ศาสตร์และศิลป์ของการสอน : ๑๔. ให้นักเรียนทำกิจกรรมที่ต้องคิดซับซ้อน

บันทึกชุด ศาสตร์และศิลป์ว่าด้วยการสอน นี้ตีความจากหนังสือ The New Art and Science of Teaching เขียนโดย Robert J. Marzano ซึ่งเพิ่งออกวางจำหน่ายในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ นี้เอง

ภาค ๕ สร้างบทเรียนประยุกต์ใช้ความรู้

ภาค ๕ สร้างบทเรียนประยุกต์ใช้ความรู้ ตีความจากบทที่ ๕ Conduction Knowledge Application Lessons การเรียนประยุกต์ใช้ความรู้ เป็นรูปแบบที่ ๓ ของการเรียนสาระหรือเนื้อหาความรู้ (รูปแบบที่ ๑ เรียนจากการสอนโดยตรง รูปแบบที่ ๒ เรียนจากการฝึกปฏิบัติใช้ความรู้) โดยหวังให้เกิดกระบวนการในสมองของนักเรียนคือ มีการพัฒนาความเข้าใจ และพิสูจน์ความเข้าใจโดยทำกิจกรรมประยุกต์ใช้ความรู้นั้น

บทเรียนประยุกต์ใช้ความรู้ในการทำกิจกรรมนี้ ถือเป็นการเรียนแบบค้นพบด้วยตนเอง (discovery learning) โดยที่นักเรียนต้องประยุกต์ใช้ความรู้ที่เรียนมาในสถานการณ์ที่จำเพาะ และเนื่องจากมีครูคอยช่วยเหลือ (scaffolding) จึงเป็นการเรียนแบบค้นพบโดยมีตัวช่วย (enhanced discovery)

คำถามสำหรับการออกแบบบทเรียนเพื่อการฝึกประยุกต์ใช้ความรู้คือ “หลังจากสอนเนื้อหาใหม่ ครูจะออกแบบและดำเนินการอย่างไร เพื่อช่วยให้นักเรียนสร้างและปกป้องความคิดโดยการประยุกต์ใช้ความรู้”

โปรดสังเกตว่า ขั้นตอนประยุกต์ใช้ความรู้นี้ มีเป้าหหมายเพื่อให้นักเรียนสร้างความรู้ของตนเอง ขึ้นในสมองของตนเอง

ตอนที่ ๑๔ ให้นักเรียนทำกิจกรรมที่ต้องคิดซับซ้อน ตีความจาก Element 12 : Engaging Students in Cognitively Complex Tasks

คำถามเชิงยุทธศาสตร์ของครู ในการจัดการฝึกให้นักเรียนทำกิจกรรมที่ต้องคิดซับซ้อน คือ “ครูจะดึงการมีส่วนร่วมของนักเรียนในการทำกิจกรรมที่ต้องคิดซับซ้อนได้อย่างไร”

ยุทธศาสตร์และวิธีการให้นักเรียนทำกิจกรรมที่ซับซ้อน มีดังต่อไปนี้

กิจกรรมทดลองและสอบถาม (Experimental inquiry task) หมายถึงกิจกรรมที่นักเรียนกำหนดเป้าหมาย หรือผลที่ต้องการเห็น แล้ววางแผนและดำเนินการ หลังจากนั้นจึงเก็บข้อมูลโดยสอบถามจากผู้เกี่ยวข้อง ว่าได้ผลอย่างไร เพื่อให้นักเรียนได้เรียนรู้ว่าผลเป็นอย่างไร เช่น ในการเรียนวิชาออกแบบ หลังจากครูสอนทฤษฎีแล้ว ครูให้นักเรียนดูภาพ ๓ ภาพ ที่ให้ความรู้สึกแก่ผู้ดูต่างกัน เช่น ความรู้สึกด้านดุลยภาพ ความกังวล หรือจังหวะ ให้นักเรียนเลือกวาดภาพง่ายๆ เพื่อสื่อสารความรู้สึกตามในภาพใดภาพหนึ่ง แล้วประเมินผลโดยการทำแบบสอบถามเพื่อนๆ ว่ารู้สึกอย่างไร เมื่อดูภาพที่ตนวาด สำหรับนำมาปรับปรุงการวาดของตนเอง กิจกรรมนี้ช่วยให้นักเรียนได้วาดรูปด้วยตนเอง สร้างแบบสอบถาม เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูล และสรุปผลจากข้อมูล

ในบทเรียนเหล่านี้ นักเรียนจะต้องตั้งคำถามต่อไปนี้ ตามลำดับ

• ฉันทำนายว่าจะได้ผลอะไร
• ฉันจะทดสอบคำทำนายได้อย่างไร
• หากคำทำนายถูกต้อง ฉันจะเห็นอะไร
• สิ่งที่เกิดขึ้นจริงคืออะไร
• คำทำนายของฉันเป็นจริงหรือไม่
• ความคิดของฉันเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร
• ฉันสามารถสรุปอย่างน่าเชื่อถือได้ว่าอย่างไร

เมื่อนักเรียนเกิดการเรียนรู้จากยุทธศาสตร์และวิธีการในตอนนี้ จะเห็นพฤติกรรมต่อไปนี้ในนักเรียน

• นักเรียนตั้งใจทำกิจกรรม ที่ต้องใช้การคิดอย่างซับซ้อน
• นักเรียนสามารถอธิบายข้อสรุปของตน
• นักเรียนสามารถป้องกันข้อสรุปของตน
• นักเรียนสามารถสร้างสิ่งของจากกระบวนการคิดอย่างซับซ้อน

วิจารณ์ พานิช

๖ เม.ย. ๖๐