จิตอาสา : เรียบง่ายแต่งดงาม

ผ่านมาหลายเดือนแล้ว แต่ผมก็ยังอยากเขียนบันทึกถึงเรื่องนี้ เพื่อบันทึกเรื่องราวอันดีงามของนิสิตที่เพียรพยายามทำงานด้าน “จิตอาสา” อย่างง่ายงาม

ช่วงพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของมหาวิทยาลัยมหาสารคาม เมื่อวันที่  14-15 ธันวาคม 2563  ศูนย์ประสานงานเครือข่ายนิสิตจิตอาสาเพื่อสังคม (ทำดีเพื่อพ่อ ทำดีเพื่อแผ่นดิน) ยังคงเป็นอีกหนึ่งกลุ่มคนเล็กๆ ที่ขยับตัวเข้าไปทำงานจิตอาสาอย่างเงียบๆ ในแบบฉบับของการ “ปิดทองหลังพระ”

ที่ต้องเรียกว่า ปิดทองหลังพระก็เพราะว่า พวกเขาทำงานกันด้วยใจ  ไม่ได้มีคำสั่งมอบหมาย หรือแต่งตั้งใดๆ จากมหาวิทยาลัยฯ

หรือแม้แต่การรบเร้าให้ทำโดยผม !

แกนนำขององค์กรเพียงไม่กี่คนที่เป็นผู้หญิงเข้ามาหารือกับผมในบ่ายคล้อยของวันหนึ่ง  หลักๆ คือแสดงเจตนารมณ์ที่จะเข้าไปทำงานจิตอาสาในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรฯ  ซึ่งตอนนั้นพวกเขาบอกกับผมคร่าวๆ ว่าอยากทำอะไรสิ่งต่างๆ เช่น เก็บขยะ ประสานงานผู้ปกครองกับบัณฑิต รับฝากของบัณฑิต

ผมตอบรับเจตนารมณ์เหล่านั้นอย่างไม่กังขา  เพราะคิดว่า คือการคิดดีและทำดี  และนี่คือโอกาสที่จะให้พวกเขาเรียนรู้อะไรๆ ด้วยตนเองในแบบใจนำพาศรัทธานำทาง  เพียงแต่ฝากประเด็นให้พวกเขานำกลับคิดในหลายๆ เรื่อง เช่น

• จำเป็นไหมที่จะรับฝากสิ่งของให้บัณฑิตและญาติบัณฑิต  เพราะเกรงจะเป็นภาระที่ใหญ่ยิ่งเกินความรับผิดชอบของนิสิต
• งบประมาณเรื่องอาหารการกินของอาสาสมัคร จะมาจากไหน
• งบประมาณเรื่องการเดินทางของอาสาสมัคร จะมาจากไหน
• จะจำกัดพื้นที่การทำงานอย่างไร
• จะใช้คนกี่คน – จะทำงานกี่วัน – จะทำเวลาใด ถึงห้วงเวลาใด
• จะทำงานร่วมกับหน่วยงานในมหาวิทยาลัยอย่างไร
• ฯลฯ

การฝากประเด็นข้างต้น  ผมมีเจตนาที่ชัดเจน กล่าวคือ เป็นกระบวนการเรียนรู้ที่ฝึกให้นิสิตได้คิดวิเคราะห์ในเรื่องต่างๆ ทั้งที่เป็น “ต้นทุน” ในการทำงานที่มีใน "ตัวเอง" และ "องค์กร" ของตนเอง  

หรือกระทั่งฝึกในเรื่องอื่นๆ อาทิเช่น การเป็น “นักออกแบบ”  ฝึกการเลือกคนทำงาน ฝึกการกำกับคนกำกับงาน ฝึกการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า ฝึกวิเคราะห์เรื่อง “เครือข่ายการทำงาน” มิใช่อยากทำอะไรก็ทำ เพราะงานนี้ คือ “งานใหญ่”  ซึ่งพวกเขาเป็นหนึ่งใน “จิ๊กซอร์เล็กๆ” ที่จะเข้าไปประกอบเข้าเพื่อให้ภาพรวมของกิจกรรมมีความสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น หาใช่ทำงานในแบบแยกส่วน หรือบินเดี่ยวออกจากระบบ

