งูบาซิลิสก์ ในนิทานปรัมปราและในภาพยนตร์ แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับห้องแห่งความลับ


#บทความ #ความเรียง
สิ่งประหลาดในนิทานปรัมปราและภาพยนตร์
ตอน งูบาซิลิสก์ ในนิทานปรัมปราและในภาพยนตร์ แฮร์รี่ พอตเตอร์ กับห้องแห่งความลับ

ดูคลิปได้ที่นี่

ในภาพยนตร์หรือในหนังสือเรื่องแฮร์รี่ พอตเตอร์ เล่มที่ 2 ตอน ห้องแห่งความลับ มีการพูดถึงงูยักษ์บาซิลิสก์ ที่มีฤทธิ์เดชไม่ธรรมดา พิษร้ายของมันทำให้คนสิ้นชีวิตได้โดยการกัดหรือสัมผัสเพียงครั้งเดียว และการพ่นพิษตรง ๆ เข้าไปที่ตา ทำให้ตาบอดทันที หรือแม้กระทั่งการสบตามันก็ทำให้กลายเป็นหิน ซึ่งแม้แต่เฮอร์ไมโอนี หญิงสาวที่มีความเฉลียวฉลาดก็ยังเสร็จมันมาแล้ว ผู้ที่ควบคุมมันได้ก็มีคนเดียวคือ ทอม ริดเดิล เด็กหนุ่มวายร้ายของเรา ซึ่งแม้แต่ แฮร์รี่ พอตเตอร์ เองก็ปราบมันยากเย็นจนหืดขึ้นคอ ต้องอาศัยดาบวิเศษของก็อดดริก กริฟฟินดอร์ และนกฟีนิกซ์ของศาสตราจารย์อัลบัสดัม เบิลดอร์เข้าช่วย จึงจะปราบมันได้

แต่ในโลกของคติชนวิทยา โดยเฉพาะในนิทานปรัมปรา บาซิลิสก์คืออะไร ถือกำเนิดอย่างไร แล้วจะปราบมันได้อย่างไร วันนี้ทางช่อง Super Review Channel และ Facebook Fanpage บทความไทยศึกษาคติชนวิทยา โดยผม วาทิน ศานติ์ สันติ ขออาสามาเล่าเรื่องราวของงูปรัมปราตนนี้ให้ฟัง/อ่านกันครับ

บาซิลิสก์ เป็นสัตว์ประหลาด เป็นการประกอบร่างกันระหว่างนกกับสัตว์เลื้อยคลาน มีหัวแหลมแบบนก มีตีนแบบนกมีนิ้ว 3 นิ้ว แต่มีลำตัวเหมือนงู ชื่อของมันอยู่ในภาษากรีกหมายถึง "ราชางูน้อย"  บาซิลิสก์มีหางแยกออกเป็น 3 แฉก ตาเป็นประกาย มีมงกุฎอยู่บนหัว ที่มีลักษณะเป็นยอดแหลม 3 ยอด ยุโรปในยุคกลางมีการกล่าวถึงบาซิลิสก์เอาไว้ว่า มันเกิดจากไข่ไก่ตัวผู้ ซึ่งไข่นี้ไม่มีไข่แดง มีคางคกเป็นผู้ฟักอยู่บนกองปุ๋ยคอก ในบางวัฒนธรรมเรียกบาซิลิสก์ว่ามังกร ซึ่งสามารถพ่นไฟได้ด้วย

บาซิลิสก์มีร่างที่เต็มไปด้วยพิษร้าย ทุกสัดส่วนของมันหมายถึงความตาย มันคือตัวแทนของความตายอย่างแท้จริง เวลามันหายใจออกมา จะเป็นเปลวไฟอันร้อนแรง สิ่งมีชีวิตที่มันสัมผัส สิ่งที่มันหายใจรด มันมองเห็น หรือมันกัด การได้รับกลิ่นของมัน ได้สัมผัสกับน้ำลายของมัน หรือแม้แต่การจ้องตามันโดยตรง ก็ล้วนแต่เป็นอันตรายทั้งสิ้น ไม่ว่ามันจะเลื่อยไปไหน พืชที่มันเลื้อยผ่านก็จะตายไปด้วย ไม่มีสิ่งมีชีวิตใดที่จะสามารถเผชิญหน้ากับมันได้ แม้กระทั่งเสียงขู่ฟ่อของมันก็ทำให้สัตว์เองหนีกระเจิงไปทั้งหมด

