะกอก

ใบไม้ร่วงจึงเป็นสัญญาณว่าอีกไม่นานต้นไม้จะออกดอกออกผล ถือเป็นสัญญาณของการเปลี่ยนแปลงไปในทางดี

ข้าวรัดกอจะออกรวง

การปลูกข้าว หมายถึง การทำนาและการดูแลรักษาต้นข้าวในนาไปจนถึงการเก็บเกี่ยว การปลูกข้าวจะปลูกตามสภาพของดินฟ้าอากาศและสังคมของท้องถิ่น การปลูกข้าวในประเทศไทยจึงมีหลายวิธี ดังนี้

การปลูกข้าวนาไร่ หมายถึง การปลูกข้าวในสภาพที่ไม่มีน้ำขัง และจะต้องใช้น้ำฝนเท่านั้น โดยส่วนใหญ่จะเป็นพื้นที่สูง เชิงเขา หรือบนดอยสูง ซึ่งการปลูกข้าวจะใช้วิธีการหยอดเป็นหลุม หรือการโรยเป็นแถว เมื่อฝนตกลงมาหรือเมล็ดได้รับความชื้นจากดินก็จะงอกและเจริญเติบโตเป็นต้นข้าว การปลูกข้าวไร่จึงต้องใช้น้ำฝนเพียงอย่างเดียว พื้นดินที่ปลูกข้าวจะแห้งและขาดน้ำทันทีเมื่อสิ้นฤดูฝน ดังนั้นการปลูกข้าวไร่จะต้องใช้พันธุ์ข้าวที่มีอายุเบา โดยปลูกในต้นฤดูฝนและเก็บเกี่ยวได้ในปลายฤดูฝน พื้นที่ปลูกข้าวไร่ในประเทศไทยมีจำนวนน้อย และมีปลูกมากในภาคเหนือและภาคใต้

การปลูกข้าวนาหว่าน หมายถึง การปลูกข้าวนาสวนในสภาพพื้นที่ลุ่มน้ำขัง โดยใช้เมล็ดพันธุ์ข้าวหว่านในพื้นที่แปลงนา ในการปลูกข้าวนาหว่านจะมีอยู่ 2 แบบ คือ การหว่านข้าวนาน้ำตมและการหว่านข้าวนาแห้ง ซึ่งทั้งสองแบบขึ้นอยู่กับลักษณะของพื้นที่

การปลูกข้าวนาดำ หมายถึงการปลูกข้าวนาสวนในสภาพพื้นที่ลุ่มน้ำขัง โดยใช้ต้นกล้าข้าวปักดำลงในแปลงนา ซึ่งจะมีขั้นตอนของการปลูกข้าวแบ่งออกเป็น 2 ระยะ คือ ระยะต้นกล้า และระยะปักดำ

ส่วนการปลูกข้าวชนิดที่แบ่งตามฤดูปลูก คือ ข้าวนาปี และข้าวนาปรัง ข้าวนาปีหรือข้าวนาน้ำฝน (in-season rice) คือ ข้าวที่ปลูกในฤดูการทำนาปกติ เริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงตุลาคม และเก็บเกี่ยวสิ้นสุดไม่เกินเดือนกุมภาพันธ์ ส่วนข้าวนาปรัง คือ ข้าวที่ปลูกนอกฤดูการทำนาปกติ (off- season rice) คือ เริ่มตั้งแต่เดือนมกราคม นิยมปลูกในพื้นที่ที่มีการชลประทานดี เช่น ในภาคกลาง เป็นต้น

การเจริญเติบโตของข้าว แบ่งออกได้ดังนี้
1. การเจริญเติบโตทางลำต้นและใบ แบ่งออกเป็นระยะต้นกล้า เริ่มตั้งแต่เมล็ดข้าวเริ่มงอกจนถึงมีใบ 5-6 ใบ หรือประมาณ 20 วัน หลังหว่าน และระยะแตกกอ เริ่มตั้งแต่มีการปักดำข้าวจนถึงข้าวสร้างรวงอ่อน หรือ
ประมาณ 30-50 วันหลังปักดำ

