​สร้างความสำเร็จด้วยอิทธิบาทสี่

อิทธิบาทสี่ มีสี่ข้อเรียงลำดับดังนี้คือ ฉันทะ วิริยะ จิตตะ วิมังสา มีคำแปลที่ทำให้เข้าใจง่ายและจำง่ายว่า มีใจรัก พากเพียรทำ เอาจิตฝักใฝ่ ใช้ปัญญาสอบสวน เป็นวิธีการทำสิ่งต่างๆให้สำเร็จลุล่วงลงด้วยดี กล่าวว่าหลักการสี่ข้อนี้หากใช้เป็นแล้วการงานทุกสิ่งจะสำเร็จลงได้ อาจนับเป็นหลักการดั้งเดิมหรือ how to success ตะวันออกก็ว่าได้ ซึ่งมีหัวใจเพียงแค่สี่ข้อ ส่วนต่างๆที่เพิ่มมาก็เป็นส่วนเสริมของสี่ข้อนี้ ดังนั้นหากสี่ข้อนี้เข้าใจ เทคนิคปลีกย่อยต่างๆที่ตามมาก็จะเข้าใจด้วย

เริ่มด้วยฉันทะก่อน คือถ้าเราได้ทำในสิ่งที่ในเราชอบ ในสิ่งที่เราสนใจ เราจะทำสิ่งนั้นได้ดี เช่นมีผู้หญิงคนหนึ่งสร้างผลงานทางศิลปะด้วยเส้นผม คือนำเอาเส้นผมของคนไปสร้างเป็นรูปภาพต่างๆได้อย่างสวยงาม ซึ่งเป็นละเอียดและยากมาก แต่เธอก็ทำได้สำเร็จ เธอบอกว่าได้แรงบันดาลใจมาจากพ่อ คือจะเห็นว่างานจะสำเร็จได้ดีนั้นต้องมีเวลาอยู่กับมันนาน ถ้าไม่รักในสิ่งนั้นแล้วเวลาที่ต้องอยู่กับมันนานๆก็เกิดความเบื่อหน่ายทำงานนั้นไม่ได้ดี

การเริ่มต้นด้วยฉันทะ ตามมาด้วยวิริยะ จิตตะ วิมังสา ถือว่ามาถูกทาง คือมาตามกระแสความรู้สึกธรรมชาติของมนุษย์

ในการทำงานเลี้ยงชีพของคนเรานั้นหากเราหางานที่เราชอบและได้ค่าตอบแทนที่น่าพอใจก็เป็นเรื่องที่น่ายินดี แต่งานที่ชอบกับค่าตอบแทนที่พอใจบางทีมันไม่ไปด้วยกัน บางครั้งความจำเป็นในชีวิต อาจต้องเลือกค่าตอบแทนเป็นอันดับแรก ความชอบมาทีหลังก็ได้ ในภาวะเช่นนี้หลักอิทธิบาทสี่จะช่วยเราได้มาก

หากเราอยู่ในภาวะที่เลือกไม่ได้คืออยู่ในภาวะที่จำเป็นเราก็ควรสร้างฉันทะขึ้นมา สิ่งที่จะทำให้ฉันทะเกิดขึ้นก็คือผลงาน เจ้าของผลงานที่ดีย่อมได้รับความภาคภูมิใจ ความภาคภูมิใจทำให้เกิดแรงบันดาลใจที่จะทำผลงานดีๆตามมาอีก ฉันทะเริ่มต้นแล้วตอนนี้

เมื่อผลงานเป็นตัวสร้างฉันทะ ก็ต้องลงมือสร้างผลงาน ลงมือเรียนรู้ ศึกษาค้นคว้าทำผลงาน ตรงนี้หากใครมีสมาธิดีจะช่วยได้มาก คือในตอนแรกเราบอกว่าฉันทะช่วยให้เรามีความสุขอยู่กับงานที่ทำได้นานๆ แต่หากเราไม่มีฉันทะเพียงพอล่ะ เราจะอยู่กับงานนั้นนานๆได้อย่างไร