บาซิลิสก์เป็นสัตว์ที่มีพิษร้ายแรงที่สุดเท่าที่เคยมีมาในโลกของนิทาน บางนิทานกล่าวว่า แม้บาซิลิสก์ถูกฆ่าด้วยหอกจากหลังม้า แต่พิษของมันกลับไหลขึ้นด้านบนและสามารถย้อนไปฆ่าทั้งคนและม้าด้วย และถ้าพิษของบาซิลิสก์ตกค้างลงไปในบ่อน้ำ จะทำให้น้ำนั้นปนเปื้อนสารพิษ และยังคงอยู่ต่อไปได้หลายศตวรรษ ใครที่มาดื่มก็ต้องเสียชีวิตด้วยกันทั้งสิ้น

มันคือหนึ่งในสัตว์สุดยอด ที่ขึ้นชื่อที่สุดตนหนึ่งในนิทานปรัมปราโลกโบราณเลยก็ว่าได้

บาซิลิสก์ มีต้นกำเนิดอยู่หลายสำนวน เช่น เกิดจากเลือดประจำเดือนของผู้หญิง หรือเกิดจากผมของผู้หญิงที่กำลังมีประจำเดือน บางสำนวนบอกว่า เกิดจากผมที่มีลักษณะเป็นงูของนางกอร์กอน

บาซิลิสก์ ปรากฏในรูปแบบต่าง ๆ ตลอดประวัติศาสตร์อย่างยาวนาน มันเริ่มต้นจากการเป็นงูขนาดเล็กที่สวมมงกุฎ ซึ่งสามารถฆ่าได้ด้วยพิษร้ายแรงและสายตาที่ชั่วร้าย พิษนั้นร้ายแรงมากมันทิ้งพิษไว้เป็นวงกว้าง แม้จะมีลักษณะที่โหดร้าย แต่ก็ยังแสดงถึงพลังอำนาจ ดังนั้นจึงกลายเป็นสัตว์ผู้พิทักษ์และเป็นสัญลักษณ์ดั้งเดิมของเมืองบาเซิลของสวิตเซอร์แลนด์

เรื่องคติความเชื่อเรื่องการถือกำเนิดจากเลือดประจำเดือนของผู้หญิงนั้น สามารถเชื่อมโยงกับความคิดได้ว่า เลือดประจำเดือนเป็นบางสิ่งบางอย่างที่ลึกลับของผู้หญิง ที่คนในยุคสมัยโบราณไม่อาจตีความได้ และเนื่องจากมีการกำเนิดที่เกี่ยวข้องกับนางกอร์กอน ที่กล่าวกันว่า ใครมองนางก็จะกลายเป็นหิน ซึ่งก็เช่นเดียวกันคือใครสบตากับบาซิลิสก์ก็จะกลายเป็นหินจนตายไปด้วย

บางสำนวนกล่าวว่า บาซิลิสก์กลัวเสียงไก่ขัน ดังนั้นผู้คน จึงแบกไก่ไปด้วย เพื่อป้องกันตัวจากบซิลิส์ บางสำนวนกล่าวว่า บาซิลิสก์ไม่ชอบกลิ่นของพังพอน

แต่หากจะฆ่าบาซิลิสก์ ก็ต้องจ้องมองเงาของมันผ่านกระจก ผู้ใดคิดจะฆ่าบาซิลิสก์ ก็ต้องถือกระจกย่องเข้าไปด้านหลัง กลั้นหายใจไม่ให้มันได้ยิน แล้วชูกระจกไปตรงหน้าตาอันน่าเกลียดน่ากลัวของมัน มันจะตกใจที่เห็นหน้าตัวเองในกระจกนั้นแล้วก็ตายไป

บาซิลิสก์มีธรรมชาติเกี่ยวข้องกับนรก เพราะลักษณะของมันประกอบด้วยสัญลักษณ์ของกลุ่ม 3 กลุ่ม คือมีหาง 3 แฉก มีขาและกรงเล็บ 3 เล็บ การมีเรื่องราวของกลุ่ม 3 กลุ่มนี้ มีความหมายถึงความเป็นตรงกันข้ามกับตรีเอกานุภาพอันศักดิ์สิทธิ์

หากมองย้อนกลับไปใน แฮร์รี่ พอตเตอร์ เล่มที่ 1 ตอน ศิลาอาถรรพ์ ก็ได้พูดถึงสุนัข 3 หัวตัวหนึ่ง ซึ่งในทางคติชนให้ชื่อว่า เซอร์บีรีส เป็นสุนัขที่เฝ้าประตูสู่โลกบาดาล ซึ่งมีความหมายถึงความเป็นตรงกันข้ามกับตรีเอกานุภาพด้วยเช่นกัน ซึ่งเราอาจตีความได้ว่า สัตว์ที่มีความดุร้าย นำมาซึ่งความตาย ถ้ามีสัญลักษณ์ของกลุ่ม 3 กลุ่ม ให้หมายรวมเป็นว่าเป็นสัตว์ที่มาจากนรก เป็นตัวต่อต้านอำนาจศักดิ์สิทธิ์ได้ด้วยเช่นกัน

