สมองคนชรากับ Connectome

บทความเรื่อง This Old Brain เขียนโดย Jeff Wheelwright (๑)   ลงในนิตยสาร Discover ประจำเดือนตุลาคม ๒๕๖๐  เล่าประสบการณ์ตรงของผู้เขียน ในการเข้าร่วมโครงการวิจัย HCP (Human Connectome Project (๒)), Senior Division หรือ HCP-A (A = Aging) ของ UCLA   ที่เขาบอกว่าเป็น neuroscience 2.0   ที่ก้าวข้ามการศึกษาทำความเข้าใจหน้าที่ของ แต่ละส่วนของสมอง    ไปสู่การ ทำความเข้าใจการเชื่อมต่อระหว่างส่วนต่างๆ ของสมอง     โดยเครื่องมือราคาแพง ที่ใช้ตรวจสมองคือ PET (positron emission tomography) และ fMRI (functional magnetic resonance imaging)   

ใน neuroscience 1.0 เครื่อง X-Rays และ MRI ช่วยให้รู้ว่าสมองส่วน hippocampus ทำหน้าที่ด้านความจำ หรือการกำหนดได้หมายรู้    ซึ่งเป็นฐานของตัวตน      

โครงการ HCP ริเริ่มโดย NIH เพื่อทำ mapping database ของ connectome ในคนหนุ่มสาว    และศึกษาการเปลี่ยนแปลงในคนชรา 

ผลการศึกษาโดยการตรวจสมองศพ และการถ่ายรูปสมองคนมีชีวิต บอกทั้งข่าวร้ายและข่าวดี

ข่าวร้ายคือในผู้สูงอายุ มีการสูญเสียเนื้อสมองประมาณปีละ ๐.๕%   และส่วน hippocampus สูญเสียถึงปีละ ๒%

 ข่าวดีคือ สมองคนชราสามารถสร้าง connectivity ใหม่ได้    โดยเฉพาะอย่างยิ่งเพื่อการทำงานประจำวัน    เห็นไหมครับ ว่าธรรมชาติของมนุษย์เราประเสริฐแค่ไหน    โดยเฉพาะการมีความยืดหยุ่นของสมอง (neuroplasticity)  

เป้าหมายของงานวิจัยที่ผู้เขียนเข้าร่วม คือกำหนดค่าปกติของสมองผู้สูงอายุ     นอกจากตรวจสมองด้วยเครื่องแล้ว  ยังมีการทดสอบด้านประสาทวิทยาอีกหลายอย่าง    โดยนักวิทยาศาสตร์ที่ทำการศึกษาได้ชื่อว่าเป็น neuropsychologist   

ในสหรัฐอเมริกา คนอายุ ๖๕ ปีขึ้นไปเป็นโรคสมองเสื่อม Alzheimer ถึงร้อยละ ๑๐   คนเหล่านี้สมองฝ่อ และการเชื่อมต่อน้อยลง   

ผมขอเพิ่มเติมว่า โรคสมองเสื่อมที่พบบ่อยมีสองชนิด    อีกชนิดหนึ่งเรียกว่า vascular dementia   แปลว่าสมองเลอะเลือนเพราะความผิดปกติของหลอดเลือด    ผู้เขียนบทความนี้ไม่ได้เอ่ยถึงโรคนี้เลย  

วิจารณ์ พานิช

๑๓ ต.ค. ๖๐

บนเครื่องบิน EVA Air จากนิวยอร์กไปไทเป  

,