2. การเจริญเติบโตทางระบบสืบพันธุ์ จะใช้เวลาประมาณ 30 - 50 วัน หลังข้าวแตกกอสูงสุด หรือแตกกอเต็มที่ แบ่งออกเป็น 
-ระยะสร้างรวงอ่อน เป็นช่วงที่ข้าวมีการเจริญเติบโตเต็มที่ ลำต้นจะเปลี่ยนจากลักษณะแบนเป็นต้นกลม 
- ระยะตั้งท้อง ระยะนี้จะเห็นต้นข้าวมีลักษณะกลมพองขึ้นอย่างชัดเจน และมีใบธงปรากฏให้เห็น
-ระยะออกดอกและผสมพันธุ์ เป็นช่วงที่ข้าวจะส่งรวงจากกาบใบ ดอกข้าวจะบานและละอองเกสรตัวผู้จะร่วงลงบนเกสรตัวเมีย

3. การเจริญเติบโตทางเมล็ด เริ่มจากการผสมเกสรของดอกข้าว ภายในเมล็ดข้าวมีลักษณะคล้ายน้ำนมแล้วจะเปลี่ยนเป็นแป้งแข็งจนกระทั่งสุกแก่ ในระยะนี้จะใช้เวลาประมาณ 30-35 วัน

ข้าวรัดกอ อยู่ในช่วงการเจริญเติบโตทางระบบสืบพันธุ์ เป็นระยะที่ข้าวกำลังจะออกรวง นับวันหลังจากระยะสร้างรวงอ่อน 5 - 7 วัน เป็นช่วงที่ต้นข้าวสะสมอาหารไว้ในลำต้นเตรียมจะออกรวง ลำต้นของข้าวจะเปลี่ยนจากลักษณะแบนเป็นอ้วนกลมอย่างชัดเจน เป็นช่วงเวลาก่อนที่ต้นข้าวจะตั้งท้อง เรียกว่า ข้าวรัดกอ หลังจากนั้นข้าวก็จะออกรวง ออกดอก และดึงธาตุอาหารมาใช้ในการเจริญเติบโตของรวงข้าวต่อไป

ข้าวรัดกอจึงเป็นสัญญาณบ่งชี้ว่า อีกไม่นานข้าวจะออกรวงและเจริญเติบโตเป็นเมล็ดข้าว

สำนวน " ใบไม้ร่วงจะออกช่อ ข้าวรัดกอจะออกรวง" หมายถึง สัญญาณของการเปลี่ยนแปลงไปในทางดีที่กำลังจะเกิดขึ้นในไม่ช้า

ที่มาของสำนวน "ใบไม้ร่วงจะออกช่อ ข้าวรัดกอจะออกรวง" มีที่มาจากธรรมชาติของต้นไม้ที่จะผลัดใบในช่วงที่อากาศเย็นลง ความชื้นในอากาศน้อยลง ใบของต้นไม้เริ่มหยุดผลิตอาหาร ซึ่งเป็นสาเหตุให้ต้นไม้ต้องทิ้งใบจากต้น ลดการใช้พลังงาน จนกว่าอุณหภูมิจะสูงขึ้นและกลับมาผลิตอาหารได้ตามปกติ เมื่อสะสมอาหารได้มากเพียงพอก็จะออกดอกซึ่งจะเจริญเป็นผลต่อไปนั่นเอง ส่วนต้นข้าวก็มีการสะสมอาหารเอาไว้ที่ลำต้นจนอ้วนกลมเพื่อจะได้เอามาใช้หล่อเลี้ยงรวงข้าวเช่นกัน

ใบไม้ร่วงบ่งบอกรอออกช่อ
ข้าวรัดกอจะเกิดรวงล่วงรู้อยู่
สำนวนย้อนสอนคิดพินิจดู
สังเกตรู้หลายอย่างรอบข้างตน

สิ่งเล็กเล็กจับจ้องมิมองผ่าน
ทุกสัญญาณบ่งชี้มีเหตุผล
ทั้งในเชิงธรรมชาติและหมู่ชน
อย่าปล่อยพ้นเลยผ่านสัญญาณมี
(หมู มยุรธุชบูรพา)

 

ขอบคุณภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต