​กลยุทธ์กับยุทธศาสตร์



กลยุทธ์กับยุทธศาสตร์

ดร. ถวิล อรัญเวศ

รอง ผอ.สพป.นครราชสีมา เขต 4

ผมเองเคยได้อ่านแผนและนโยบายของหน่วยงานต่างๆ จะพบการใช้คำว่า กลยุทธ์กับ ยุทธศาสตร์ อยู่เสมอ จึงขออนุญาตทำ PLC ชุมชนแห่งการเรียนรู้มืออาชีพ โดยได้ศึกษาค้นคว้าจาก

เอกสารและอินเทอร์เน็ตแล้ว พอจะนำมาสรุปและสังเคราะห์เป็นองค์ความรู้เล่าสู่กันฟังนะครับ

กลยุทธ์ (strategy) แยกเป็น กล + ยุทธ์

กล แยบยล ชั้นเชิง ยุทธ์ การรบ การสงคราม

คำนี้ เป็นศัพท์ที่มีกำเนิดจากทางทหาร หมายถึง แผนการปฏิบัติซึ่งวางไว้เพื่อให้บรรลุเป้าประสงค์เฉพาะ

กลยุทธ์ (หรือยุทธศาสตร์) ในทางทหารนั้นแตกต่างจากยุทธวิธี ซึ่งว่าด้วยการดำเนินการรบปะทะ (engagement) ขณะที่ยุทธศาสตร์นั้น ว่าด้วยวิธีการเชื่อมโยงการรบปะทะต่าง ๆ เข้าด้วยกัน

คำถามที่ว่า "จะสู้รบอย่างไร" เป็นปัญหาทางยุทธวิธี แต่ข้อกำหนดและเงื่อนไขซึ่งมีการสู้รบกันและความเหมาะสมในการสู้รบกันนั้นเป็นปัญหาทาง “ยุทธศาสตร์” ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ

การสงคราม (warfare) ว่าจะมีวิธีการจู่โจมหรือรบอย่างไรจึงจะมีชัยชนะฝ่ายตรงกันข้าม

กลยุทธ์ (strategy) เดิมหมายถึงนายพลที่คุมกองทัพ ความหมายของคำนี้เปลี่ยนแปลงมาเรื่อย ๆ ต่อมาหมายถึง ศิลปะของนายพลที่มีทักษะทางการจัดการ ศิลปะการพูดหรือวิธีการพูดต่อหน้ากลุ่มคน ชุมชน ในที่สุดความหมายก็กลายเป็นความสามารถในการใช้กำลังเพื่อเอาชนะกำลังของฝ่ายตรงกันข้าม

กลยุทธ์ในสาขาอื่นนอกเหนือจากการทหาร หมายถึง การวางแผนงานสู่การปฏิบัติเพื่อบรรลุเป้าหมาย ภายใต้การวิเคราะห์สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม หรือการวิเคราะห์เชิงกลยุทธ์ SWOT Analysis กล่าวคือ การวิเคราะห์ จุดอ่อน จุดแข็ง โอกาส และภัยคุกคาม (อุปสรรค) ในกรอบระยะเวลาที่ต้องการ ทั้งนี้เพื่อประกอบการวางแผนการในการใช้วิธีการ และทรัพยากร เพื่อให้บรรลุเป้าหมายสูงสุด

ยุทธศาสตร์ หมายถึง วิชาการรบ วิชาว่าด้วยการทำสงคราม วิชาที่มีความสำคัญในการรบ

กลยุทธ์ หมายถึง การรบที่มีเล่ห์เหลี่ยม วิธีการต่อสู้ที่ต้องใช้กลอุบายต่างๆ

เรามักจะใช้คำว่า ยุทธศาสตร์ สำหรับการรบหรือการสงคราม โดยยุทธศาสตร์จะเกี่ยวข้องกับพื้นที่ทั้งหมดในการรบ ระยะเวลาการสู้รบที่ยาวนาน การเคลื่อนย้ายกำลังต่อสู้ขนาดใหญ่และ

การวางแผนไว้ล่วงหน้าก่อนการรบจริง ดังนั้นถ้าพูดถึงแผนการรบจะใช้คำว่า แผนยุทธศาสตร์

