ศาสตร์และศิลป์ของการสอน : ๒๑. ไตร่ตรองสะท้อนคิดข้อเรียนรู้

บันทึกชุด ศาสตร์และศิลป์ว่าด้วยการสอน นี้ตีความจากหนังสือ The New Art and Science of Teaching เขียนโดย Robert J. Marzano ซึ่งเพิ่งออกวางจำหน่ายในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ นี้เอง

ตอนที่ ๒๑ ไตร่ตรองสะท้อนคิดข้อเรียนรู้ ตีความจาก Element 19 : Reflecting on Learning

การไตร่ตรองสะท้อนคิดเรื่องการเรียนรู้ นอกจากได้ประโยชน์ด้านช่วยการเรียนเนื้อหาสาระแล้ว ยังช่วยพัฒนาทักษะการเรียนรู้ ทำให้เกิดความเข้าใจและพัฒนาวิธีการเรียนรู้ (meta-cognition)

คำถามเชิงยุทธศาสตร์ของครู ในการทบทวนเนื้อหาสาระ คือ “ครูจะช่วยให้นักเรียนสะท้อนคิดเรื่องการเรียนรู้ของตนได้อย่างไร”

ยุทธศาสตร์และวิธีการที่ครูใช้ส่งเสริมให้นักเรียนไตร่ตรองสะท้อนคิดข้อเรียนรู้ของตน มีดังต่อไปนี้

เป้าหมายสำคุญยิ่งของตอน ไตร่ตรองสะท้อนคิดข้อเรียนรู้ นี้ คือสะกิดให้นักเรียนได้เข้าใจว่า ในระหว่างเรียนเนื้อหาสาระความรู้ ตนต้องเอาใจใส่กระบวนการเรียนรู้ของตนควบคู่ไปด้วย นั่นคือต้องเรียน content และ process ไปพร้อมๆ กัน

เพื่อช่วยนักเรียนในเรื่องดังกล่าว ครูต้องฝึกทักษะการตั้งคำถาม และจัดกระบวนการเพื่อให้นักเรียนเรียนทั้ง สาระและกระบวนการเรียนรู้ไปพร้อมๆ กัน ดังกรณีคำถามเพื่อให้นักเรียนตอบในกระดาษส่งงานเมื่อจบคาบเรียน

• นักเรียนคิดว่าจะทำต่างไปจากเดิมอย่างไรบ้าง เพื่อให้ผลงานดีขึ้น
• นักเรียนคิดว่าจะทำต่างไปจากเดิมอย่างไรบ้าง เพื่อให้ผลการเรียนดีขึ้น

นอกจากนี้ ในเทคนิคเปรียบเทียบความรู้ ครูควรแนะนำให้นักเรียนสะท้อนคิดต่อว่า ตนจะเพิ่มผลการเรียนโดยเปลี่ยนแปลงวิธีการเรียนได้อย่างไรบ้าง

เมื่อยุทธศาสตร์นี้ได้ผล จะสังเกตเห็นพฤติกรรมของนักเรียนดังต่อไปนี้

• นักเรียนบอกได้ว่าตนเข้าใจชัดเจนในเรื่องใด และยังสับสนในเรื่องใด
• นักเรียนสามารถบอกระดับความพยายามเรียนของตน และบอกความสัมพันธ์ระหว่างระดับความมานะพยายามกับผลการเรียน
• นักเรียนสามารถบอกได้ว่าตนจะปรับปรุงวิธีการเรียนได้อย่างไรบ้าง เพื่อยกระดับผลการเรียนของตน

วิจารณ์ พานิช

๘ เม.ย. ๖๐