686. เรียนรู้ศาสตร์ OD จาก "สามก๊ก" (ตอนที่ 16)

ผมพยายามองสามก๊กด้วยมุมที่ต่างออกไป และด้วยวิธีการศึกษาที่ผมถนัด ผมถนัดการใช้กระบวนการกลุ่มในแบบ Organisation Development (OD) ที่ไม่ใช่เพียงการออกไปเล่มเกมส์ Teambuilding ที่เราเห็นๆ กัน OD มีอะไรมากกว่านั้น เรามีศาสตร์ที่ช่วยคนพัฒนาทักษะ แก้ปัญหา หรือแม้กระทั่งพัฒนากลยุทธ์

นอกจากนี้เรายังสามารถนำมาใช้ในการศึกษาได้ ผมทอดลองมาสามสี่ปีแล้วครับ โดยเฉพาะศาสตร์ที่ดูซับซ้อนอย่างสามก๊ก และผมก็ท้kทาทายตัวเองด้วยการพานักศึกษาศึกษาอะไรที่ซับซ้อนเข้าไปอีกนั่นคือ “ชาดก” หรือพระเจ้า 500 ชาติ ซึ่งคือเรื่องเล่าของพระพุทธเจ้าในชาติก่อนที่มาเป็นพระพุทธเจ้า นี่ก็ซับซ้อนมากๆ ชาดก เป็นอะไรที่สอนคุณธรรม โดยเฉพาะภาวะผู้นำได้ดีมากๆ เพราะพระโพธิสัตว์สร้างบารมีนี่สุดๆครับ ถวายชีวิตกันทีเดียว และแนวทางที่พระโพธิสัตว์สร้างบารมีในแบบผู้นำ จะอธิบายสามก๊กได้อย่างไร ตรงนี้น่าสนใจ และถ้าเลือกมาเรื่องเดียว น่าคิดว่าชาดกเรื่องเดียวที่อธิบายสามก๊กหนา 1,500 หน้านั้นคือเรื่องอะไร ...แค่ฟังก็นั่งไม่ติดแล้วครับ

ว่าแล้วผมก็จัด Workshop ให้นักศึกษา 40 กว่าคนกลับบ้านไปอ่านชาดกมา โดยต้องไม่ซ้ำกัน เราได้มา สี่สิบกว่าเรื่อง เสร็จแล้ว เราจัดกลุ่มแบ่งกันอ่านสามก๊ก ก็ประมาณคนละ 17-18 หน้า จากนั้นเอามาเข้ากระบวนการกลุ่ม แต่ละกลุ่มมีคนสัก 4-5 คน เอาเรื่องมารวมกันก็จะได้เหตุการณ์ใหญ่ๆ ช่วงหนึ่งพอดี

แล้วผมก็ให้เขาแชร์เรื่องชาดกที่หามา แล้วก็ให้เลือกว่าเรื่องใด ดูน่าจะอธิบาย เหตุการณ์ในสามก๊กช่างที่กลุ่มน้นอ่านอยู่ ก็ได้มาเก้าเรื่องครับ เราได้ชาดกเก้าเรื่องที่อธิบายเหตุการณ์ตั้งแต่ความวุ่นวายปลายราชวงค์ฮั่น จนแผ่นดินตกเป็นของตระกูลสุมาอี้อย่างสมบูรณ์

