คงไม่มีใครที่ไม่รู้จักสมุดนะคะ แต่ถ้าเป็น สมุดไทย เพื่อนๆ พอจะทราบไหมค่ะว่าหมายถึงอะไรและมีความแตกต่างจากสมุดที่เราใช้กันในปัจจุบันอย่างไร
สมุดไทย
สมุดไทย คือ
สมุดรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ทำด้วยกระดาษข่อยแผ่นยาวๆ
หน้าแคบ พับทางขวางทบกลับไปกลับมาคล้ายผ้าจีบ
มีทั้งชนิดกระดาษขาวและกระดาษดำ โดยมีชื่อเรียกต่างๆ กัน
เช่น สมุดข่อย สมุดไทย สมุดไทยดำ
สำหรับในภาคใต้เรียกว่าสมุดไทยว่า หนังสือบุด
คำว่า บุด
ในภาษาถิ่นใต้ อาจมีรากศัพท์มาจากภาษาสันสกฤตว่า
ปุสตก และภาษาบาลีว่า โปตถก
ซึ่งหมายถึง คัมภีร์ใบลาน ผ้าเปลือกไม้
รูปปั้น ในภาษาชวา - มลายู
มีคำที่เกี่บวข้องกับหนังสือบุด คือคำว่า Pustaka
ซึ่งเป็นภาษาสันสกฤต หมายถึง หนังสือทุกประเภท
คำว่า Perpuswakaan หมายถึง
ห้องสมุด คำว่า Pustakawan หมายถึง
บรรณารักษ์
และมีคำภาษาสันสกฤตอีกคำหนึ่งว่าปุฎ หมายถึง
การพับ ซึ่งมีลักษณะใกล้เคียงกับหนังสือบุดคือเป็นหนังสือพับเช่นเดียวกัน (
ในภาษาถิ่นใต้จะออกเสียงคำว่า สมุด เป็น
มุด จึงอาจกลายเป็น บุด
ในเวลาต่อมา)
สมุดไทย หรือ
หนังสือบุด ของภาคใต้โดยทั่วไปมีหลายขนาด
แต่ละขนาดจะสัมพันธ์กับเนื้อหาที่เขียน เช่น
ถ้าใช้บันทึกวรรณกรรมประเภทศาสนาจะเป็นหนังสือพระมาลัย
โดยจะบันทึกอักษรขอมบาลีหรือขอมไทย มีความกว้างประมาณ
15-20 เซนติเมตร ยาวประมาณ 70 เซนติเมตร
สำหรับนิทานชาดก นิทานประโลมโลก ตำนาน
พงศาวดาร หรือตำราดูลักษณะเรือ
จะเป็นหนังสือบุดขนาดกลาง กว้างประมาณ 10-13
เซนติเมตร ยาวประมาณ 34-40 เซนติเมตร
และเรื่องตำรายาหรือคาถาอาคมจะนิยมบันทึกลงหนังสือบุดขนาดเล็ก
เป็นต้น
ในปัจจุบันสมุดไทย หรือ หนังสือบุด ได้ถูกทำลายหรือสูญหายไปเป็นจำนวนมาก ซึ่งเป็นที่น่าเสียดายมากค่ะ ถ้าเพื่อนๆ ท่านไหนสนใจหรืออยากเห็นหนังสือบุดสามารถมาชมได้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร ได้ทุกวันทำการค่ะ
เอกสารอ้างอิง
-
สถาบันทักษิณคดี มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ สงขลา.
สารานุกรมวัฒนธรรมภาคใต้
พ.ศ.2529 เล่ม 10. กรุงเทพฯ : อมรินทร์การพิมพ์,
2529.
ทางเหนือเขาเรียก "ปั๊บสา" หรือ "พับสา" สา ก็ คือ กระดาษสา ปั๊บสา ก็คือ กระดาษสาที่นำมาพับเป็นเล่มคล้ายกับสมุดไทย
ส่วนสมุดไทยเข้าใจว่าแต่ก่อนเราไม่เรียกว่าสมุดไทย เข้าใจว่ามาเรียกสมุดไทย เมื่อมีสมุดแบบฝรั่งเข้ามา