ต่อมาการวางแผนยุทธศาสตร์ได้นำมาประยุกต์ใช้กับการบริหารธุรกิจ และในภาษาไทย เรามักจะนิยมใช้คำว่า กลยุทธ์ มากกว่ายุทธศาสตร์ โดยให้ความหมายว่า วิธีพลิกแพลงโดยอาศัยความรู้ความชำนาญเพื่อให้ได้เปรียบคู่แข่ง หรือเพื่อให้ประสบความสำเร็จตามเป้าหมายที่วางไว้

สรุปแล้ว กลยุทธ์และยุทธศาสตร์ เมื่อนำมาใช้ในวงการศึกษาและทางสังคมศาสตร์แล้ว ก็คือแผนการปฏิบัติการที่รวบรวมความพยายามทั้งหลายทั้งปวง (แยบยล และมีชั้นเชิง) เพื่อให้บรรลุเป้าหมายและวัตถุประสงค์นั้นอย่างมีประสิทธิภาพโดยอาศัยการวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และอุปสรรคและทำให้รู้เขารู้เราแล้วกำหนดแนวทางการดำเนินงานโดยใช้ทรัพยากรอันมีอยู่อย่างจำกัดทำให้ได้ผลงานสูงสุด

"กลยุทธ์ (Strategy) กับ ยุทธศาสตร์ (Strategy) ต่างกันอย่างไร ?"

คำว่า กลยุทธ์ (Strategy) นี้มีรากศัพท์มาจากภาษากรีกคือ Strategia แปลว่า

"การเป็นนายทัพ" ซึ่งเป็นเรื่องของการทหาร เรื่องศึกสงครามโดยแท้ ซึ่งถ้าใช้ในทางทหารและใช้คู่กับคำว่ายุทธวิธีด้วยก็จะเข้าใจได้ง่ายมาก โดยเฉพาะอย่างถ้ายึดเอาคำอธิบายจอมพลเอิร์ล เวเฟลล์ นายทหารใหญ่ของอังกฤษที่ว่า

"Tactics is the art of handling troops on the battlefield ; strategy is the art of bringing forces to the battlefield in a favorable position. ยุทธวิธีคือ ศิลปะของการใช้กำลังทหารในสนามรบ ส่วนยุทธศาสตร์คือ ศิลปะของการนำกำลังทหารเข้าสู่สนามรบอย่างได้เปรียบต่อกองทัพของศัตรู" ซึ่งคำอธิบายนี้ตรงกับภาษากรีกที่ว่า Strategia

General Karl von Clausewitz นักการทหารชาวเยอรมันที่นักเรียนเสนาธิการทหารทุกเหล่าทัพต้องรู้จัก กล่าวว่า "Tactics is the art of using troops in battle ; strategy is the art of using battles to win the war ยุทธวิธีคือ ศิลปะการใช้กำลังทหารในสนามรบ ส่วนยุทธศาสตร์คือ ศิลปะของการต่อสู้ในสนามรบเพื่อนำไปสู่การชนะสงคราม" ซึ่งครูใหญ่ทางเสนาธิการเยอรมันผู้นี้เน้นว่า สนามรบกับสงครามนั้น สนามรบมีมากแห่งแต่สงครามมีเพียงสงครามเดียว ดังนั้นจึงไม่จำเป็นต้องชนะในทุกสมรภูมิก็ได้

ยุทธศาสตร์ หมายถึง วิชาการรบ ที่มีความสำคัญในการรบ

กลยุทธ์ หมายถึง การรบที่มีเล่ห์เหลี่ยม วิธีการต่อสู้ที่ต้องใช้กลอุบายต่างๆ เรามักจะใช้คำว่า ยุทธศาสตร์ สำหรับการรบหรือการสงคราม โดยยุทธศาสตร์จะเกี่ยวข้องกับพื้นที่ทั้งหมดในการรบ ระยะเวลาการสู้รบที่ยาวนาน การเคลื่อนย้ายกำลังต่อสู้ขนาดใหญ่และการวางแผนไว้ล่วงหน้าก่อนการรบจริง ดังนั้นถ้าพูดถึงแผนการรบจะใช้คำว่า แผนยุทธศาสตร์ ต่อมาการวางแผนยุทธศาสตร์ได้นำมาประยุกต์ใช้กับการบริหารธุรกิจ และในภาษาไทย เรามักจะนิยมใช้คำว่า กลยุทธ์ มากกว่ายุทธศาสตร์ โดยให้ความหมายว่า วิธีพลิกแพลงโดยอาศัยความรู้ความชำนาญเพื่อให้ได้เปรียบคู่แข่ง หรือเพื่อให้ประสบความสำเร็จตามเป้าหมายที่วางไว้

