แบบสังเกตพฤติกรรม

1. แบบสังเกตพฤติกรรม

ความหมาย

แบบสังเกตพฤติกรรม เป็นเครื่องมือที่ใช้ในการรวบรวมข้อมูลที่ได้จากการสังเกตพฤติกรรมการแสดงออก ซึ่งเป็นคุณลักษณะด้านจิตพิสัย เช่น ความซื่อสัตย์สุจริต ความมีน้ำใจเป็นนักกีฬา ความรับผิดชอบ เป็นต้น

วิธีการสร้าง

1. ต้องตั้งจุดมุ่งหมายในการสังเกตที่แน่นอนว่าจะสังเกตพฤติกรรมใด เช่น พฤติกรรมการช่วยเหลือผู้อื่น การเสียสละ เป็นต้น
2. ต้องสังเกตด้วยความระมัดระวังและใช้วิจารญาณในการพินิจพิเคราะห์ ทั้งพฤติกรรม ดีและไม่ดี และต้องมีความยุติธรรมกับเด็กมากที่สุด
3. ระยะเวลาในการสังเกตต้องติดต่อกัน และต้องทำการสังเกตหลาย ๆ ครั้ง หลาย ๆ สถานการณ์ เพื่อที่จะให้ได้พฤติกรรมที่แท้จริง
4. วิธีการสังเกตและวิธีการบันทึกข้อมูลต้องเป็นระบบ มีหลักเกณฑ์ที่แน่นอน เช่น การใช้มาตราส่วนประมาณค่า ระเบียนพฤติกรรม เป็นต้น
5. ขณะที่สังเกตจะต้องไม่ให้ผู้ถูกสังเกตรู้ตัว เพื่อที่จะได้พฤติกรรมที่แท้จริง
6. บันทึกเฉพาะพฤติกรรมที่สังเกตเห็นเท่านั้นไม่ใส่ความรู้สึกส่วนตัวของผู้สังเกตเข้าไป
7. การสังเกตจะให้ผลที่แน่นอนน่าเชื่อถือ ควรใช้ผู้สังเกตหลาย ๆ คน

การนำไปใช้

1. ใช้วิธีการใช้การสังเกตเป็นเกณฑ์ แบ่งได้ 2 ประเภท คือ
- การสังเกตทางตรง (direct observations) คือวิธีการสังเกตที่ ผู้สังเกตไปสังเกตด้วยตนเองตลอดเวลา
- การสังเกตทางอ้อม (indirect observations) คือวิธีที่ผู้สังเกตไม่ได้สังเกตด้วยตนเองแต่ส่งตัวแทนไป แล้วกลับมาเล่าพฤติกรรมที่สังเกตได้ให้ฟัง

2. ใช้ผู้สังเกตเป็นเกณฑ์ แบ่งได้ 2 ชนิด ดังนี้
- การสังเกตโดยการเข้าร่วม (participant observations) คือการที่ผู้สังเกตเข้าไปอยู่ในสถานการณ์ที่สังเกต โดยทำตนเป็นเหมือนสมาชิกในกลุ่มนั้น เช่น การศึกษาพฤติกรรมของคนในหมู่บ้าน โดยการเข้าไปอยู่ในหมู่บ้าน
- การสังเกตโดยการไม่เข้าร่วม(non-participant observations) คือการที่ผู้สังเกตไม่ได้เข้าไปอยู่ในสถานการณ์ เพียงแต่อยู่ภายนอกสถานการณ์เพื่อคอยสังเกตเพียงอย่างเดียว

3. ใช้ผู้ถูกสังเกตเป็นเกณฑ์ แบ่งออกได้ 2 ชนิด คือ
- การสังเกตเป็นทางการ (formal observations) คือ การที่ ผู้ถูกสังเกตรู้ตัวว่าถูกสังเกต เพราะมีการบอกจุดมุ่งหมาย วัน เวลา สถานที่ ที่จะสังเกตไว้ล่วงหน้า
- การสังเกตแบบไม่เป็นทางการ (informal observation) คือการสังเกตที่ผู้ถูกสังเกตไม่รู้ตัวว่าถูกสังเกต

ข้อดีและข้อเสีย

ข้อดี:
1. ช่วยให้ได้ข้อมูลที่ไม่สามารถรวบรวมโดยใช้เครื่องมือหรือเทคนิคอย่างอื่น
2. ช่วยให้ได้ข้อมูลที่เป็นตัวแทนพฤติกรรมในสถานการณ์ต่าง ๆ อย่างแท้จริง
3. สามารถบันทึกความจริงในระหว่างที่เกิดเหตุการณ์นั้น
4. การสังเกตเป็นวิธีที่ทำได้ง่าย สะดวกและนำไปใช้บ่อยโดยไม่เปลืองเงิน
5. ช่วยให้ผู้สังเกตมีทักษะในการสังเกตดียิ่งขึ้น
6.มีความสบายใจทั้งสองฝ่ายเนื่องจากผู้ถูกสังเกตไม่เกิดความรู้สึกว่าถูกจ้องหรือจับผิด (กรณีที่ผู้ถูกสังเกตไม่รู้ตัว)

ข้อเสีย:
1. สิ้นเปลืองเวลาที่ต้องแอบติดตามสังเกตพฤติกรรมตามเทศกาลต่างๆ
2. ถ้าผู้สังเกตมีเวลาน้อยอาจทำให้ได้ข้อมูลไม่ครบถ้วน
3. การสังเกตบางครั้งทำได้ไม่สะดวก เช่น ที่เกี่ยวกับเรื่องส่วนตัว
4. การสังเกตบางเหตุการณ์กระทำไม่ได้ ถ้าหากว่าเหตุการณ์นั้นไม่เกิดขึ้น ในช่วงเวลาที่ทำการสังเกต

พีระพงษ์ เครื่องสนุก

11/03/58