ประวัติเมืองสงขลา (29) กิโลเมตรที่ศูนย์

ผู้อ่านทุกท่านคงเคยเห็นป้ายหรือหลักกิโลเมตรข้างทางหลวง บอกว่าเหลือระยะทางอีกเท่าไหร่จะถึงอำเภอหรือจังหวัดที่ถนนสายนั้นๆ กำลังมุ่งหน้าไป

อยู่ที่สะพานข้ามคลองสำโรง มองไปทางทิศเหนือ มีป้ายบอกว่า สงขลา 4 ก็หมายถึง อีก 4 กิโลเมตรจะถึงสงขลาแล้ว

อันที่จริงตัวเมืองสงขลาที่บอกว่าเหลืออีก 4 กิโลจะถึงแล้วนั้น วัดจากไหน เป็นเรื่องน่าสนใจไม่น้อย

วัดจากที่ตั้งศาลากลาง ที่ว่าการอำเภอ ตลาดสดหรือนางเงือกที่แหลมสมิหลากันแน่

กรุงเทพฯ เมืองหลวงของไทย แรกเริ่มเดิมทีเคยกำหนดให้จุดศูนย์กลางเมือง อยู่ที่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย ขับรถอยู่บนทางหลวงสายใด หากเห็นป้าย กรุงเทพ 100 นั่นคือ จุดนั้นอยู่ห่างจากอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย ไปตามทางหลวง 100 กิโลเมตร

ต่อมาก็มีความเปลี่ยนแปลง เนื่องจากมีถนนเพิ่มมากขึ้น ความเจริญเริ่มขยายตัวออกไปทุกทิศทุกทาง ทางการจึงกำหนดใหม่ ให้สอดคล้องกับสภาพที่แท้จริง ให้ถนนเพชรเกษม ซึ่งเป็นถนนสายหลักลงสู่ภาคใต้นั้น กำหนดว่า กม. 0 เริ่มต้นที่วงเวียนใหญ่ ขณะที่ถนนพหลโยธิน มุ่งหน้าสู่ภาคเหนือและอีสานนั้น กม. 0 เริ่มต้นที่อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ

ไม่ใช่เฉพาะแต่ทางรถยนต์เท่านั้น ทางรถไฟก็มีกิโลเมตรที่ศูนย์เหมือนกัน โดยทางรถไฟสายเหนือ อีสานและสายตะวันออกนั้น เริ่มต้นจากสถานีกรุงเทพหรือหัวลำโพงนั่นเอง กม. 0 อยู่ที่ปลายรางบริเวณที่เคยเป็นย่านขนส่งสินค้า มุมตะวันตกเฉียงใต้ของอาคารสถานี

ส่วนสายใต้นั้น แรกเริ่มยังมิได้สร้างทางรถไฟข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาที่สะพานพระราม 6 มาฝั่งธนบุรี กม. 0 ของทางรถไฟสายใต้จะเริ่มจากสถานีรถไฟธนบุรี และสถานีรถไฟชุมทางหาดใหญ่นั้นอยู่ห่างจากสถานีธนบุรี 929 กิโลเมตร

ย้อนกลับมาดูสงขลา เมืองสองทะเลบ้านเรา เมื่อแรกเริ่มนั้นมีถนนสายหลักคือถนนไทรบุรี สร้างในสมัยรัชกาลที่ 4 ราว พ.ศ. 2405 จากริมกำแพงวัดไทรงามไปยังเมืองไทรบุรี ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 มีการตัดถนนรามวิถีตามแนวกำแพงเมืองสงขลาด้านทิศตะวันออก ในช่วงเวลาใกล้เคียงกับการสร้างทางรถไฟมาถึงสงขลาในปี พ.ศ. 2456

ถนนรามวิถีนี้ไปบรรจบกับถนนไทรบุรีที่บริเวณหน้าวัดหัวป้อมนอกเป็นอันสิ้นสุด ส่วนถนนไทรบุรีนั้น เมื่อข้ามคลองสำโรง ออกนอกเขตเทศบาลสงขลาแล้ว ก็ตั้งชื่อว่าถนนกาญจนวนิช เพื่อเป็นเกียรติแก่พระยาประกิตกลศาสตร์ (ประกิต รณชิต กาญจนวณิชย์) อดีตนายช่างด้านสงขลา ถนนเส้นนี้ผ่านสามแยกคอหงส์ ไปถึงอำเภอสะเดาไปสิ้นสุดที่คลองพรวน ชายแดนไทย-มาเลเซีย

รวมระยะทางทั้งสิ้นตั้งแต่ตัวเมืองสงขลาถึงชายแดน 84 กิโลเมตร

เดิมจุดเริ่มต้นหรือกิโลเมตรที่ศูนย์ของเมืองสงขลานั้น อยู่ที่หลังสถานีรถไฟสงขลา คนเก่าแก่เล่าให้ฟังว่าเคยมีหลักกิโล 0 อยู่ที่นี่ด้วย แต่ต่อมาคงเปลี่ยนแปลงให้เหมาะสม สะดวกในทางวิศวกรรม การซ่อมแซมบำรุงทาง จึงให้กิโลเมตรที่ศูนย์ เริ่มต้นจากสี่แยก ตรงจุดที่ถนนรามวิถีตัดกับถนนจะนะและถนนปละท่า

นั่งรถจากสงขลาไปหาดใหญ่ ตามทางสายเก่าครั้งใด เห็นหลักกิโลที่มีตัวเลข กม.เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ผมนึกย้อนกลับไปถึง กม. 0 เสมอ ซึ่งอยู่ที่วงเวียนหอนาฬิกาที่รื้อไปแล้วนั่นเอง