หลายคนคงจะคุ้นกับสามคำนี้ อโยธยา อยุธยา โยเดีย วันนี้ขอนำเสนอความรู้เกี่ยวกับคำสามคำนี้กันครับ
คำว่า อโยธยา นั้นปรากฎทั้งทางประเทศไทยและอินเดีย หากใครเคยศึกษาเกี่ยวกับรามายณะทางฝั่งอินเดีย หรือรามเกียรติ์ทางฝั่งไทยคงจะคุ้นเคยกัน
ทางฝั่งอินเดีย อโยธยา เป็นเมืองเก่าแก่ในประเทศอินเดียอยู่ในรัฐอุตตรประเทศ ชาวฮินดูเชื่อว่าพระรามเคยครองราชย์ที่เมืองนี้ อโยธยาตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำสรยุ ทุกปีในเดือนพฤศจิกายนซึ่งเป็นเดือนประสูติของพระรามและเดือนธันวาคมซึ่งเป็นเดือนที่พระรามอภิเษกกับพระนางสีดามีชาวฮินดูมาแสวงบุญที่อโยธยา
ทางฝั่งไทย อโยธยา สันนิษฐานว่าเป็นชื่อของอาณาจักรโบราณตั้งมาก่อนกรุงศรีอยุธยา ซึ่งตั้งอยู่ตรงฝั่งตะวันออกของเกาะเมืองอยุธยาในปัจจุบันครับ เพราะพบหลักฐานทางโบราณคดีที่เก่าแก่กว่ากรุงศรีอยุทธยาอยู่ในบริเวณนั้นมาก โดยอิงจากหลักฐานเชิงตำนานและศิลาจารึกต่างๆ ซึ่งน่าจะเป็นรัฐหนึ่งในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาที่มีความใกล้ชิดกับรัฐละโว้ และน่าจะเป็นรัฐเครือญาติกัน และน่าจะขึ้นมาเป็นเมืองศูนย์กลางในแถบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาแทนละโว้ซึ่งการคมนาคมไม่สะดวกเพราะแม่น้ำลพบุรีตื้นเขิน
อาณาจักรอยุธยา เป็นอาณาจักรของชนชาติไทยในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาในช่วง พ.ศ.1893 ถึง พ.ศ.2310 มีกรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางอำนาจหรือราชธานี ทั้งยังมีความสัมพันธ์ทางการค้ากับหลายชาติ จนถือได้ว่าเป็นศูนย์กลางการค้าในระดับนานาชาติ
สันนิษฐานว่าเมื่อเกิดห่าหรือกาฬโรคระบาด พระเจ้ารามาธิบดีจึงย้ายตัวเมืองเข้ามาอยู่ในบริเวณเกาะเมืองในปัจจุบัน และมีผู้สันนิษฐานว่าคงจะเปลี่ยนชื่อเมืองจาก 'อโยธยา' เป็น 'อยุทธยา' เป็นการแก้เคล็ดหรือล้างอุบาทว์ (ซึ่งจริงๆทั้งสองชื่อก็มีความหมายเดียวกันคือ 'เมืองที่ไม่อาจต่อรบ' แค่แปลงรูปสระเฉยๆ)
ถึงแม้จะสถาปนากรุงศรีอยุทธยาแล้ว ก็ยังปรากฏใช้ชื่อ 'อโยธยา' ที่เป็นชื่อเดิมอยู่ควบคู่กันไปครับ ไม่ใช่ว่าเปลี่ยนแล้วเลิกใช้ อย่างเช่นในจารึกพระธาตุศรีสองรักสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิที่เรียกว่า 'กรุงศรีอโยทยา' เป็นต้น หรือในสมุดภาพไตรภูมิกรุงศรีอยุธยา เล่มที่ ๖ (ประมาณอายุไว้ราวสมัยพระเจ้าปราสาททอง) ก็ยังสะกดชื่อเมืองว่า 'ศีรโยท่ญา' หรือในวรรณกรรมสมัยต้นอยุทธยาอย่างลิลิตพระลอก็เรียกชื่อว่า 'พระนครศรีอโยธยา'
คนเมียนมาร์เขาเรียกคนไทยว่า "โยเดีย" ก่อนอื่นมาทำความเข้าใจคำว่า อโยธยา-อยุธยา กันก่อน
อโยธยา-อยุธยา รากศัพท์ของชื่อมาจากคำว่า อยุทธ มีความหมายว่าสู้ไม่ได้ เมื่อนำมาเป็นชื่อเมืองจึงหมายความว่า เมืองที่ไม่อาจสู้ได้ ไม่อาจเอาชนะได้
เมื่อพม่ามาทำสงครามกับไทย จึงใช้วิธีการตัด อ ออกจาก อโยธยา เพื่อจะได้มีความหมายว่า ยุทธ หมายถึงสู้ได้ เอาชนะได้ เพื่อเป็นการตัดไม้ข่มนาม พม่าจึงเรียกว่า โยธยา แล้วเสียงก็กร่อนมาเป็น โยธิยา-โยดิยา-โยเดีย
ขอบคุณสำหรับการติดตามครับ
เนติพงศ์
นักศึกษาวิชาชีพครู
ไม่มีความเห็น