คำตอบคือสมาธิ สมาธิจะทำให้เราอยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้นานๆ และสมาธิเป็นสิ่งที่ฝึกได้ง่ายกว่า สร้างได้ง่ายกว่าฉันทะ หรืออาจจะเป็นพื้นฐานนำไปสู่ฉันทะก็ได้

สมาธิคือระดับความนิ่งของใจ คือเราใช้ใจทำงาน ถ้าใจที่ไม่นิ่งการทำงานก็ไม่ดี แต่ถ้าใจนิ่งสงบดีงานจะออกมาดีเก็บรายระเอียดงานได้ดี สมาธิง่ายๆสำหรับทุกคนคือลมหายใจ เอาจิตไปสัมผัสอยู่กับลมหายใจ หายใจให้สบายๆ ความสบายจะทำให้ใจสงบเอง เริ่มต้นทำวันละ5นาทีก่อนก็ได้ เมื่อออกจากนั่งสมาธิแล้วไปใช้ชีวิตทำงานตามปรกติ สมาธิที่เคยทำมันจะกลับมาเอง สังเกตได้จากอารมณ์ต่างๆลดลง จดจ่อกับงานได้นานขึ้น เพราะจิตเคยถูกฝึกให้จดจ่อกับลมหายใจมาแล้ว แม้ว่างานที่ทำไม่ได้เกี่ยวอะไรกับลมหายใจเลยก็ตาม เหตุผลที่คนฝึกสมาธิความจำดีขึ้นกว่าเดิมเพราะอารมณ์รบกวนน้อยกว่าคนไม่มีสมาธิ และทำงานได้ดีขึ้นกว่าเดิมเพราะสามารถอยู่กับงานได้นานกว่าเดิม

สมาธิยังเป็นเครื่องมือของการสร้างวิริยะที่สำคัญด้วย วิริยะมีความหมายอีกอย่างว่า สู้สิ่งยาก การสู้สิ่งยากนั้นถ้าเรามีสมาธิไปด้วยการสู้สิ่งยากก็อาจะกลายเป็นงานที่น่าเพลิดเพลิน หรือเป็นงานท้าทายความสามารถของเราไป

ส่วนจิตตะคือเอาจิตฝักใฝ่ในงานนั้น นี้เป็นประโยชน์ของสมาธิโดยตรง หากเคยเอาลมหายใจมาอยู่ที่ใจได้ การจะยกงานมาอยู่ที่ใจก็ไม่ใช่เรื่องยาก ภาพของงานเช่นภาพเครื่องจักร ภาพตัวเลขทางบัญชี ภาพหัวข้อการเรียน การบรรยาย หรือภาพแนวข้อสอบฯลฯ มันก็มาเอง นักจิตวิทยาสมัยใหม่นำเทคนิคภาพแห่งความสำเร็จนี้ไปใช้กับนักกีฬา นักดนตรีได้ผลดี ก็มาจากหลักการนี้

เมื่อมีภาพ ก็มาถึงอิทธิบาทสี่ตัวสุดท้ายคือวิมังสา คือการใช้ปัญญาสอบสวนพิจาณาหาเหตุผล อาจจะเรียกได้ว่าถึงตอนนี้ก็ง่ายแล้วเพราะภาพงานขึ้นมาแล้ว คือการใช้ความคิดจะละเอียดรอบคอบ วิธีการที่ดีและความคิดสร้างสรรค์ต่างๆก็จะโผล่ขึ้นมาในตอนนี้

การทำเช่นนี้ทำให้ไม่ต้องเสียพลังไปกับการดึงจิตให้กลับมาอยู่กับงาน การบังคับหรือควบคุมจิตนั้นสิ่งที่ตามมาคือความเครียด จิตไม่ชอบการบังคับมาตั้งแต่ไหนแต่ไร กระแสจิตก็เหมือนกระแสน้ำที่จู่ๆไปปิดกั้น เปลี่ยนทิศทาง ผลคือเหนื่อยแน่นอน หากกระแสจิตแรงๆด้วยแล้วไปบังคับจะส่งผลเสียมาก โรคอันมีมูลฐานจากจิตนี้เดี๋ยวนี้มีเยอะนะเช่นโรคเครียด โรคซึมเศร้า หรือไมเกรน โรคพวกนี้จะตามมา