ในศาสนาคริสต์ถือว่า  บาซิลิสก์ คือความชั่วร้าย เป็นผู้ต่อต้านพระคริสต์ ความไม่ดีทั้งปวง ในยุคสมัยแรกบาซิลิสก์ ใช้เป็นสัญลักษณ์ของซาตาน หรือผู้ที่ต่อต้านพระคริสต์ โดยมีที่มาจากเพลงสดุดี ในคัมภีร์ฉบับดูเอ (Douay Version หรือ Douay Bible) ที่เป็นพระคัมภีร์ฉบับภาษาอังกฤษฉบับแรกที่ได้รับการยอมรับจากนิกายโรมันคาทอลิกซึ่งแปลมาจากคัมภีร์ฉบับวัลเกต (Vulgate) เขียนโดยนักบุญเจอโรม มีเนื้อความท่อนหนึ่งเขียนไว้ว่า "ท่านจะย่ำไปบนร่างของงูและบาซิลิสก์ ท่านจะเหยียบสิงโตและมังกรไว้ใต้ฝาเท้า ซึ่งต่อมานักบุญออกัสตินได้ตีความว่า สัตว์ร้ายทั้ง 4 ประเภทนี้ คือโฉมหน้าทั้ง 4 ของพญามาร ซึ่งถูกพระคริสต์ผู้พิชิตย่ำยี

ในเทพนิยาย (fairy tale) มักให้บาซิลิสก์เป็นสัตว์ชนิดหนึ่งในหลายชนิดที่เป็นผู้เฝ้าสมบัติ ซึ่งเป็นคุณสมบัติแบบเดียวกับมังกรทั่วไป ที่เป็นสัตว์นักล่าสมบัติเช่นกัน ดังนั้นบราซิลจึงมีลักษณะเป็นมังกร

ในวัฒนธรรมตะวันออก หรือชาวเอเชียนั้นก็มี บาซิลิสก์ อยู่เหมือนกัน โดยลักษณะของมันจะเป็นการผสมของไก่ตัวผู้ งู และคางคกด้วย

เนื่องจากลักษณะโดยทั่วไปของบาซิลิสก์มีลักษณะแบบงูใหญ่ ดังนั้นการตีความหมายเชิงสัญลักษณ์ของบาซิลิสก์ จึงตีความในลักษณะของการเป็นงู ซึ่งในความหมายทางคติชนวิทยา มักกล่าวถึงงู (snake) ว่า เป็นสัญลักษณ์อันเก่าแก่และมีความหมายซึ่งปรากฏในวัฒนธรรมเกือบทุกแห่งในโลก ความหมายบางอย่างเน้นเฉพาะลักษณะเด่นของงู คือการเคลื่อนไหว ความลื่น อ่อน นิ่มและมีพิษ ท่าทางในการโจมตีเหยื่อ หรือแม้แต่เสียงขู่ของงู

สาเหตุที่งูมีความหมายเชิงสัญลักษณ์ที่มีอยู่โดยทั่วไปก็เพราะ งูเป็นสัตว์ที่มีอยู่ในทั่วโลก อาศัยอยู่ในส่วนที่ต่าง ๆกันเช่นบนต้นไม้ ในทะเลทราย ในภูเขา ในทุ่งนา และในแม่น้ำ งูจึงเกี่ยวข้องกับธาตุทุกอย่าง งูเป็นสัญลักษณ์ของพลังงาน เป็นสัญลักษณ์สมัยแรกที่เกี่ยวข้องกับการแปลงร่าง ความว่องไว การค้นพบความลึกลับของชีวิต พลังงานเริ่มแรกและเบื้องต้น พลังงานแห่งการสร้างสรรค์ ความเป็นอมตะ พลังงานเหนือเหตุผล แต่ก็เป็นสัญลักษณ์ของการทำลาย ความพินาศ ความชั่วร้าย การล่อลวง การล่อใจทางวัตถุและทางเพศ บาป ความเสื่อมทราม และความโหดร้ายของธรรมชาติ