น่าทึ่งไหมครับแล้วเราก็มา Vote กันว่าชาดกใดอธิบายภาพรวมของสามก๊กได้ ปรากฏว่าเป็นเรื่อง “หนุ่มน้อยเจ้าปัญญา” หรือ “จุลลกเศรษฐีชาดก” เป็นเรื่องเล่าประมาณว่าเศรษฐีคนหนึ่งนั่งรถผ่านไปในเมือง เห็นหนูตาย เลยเปรยว่า “คนมีปัญญาเห็นหนูตายนี่ สามารถคิดหาทางเอาไปทำมาหากินจนร่ำรวย” มีชายคนหนึ่งได้ยินก็คิดในใจว่า “เศรษฐีนี้เป้นบัณฑิต ย่อมไม่พูดอะไรเล่นแน่ๆ” ว่าแล้วก็เอาหนูตายไปนั่งคิดว่าจะทำไงดี พอดีเหลือบไปเห็นหญิงชราใจดีเลี้ยงแมว เลยเอาหนูไปขายให้ ก็ได้เงินมา แล้วก็เอาเงินนั้นไปต่อยอดเรื่อยๆ ที่สุดเกิดรวยขึ้นมา พอเศรษฐีรู้ที่มา เนื่องจากชราแล้ว เห็นชายคนนี้เป็นคนดี เลยยกลูกสาวและสมบัติให้” จัดเต็มไปเลยครบ

ชาดกเรื่องสอนว่าคนมีปัญญาย่อมสร้างฐานะได้ แม้ทุนเริ่มต้นจะเป็นแค่หนูตายตัวเดียว นแต่หากมองหาโอกาสเป็นย่อมสร้างฝันได้ เรื่องนี้ผมเห็นในตัวเล่าปี่มากกว่าคนอื่นครับ เพราะเล่าปี่เริ่มจากศูนย์จริงๆ มีอย่างเดียวคือเป็นราชวงค์ปลายแถว เท่านั้นคือ ปลายสุดขอบฟ้าจริงๆ แต่ก็ใช้จุดแข็ง สร้างฝันยิ่งใหญ่ โดยมองหาโอกาสตลอดเวลา และโอกาสก็เริ่มมาถึงเมื่อมาเจอกวนอู เตียวหุย จากนั้นก็แสวงหาโอกาสมาเรื่อยๆ จนเป็นใหญ่ในที่สุด

พอดูแล้ว ผมว่าใช่เลย ชาดก “หนุ่มน้อยเจ้าปัญญา” อธิบายวีรบุรุษในสามก๊กได้ทุกคน (ตอนรุ่งนะครับ) และขณะเดียวกันก็ยังอธิบายความล่มสลายของคนในสามก๊กได้เกือบทั้งหมดครับ

และเมื่อมองในภาพรวมชาดกที่เลือกมาเก้าตอนดูเหมือนจะมีจุดร่วมคือ “ปัญญา” เป็นหลัก นี่ชัดทุกจุด ทุกก๊ก ตามมาด้วย “การบริหารความเสี่ยง” เช่นไม่หูเบา รักษาความลับ อ้วนเสี้ยวพังเพราะหูเบา นี่ก็ส่วนหนึ่งเลย ฟังคนพาล ที่สุดต้องเสียนายทัพที่เก่งที่สุดให้โจโฉไป สุดท้าย “ความสามัคคี” นี่ก็อธิบายแนวคิดที่อยู่เบื้องหลังความสำเร็จของเล่าปี่ได้ดีมากๆ เพราะถึงขึ้นสาบานเป็นพี่น้อง และก็สามัคคีกันสุดๆ ...

วิเคราะห์สามก๊กถึงตอนนี้ ใจผมเป็นสุขมากๆ เพราะได้เชื่อมโยงชาดก กับสามก๊ก เป็นอะไรที่ทำให้เห็นสามก๊กในแง่มุมของจิตวิญญาณ เป็นอะไรที่น่าคิดครับ และสุขใจที่ได้กลับไปศึกษาชาดกครับ เพราะชาดกเป็นเรื่องราวของมหาบุรุษที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในจักรวาล สุดยอดไหมครับ เป็นอะไรที่เราควรกลับไปดูกันนะครับ

วันนี้พอเท่านี้ เพียงเล่าให้ฟัง ลองเอาไปพิจารณาดูนะครับ

ส่วน Clip Video เรื่องหนุ่มน้อยเจ้าปัญญาดูได้ที่นี่นะครับ

Reference เนื้อหาและภาพ

ดูชาดกฉบับการ์ตูนได้ที่นี่

http://www.kalyanamitra.org/chadok/mixchadok/chadok5013/chadok5013.html

http://www.artelino.com/articles/collecting-japane...