กำจัดขยะสมอง

บทความใน Scientific American เรื่อง Brain Drain : An internal plumbing system rids the brain of toxic wastes Sleep is when this cleanup ritual occursบอกว่าสมองของมนุษย์ทำงานหนักมาก สมองมีน้ำหนักร้อยละ ๒ ของน้ำหนักตัว แต่ใช้พลังงานร้อยละ ๒๐ - ๒๕ ของพลังงานที่ร่างกายใช้ ดังนั้นในแต่ละวันจึงมี “ของเสีย” หรือ “ขยะ” เกิดขึ้นมาก และต้องมีกลไกกำจัด

สิ่งที่ต้องกำจัดอย่างหนึ่งคือโปรตีนที่ใช้ไม่ได้แล้ว แต่ละปี สมองต้องกำจัดโปรตีนพวกนี้ในปริมาณ เท่ากับน้ำหนักของสมองเอง

ข้อฉงนคือ ทำไมสมองไม่ส่งของเสียเหล่านี้ไปให้ “โรงกำจัดของเสีย” ของร่างกาย (คือตับ) จัดการ แต่ต้องจัดการกำจัดเองภายในสมอง

ของเสียที่กำจัดไม่ออกสะสมอยู่ภายในสมอง และทำให้เกิดโรคสมองเสื่อม พบในโรค อัลไซเมอร์

ความเข้าใจระบบกำจัดของเสียในสมองเพิ่งเริ่มกระจ่างเมื่อ ๕ ปีมาแล้ว ให้ชื่อว่า Glymphatic Systemทำหน้าที่ขับถ่ายของเสียออกไปจากสมอง เอาไปทำลายที่ตับหรือปล่อยทิ้งที่ไต และพบว่ากลไกการไหลของ Glymphatic ทำงาน ได้คล่องขณะนอนหลับ เป็นคำอธิบายว่า ทำไมคนเราจึงต้องนอนหลับถึงหนึ่งในสาม ของชีวิต

ความเข้าใจระบบกำจัดขยะสมองยังอยู่ในระยะเริ่มต้น แต่ในบทความก็มีรายละเอียดมาก เกี่ยวข้องกับ Astrocyte การไหลของน้ำไขสันหลัง และ perivascular space ด้วย เขาหวังว่าความรู้นี้ จะนำไปสู่ลู่ทางรักษาโรคสมองเสื่อมทั้งหลาย

ผมไม่ได้นำรายละเอียดมาเล่าทั้งหมด เอามาเล่าย่อๆ เพื่อสื่อสารว่า คนเราต้องนอนให้เพียงพอ และฝึกนอนอย่างมีคุณภาพ

วิจารณ์ พานิช

๒๔ ก.พ. ๕๙

[sr]

Amazing! In computer systems, we usually have a 'garbage collector' to clean periodically (system) memory of dead links and unreferenced data --while system is operating-- and a 'memory purge' when system is offline.

How our brain cleans its wastes should give system engineers more insight into cleaning (memory in) computer systems!