เวชกรรมไทย๑๗: วีสติปถวีธาตุ

วีสติปถวีธาตุ 

คือ กลุ่มอวัยวะที่คงรูปร่าง จับต้อง รับสัมผัสได้ มองเห็นได้ เป็นที่อยู่ของธาตุอื่นๆได้ มี ๒๐ อวัยวะ ที่ดูแตกต่างจากการแพทย์แผนปัจจุบันคือ ให้ “อุทริยัง หรือ อาหารใหม่ (chyme)” ที่อยู่ในกระเพาะอาหาร(อันตังส่วนกลาง)และลำไส้เล็ก(อันตคุณัง)กับ “กรีสัง หรือ อาหารเก่า (Feces)” ในลำไส้ใหญ่ (อันตังส่วนปลาย) เป็นอวัยวะในร่างกายด้วย ส่วนของผิวหนัง ก็หมายรวมถึง ผิวหนังทั่วไป (skin) และ หนังเปียก (mucosa) ผนังชั้นในของอวัยวะท่อกลวงต่างๆ และกิโลมกัง หรือ พังผืด ก็รวมทั้งพังผืดกล้ามเนื้อ (fascia) และพังผืดที่หุ้มอวัยวะต่างๆด้วย เช่น เยื่อบุช่องท้อง (Peritonium) เยื่อหุ้มกระดูก (Periostrium) เยื้อหุ้มหัวใจ (Pericardium) เยื่อหุ้มปอด (Pleura) เยื่อหุ้มสมอง (meninges) เยื่อหุ้มลำไส้/ตับ/ม้าม/ไต เป็นต้น ขณะที่ช่องว่างหรือโพรงอากาศต่างๆ ให้แยกออกมาอีกกลุ่มหนึ่ง เรียกว่า อากาศธาตุ ทั้งนี้ อากาศธาตุจึงมีความหมายแตกต่างจากอากาศ เช่น ทวารทั้ง ๙ทั้ง๑๐ ส่วนมังสัง (กล้ามเนื้อ/เนื้อ) หรือ muscle ก็รวมทั้งกล้ามเนื้อโครงร่าง(กล้ามเนื้อลาย/Skeleton muscle) กล้ามเนื้อในอวัยวะมีท่อต่างๆเช่น มดลูก ลำไส้ เส้นเลือด (กล้ามเนื้อเรียบ/Smooth muscle) และกล้ามเนื้อหัวใจ (Cardiac muscle) ส่วน “เอ็น หรือ นหารู” ก็รวมทั้งเอ็นยึดกระดูกกับกระดูก (ligament) เอ็นยึดกล้ามเนื้อกับกระดูก (Tendon) และเอ็นยึดแขวนอวัยวะภายในร่างกาย เช่น มดลูก รังไข่ ลำไส้ เป็นต้น การศึกษาในเรื่องรูปร่างลักษณะ ตำแหน่งที่ตั้งของอวัยวะต่างๆในร่างกายในสภาวะปกตินี้ เรียกว่า กายวิภาคศาสตร์ (Anatomy) ซึ่งมีความสำคัญมาก เพราะเป็นฐานเปรียบเทียบขณะที่แพทย์ตรวจร่างกายผู้ป่วยว่าธาตุหรืออวัยวะใดปกติ (สถานัม/Normal) หรือผิดปกติ(วิปลาส) ไปในทางกำเริบ (วฤทธิ/Hyper) หย่อน (กษายะ/Hypo) หรือวิการ (ภินนะ/Failure) จนเกิดพยาธิสภาพ มีพยาธิวิการ หรือรอยโรคให้ตรวจพบประกอบการทำสมุฏฐานวินิจฉัยและโรควินิจฉัยได้
พิเชฐ บัญญัติ, พ.บ., พท.บ., ส.บ.
เลขาธิการสมาคมเวชกรรมไทย