นอกจากนั้น ผมยังแนะนำให้แกนนำนิสิตกลับไปทบทวนข้อมูลเก่าๆ ว่า “ปีที่ก่อน-รุ่นพี่ขับเคลื่อนกิจกรรมนี้อย่างไร”  และผูกโยงเรื่องใหม่เข้ามาท้าทายการทำงาน  คือ “จะดูแลญาติและบัณฑิตที่เป็นรุ่นพี่ในองค์กรของตนเองอย่างไร”

ผ่านไปประมาณสามวันนิสิตกลุ่มนี้กลับมาหาผมอีกรอบ  พร้อมกับแจ้งกิจกรรมที่จะทำงาน  ประกอบด้วยกิจกรรมหลัก คือ 

• คัดแยกขยะ  
• บริการโทรศัพท์ฟรีติดต่อสื่อสารระหว่างบัณฑิตกับญาติ  
• การแนะนำข้อมูลต่างๆ  ต่อญาติบัณฑิต
• การแจกน้ำดื่ม ลูกอม ยาดม ยาหม่อง  
• การดูแลบัณฑิตรุ่นพี่ขององค์กรและญาติของบัณฑิตรุ่นพี่ฯ

ครับ – ฟังแล้วก็ชื่นใจ อย่างน้อยพวกเขาก็กลับไปวิเคราะห์และตัดสินใจด้วยตนเอง  แถมเปิดใจที่จะเพิ่มกิจกรรมใหม่เข้ามาด้วย นั่นคือการดูแลบัณฑิตรุ่นพี่และญาติบัณฑิต  ซึ่งประเด็นนี้บ่งชี้ได้ว่า “พวกเขามีพี่ พวกเขามีราก พวกเขามีองค์กร”  คล้ายๆ กับวาทกรรมที่ผมพร่ำพูดเสมอว่า “ไม่ใช่ญาติก็เหมือนญาติขาดไม่ได้”

เมื่อพวกเขาชัดเจนในประเด็นกิจกรรมที่จะทำ จากนั้นผมจึง “ลองใจ” พวกเขาด้วยคำถามง่ายๆ ว่า “จะไปดูพื้นที่วันไหน – จะไปติดต่อใคร”

คำตอบที่ได้กลับมา ก็คือ “จะขับรถจักรยานยนต์ไปกันเอง” และ “ไม่รู้ว่าต้องไปติดต่อใคร”

คำตอบที่ได้มาสะท้อนถึงความเป็น “มือใหม่” สะท้อนถึงความเป็น “เด็กใหม่” และสะท้อนถึงระบบการ “สอนงาน” จากพี่สู่น้องพอสมควร  รวมถึงการสะท้อนถึงระบบการบริหารจัดการข้อมูลและความรู้ในองค์กรของเขาเอง  คล้ายกับว่า “การสอนงานยังไม่บรรลุผล - ยังใช้ประโยชน์จากฐานข้อมูลได้ไม่เต็มที่ - การศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองยังน้อย”

ประเด็นเหล่านี้ผมให้ความสำคัญมากเลยทีเดียว แต่ก็มิได้โบยตีด้วยวาทกรรมใดๆ  ตรงกันข้ามกลับแนะนำกึ่งหยิกหยอกแซวกรายๆ ในทำนองให้นิสิตกลับไปสืบค้นจากเฟชบุ๊กและข้อมูลในเครื่องคอมพิวเตอร์ของศูนย์ประสานงานฯ  รวมถึงการอาสาเป็นพลขับพาพวกเขาลงพื้นที่ไปดูสถานที่และออกแบบกิจกรรมร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