ในความหมายทางสัญลักษณ์วิทยา งูเป็นสัญลักษณ์ของซาตานหรือพญามาร มักอยู่ในภาพที่หลอกให้อดัมกับอีฟกินผลไม้ต้องห้ามในสวนสวรรค์ Eden ในคัมภีร์พันธสัญญาเดิมบทปฐมกาล ได้กล่าวว่า ในครั้งนั้น พระเจ้าตรัสถามกับอีฟว่า เจ้าทำอะไรลงไป อีฟ ตอบว่า งูล่อลวงข้าพระองค์ ข้าพระองค์จึงกินผลไม้ ดังนั้นในศาสนาคริสต์งูจึงเป็นสัญลักษณ์ของผู้ที่หรือสิ่งล่อใจมนุษย์ให้ทำบาป  ส่วนสัญลักษณ์ของงูตรงฐานไม้กางเขนที่ใช้ตรึงพระคริสต์นั้น เป็นสัญลักษณ์ว่าด้วยอำนาจแห่งความชั่วร้าย ซึ่งมนุษย์นำไปสู่ความวิบัติ ต้องพ่ายแพ้ต่ออานุภาพของพระคริสต์ ผู้ทรงยอมสละพระชนม์ชีพเพื่อไถ่บาปให้แก่มนุษย์ทั้งมวล

ย้อนกลับมาในภาพยนตร์หรืองานวรรณกรรมเรื่องแฮร์รี่ พอตเตอร์ ตอนที่ 2 ห้องแห่งความลับ ซึ่งการนำบาซิลิสก์ สัตว์ร้ายในนิทานปรัมปรามาอยู่ในเนื้อหา ก็ถือว่าเป็นสิ่งที่น่าประทับใจ ที่ J.K. rowling นำมาใส่ไว้ และตีความหมายของสัตว์ประเภทนี้อย่างถูกต้องตามความเชื่อดั่งเดิม  บาซิลิสก์เป็นสัตว์ที่สามารถควบคุมได้โดยทอม ริดเดิล ซึ่งเราก็รับรู้ว่าคือลอร์ดโวลเดอมอร์ ผู้เป็นเจ้าแห่งศาสตร์มืดในอนาคต ซึ่งก็เป็นตัวร้ายของเรื่องนั่นเอง บาซิลิสก์ จึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของความชั่วร้าย อันนี้เป็นการสนับสนุนความชั่วร้ายของลอร์ดโวลเดอมอร์อีกต่อหนึ่ง และเจ้าสัตว์ร้ายตัวนี้ ก็ถูกปราบโดย แฮร์รี่ พอตเตอร์ เด็กชายผู้มีจิตใจบริสุทธิ์ ซึ่งก็เป็นสัญลักษณ์ของฝ่ายดี ซึ่งเป็นพระเอกของเรานั่นเอง

ครั้งต่อไป ผู้เขียนจะนำเสนอเรื่องใด ก็ขอให้ติดตาม หากอ่านแล้วชอบ ก็ขอให้ช่วยกันกดติดตามเพจกดไลค์และกดแชร์ เพื่อเป็นขวัญกำลังใจดี ๆ กับพวกเราทีมงานครับ

วาทิน ศานติ์ สันติ
11 เมษายน 2564

#บทความไทยศึกษาคติชนวิทยา
#SuperReviewChannel
#บาซิลิสก์

#ภาพประกอบ
ภาพ Basilisk Statue in Switzerland
สืบค้นเมื่อ 11 เมษายน 2564 จาก commons.m.wikimedia.org/wiki/File:Basilisk_mit_Basler_Wappen.jpg.

ภาพ Basilisk in Harry Potter สืบค้นเมื่อ 11 เมษายน 2564 จาก screenrant.com/harry-potter-basilisks-facts-trivia-details-fans-missed/

#เอกสารประกอบการเขียน
เสาวลักษณ์ อนันตศานต์. (2558). นิทานปรัมปรากับคติ. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยรามคําแหง.

เฟอร์กูสัน, จอร์จ. (2556). เครื่องหมายและสัญลักษณ์ในคริสต์. พิมพ์ครั้งที่ 7. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์อมรินทร์.

Prof. Geller. mythology.net. (2016). Basilisk. สืบค้นเมื่อ 11 เมษายน 2564, จาก mythology.net/mythical-creatures/basilisk/.

MYTHS AND FOLKLORE WIKI. (2564). Basilisk. สืบค้นเมื่อ 11 เมษายน 2564, จาก mythus.fandom.com/wiki/Basilisk.

หมายเลขบันทึก: 690029เขียนเมื่อ 13 เมษายน 2021 21:22 น. ()แก้ไขเมื่อ 13 เมษายน 2021 21:22 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-ไม่ดัดแปลงจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท