​ชีวิตที่พอเพียง : 2833. สร้างสมองในห้อง lab

บทความเรื่อง Lab-Built Brains ในนิตยสาร Scientific American ฉบับเดือนมกราคม ๒๕๖๐ ซึ่งอ่านบทคัดย่อได้ ที่นี่และอ่านข่าวใน นสพ. The Guardian ที่นี่

จากเทคโนโลยี reprogramming ที่พัฒนาโดยนักวิทยาศาสตร์รางวัลโนเบลชาวญี่ปุ่น ชื่อ Shinya Yamanaka สามารถเปลี่ยนเซลล์ของเนื้อเยื่อใดก็ได้ของผู้ใหญ่ ไปเป็นสะเต็มเซลล์ และสามารถทำให้สะเต็มเซลล์นั้นเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์สมองได้ และขยายจำนวนกลายเป็น สิ่งที่คล้ายอวัยวะ (organoid) เป็นการสร้างสมองในห้องแลบ ที่ทำได้เป็นครั้งแรกในปี ค.ศ. 2014

บทความบอกว่าเทคโนโลยีนี้เปิดประตูสู่การวิจัยชนิดก้าวกระโดด เพื่อทำความเข้าใจกลไกการทำงานของสมองมนุษย์ ที่ศึกษาในสัตว์ทดลองไม่ได้ผล เพราะสมองสัตว์ทดลองแตกต่างจากสมองคน ตอนนี้เขาใช้ organoid สมองคน ศึกษาไวรัส Zika พบว่ามันทำให้ organoid ฝ่อจริงๆ แต่ทารกในครรภ์ที่ติดเชื้อไวรัสซิก้าไม่ได้สมองฝ่อทุกราย เขาจึงกำลังศึกษา organoid ของสมองที่ทนไวรัสนี้ ว่ามีพันธุกรรมแตกต่างกันอย่างไร และเป็นลู่ทางสู่การพัฒนายาต้านไวรัสนี้ เขาพยากรณ์ว่าเป็นประตูสู่การค้นคว้าวิจัยกลไกทางธรรมชาติอีกมากมาย

มีคนวิตกว่าต่อไปเจ้า organoid สมองจะเรียนรู้และพัฒนาขึ้นเป็นสัตว์ประหลาด ทำลายล้างโลก เขาเอ่ยถึงภาพยนตร์เรื่อง The Matrix แต่ผู้เขียนบอกว่าไม่มีทางที่ organoid จะพัฒนาความรู้สึกนึกคิดขึ้นมาได้ คำอธิบายของผมคือ สภาพในห้องแลบไม่มีวันสร้างสิ่งคล้ายมนุษย์ได้ เพราะมนุษย์เราเป็นผลของปฏิสัมพันธ์กับสังคมแวดล้อมด้วย

วิจารณ์ พานิช

๒๙ ธ.ค. ๕๙