ครับ – การตั้งคำถาม รวมถึงการชี้โพรงคำตอบ หรือแม้แต่การพาไปด้วยตนเอง คือส่วนหนึ่งของการทำหน้าที่ “พี่เลี้ยง” ในแบบฉบับของผม  ซึ่งผมประสานงานกับผู้อำนวยการกองอาคารสถานที่ล่วงหน้า มีการนัดหมายไปเจอกันในสถานที่จริง เสมือนพานิสิตไป “เปิดตัว” กับ “เจ้าถิ่น” เสมือนการฝึกให้นิสิตได้รู้ว่าการทำงานต้องเชื่อมโยง หรืออยู่ใต้ระบบกลไกหลักของใคร-ของหน่วยงานใด

เสร็จจากนั้นก็พาพวกเขาตระเวนดูสถานที่ที่เกี่ยวข้อง  พร้อมๆ กับการย้ำให้พวกเขาออกแบบกิจกรรมเองว่าจะนัดหมายกี่โมง  เดินทางมาอย่างไร ใช้จุดใดเป็นกองอำนวยการ ใช้จุดใดเป็นจุดพักสิ่งของ ใช้จุดใดเป็นจุดสวัสดิการ ฯลฯ

ในส่วนของทรัพยากรสิ้นเปลืองนั้น ผมไม่ได้ให้นิสิตต้อง “ควักเนื้อ”  แต่ประสานขอวัสดุจากกองอาคารสถานที่ทั้งที่เป็นถุงขยะ ถุงมือ ฯลฯ  ซึ่งก็ได้รับความอนุเคราะห์ด้วยดี โดยสิ่งนี้ก็คงพอจะบอกนิสิตได้บ้างกระมังว่า พวกเขามีตัวตน พวกเขากำลังทำในสิ่งอันดีงาม และถึงแม้จะไม่มีคำสั่งแต่งตั้ง หรือไม่มีสวัสดิการรองรับ แต่พวกเขาก็อยู่ในสายตาของมหาวิทยาลัยฯ

การงานในครั้งนี้ แตกต่างจากปีก่อนที่ผมอยู่ข้างๆ นิสิต -

ครับ ปีนี้ผมไม่ได้มาร่วมทำกิจกรรมเหล่านี้ร่วมกับพวกเขา  เพราะมีภารกิจหลักในการตรวจเครื่องแต่งกายบัณฑิต ดังนั้นในฐานะพี่เลี้ยงจึงตระเตรียมหลายส่วนให้กับพวกเขา ส่งมอบกำลังใจ มอบหมายให้เขารับช่วงว่าด้วยการติดต่อส่วนงานต่างๆ ด้วยตนเอง  เพื่อฝึกทักษะในการติดต่องาน  ฝึกให้เขาแบ่งงานกันทำ มีทั้งที่เป็นแกนนำและผู้ตาม ฯลฯ

นี่คือเรื่องราวเล็กๆ ที่ผมมองว่างดงามและควรค่าต่อการบันทึกไว้  เพราะมันคือเรื่องราวจิตอาสาที่ขับเคลื่อนบนฐานของกระแสหลัก อันหมายถึงกิจกรรมหลักของมหาวิทยาลัยและสังคม เป็นจิตอาสาบนบ้านเกิดเมืองนอนของนิสิต เป็นการทำงานจิตอาสากับเรื่องใกล้ตัว เป็นจิตอาสาที่ฝึกการเป็นผู้นำและผู้ตามตามผ่านการลงมือทำไปพร้อมๆ กัน ฯลฯ

ผมเชื่อเหลือเกินว่าพวกเขาจะภูมิใจและมีความสุขกับภารกิจในครั้งนี้  แม้จะเป็นภารกิจที่ใครๆ มองข้ามก็เถอะ แต่มันก็ชัดเจนว่า “งดงาม” หรือ “เรียบง่ายแต่งดงาม”

ครับ คำว่า "จิตอาสา" และการ "ปิดทองหลังพระ" งดงามและยิ่งใหญ่เสมอ