เมื่อนำยุทธศาสตร์นี้ได้นำมาใช้ในทางสังคมศาสตร์ว่า "คือศาสตร์และศิลป์ของการพัฒนาและการใช้อำนาจทางการเมือง เศรษฐกิจ จิตวิทยา และกำลังรบทางทหารตามความจำเป็นทั้งยามสงบยามสงคราม" ความหมายของยุทธศาสตร์จะกว้างกว่า กลยุทธ์

สมัยผมเรียนวิชาการบริหารที่มหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล ท่านศาสตราจารย์ ดร.เสริมศักดิ์

วิศาลาภรณ์ ราชบัณฑิต ได้ชี้ให้เห็นว่า กลยุทธ์ (strategy) นี้เมื่อนำมาใช้ในทางการศึกษาและทางสังคมศาสตร์ ความหมายจะแคบลง ในหน่วยงานทางราชการหรือสถานศึกษาใช้คำว่า กลยุทธ์ แทนยุทธศาสตร์ และใช้คำว่า tactic (กลวิธี) เป็นคำย่อยของกลยุทธ์ แม้คำว่ากลยุทธ์กับยุทธศาสตร์จะใช้คำว่า strategy เหมือนกันก็จริง แต่ในปัจจุบันใช้ยุทธศาสตร์เป็นความหมายกว้าง และใช้กลยุทธ์เป็นความหมายแคบลง และเป็นส่วนย่อยของยุทธศาสตร์ เช่น ยุทธศาสตร์ที่ 1 ประกอบด้วย 4 กลยุทธ์ ยุทธศาสตร์ที่ 2 ประกอบด้วย 3 กลยุทธ์ เป็นต้น

สรุป
กลยุทธ์หรือยุทธศาสตร์นั้นเป็นคำศัพท์มาจากทหาร ต่อมาได้ขยายเอาไปใช้ในทางการเมือง เศรษฐกิจ วัฒนธรรม และจิตวิทยา ทำให้มีคำว่ายุทธศาสตร์ชาติขึ้น ยุทธศาสตร์จึงใช้กับเรื่องใหญ่ๆ เป็นระดับชาติหรือกองทัพใหญ่ๆ ส่วนกลยุทธ์นั้นใช้กับเรื่องหรือองค์กรย่อยๆ เล็กๆ เช่น บริษัทห้างร้าน หรือหน่วยงานต่างๆ ของรัฐ อนึ่ง คำว่า กลยุทธ์ (strategy) นี้ เมื่อนำมาใช้ในทางการศึกษาและทางสังคมศาสตร์ ความหมายจะแคบลง ในหน่วยงานทางราชการหรือสถานศึกษาใช้คำว่า กลยุทธ์ แทนยุทธศาสตร์ และใช้คำว่า tactic (กลวิธี) เป็นคำย่อยของกลยุทธ์ แม้คำว่ากลยุทธ์กับยุทธศาสตร์จะใช้คำว่า strategy เหมือนกันก็จริง แต่ในปัจจุบันใช้ยุทธศาสตร์เป็นความหมายกว้าง และใช้กลยุทธ์เป็นความหมายแคบลง และเป็นส่วนย่อยของยุทธศาสตร์ เช่น ยุทธศาสตร์ที่ 1 ประกอบด้วย 4 กลยุทธ์ ยุทธศาสตร์ที่ 2 ประกอบด้วย 3 กลยุทธ์ เป็นต้น






หล่งข้อมูล

http://www.nidambe11.net/ekonomiz/2005q2/article20...

http://home.att.net/~nickols/strategy_definition.htm)

http://www.tu.ac.th/org/socadm/pakvicha/doctor/SW....

หมายเลขบันทึก: 625213เขียนเมื่อ 6 มีนาคม 2017 02:13 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 มีนาคม 2017 02:13 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-ไม่ดัดแปลงจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท