เนื้อหานิทรรศการ "ก้าวพอดีที่เพลินพัฒนา" : จินตทัศน์ เครื่องมือพัฒนาความคิดของคนในศตวรรษที่ ๒๑

จินตทัศน์ เป็นหน่วยวิชาหนึ่งที่ คุณครูปาด – ศีลวัต  ศุษิลวรณ์  สร้างขึ้นตั้งแต่ปีการศึกษา ๒๕๔๖  คำว่า “จินตทัศน์” มาจากการรวมกันของคำสองคำคือ คำว่าจินตภาพ(Image) และ คำว่ามโนทัศน์ (Concept)  เป็นหน่วยวิชาที่เกี่ยวข้องกับหน่วยความคิดที่เล็กที่สุดของมนุษย์  เพื่อช่วยให้ผู้เรียนสามารถคิดเป็นภาพ  และนำเสนอภาพความคิดของตนออกมาให้ผู้อื่นได้เข้าใจ ซึ่งจะนำไปสู่การคิดร่วมกันได้ง่ายขึ้น 

มีเป้าหมายเพื่อ กระตุ้น พัฒนาความสามารถในการเข้าใจและการนำเสนอความเข้าใจในหลากหลายมิติ  ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนมีเครื่องมือในการจัดวางความคิด พัฒนาความคิดอย่างเป็นระบบ  ช่วยสร้างพัฒนาการที่มีสมดุลในลักษณะของ whole brain ตามแนวทางของการเรียนรู้โดยใช้สมองเป็นฐาน (ฺฺBBL)

หากกล่าวโดยย่อจินตทัศน์  คือ การแปลงความคิดให้  “ทำความเข้าใจได้อย่างรวดเร็วและนำเสนอออกมาได้อย่างลึกซึ้ง”   ซึ่งหากเราจะตีความว่าการทำความเข้าใจคือ การมองเห็น (จินตภาพ) ที่ก่อให้เกิดการทำความเข้าใจ (มโนทัศน์) อย่างรวดเร็ว แล้วนำเสนอออกมาได้อย่างลึกซึ้ง(จินตทัศน์) ก็จะเริ่มเข้าใจได้ว่าจินตทัศน์คืออะไร 

• การพัฒนาจินตภาพ  สามารถช่วยให้ผู้เรียนพัฒนาความคิดที่ซับซ้อนได้ ยกตัวอย่างเช่น ภาพแจกันของรูบิน  ที่เราสามารถมองเห็นเป็นภาพแจกัน หรือเห็นเป็นหน้าของคนสองหันเข้าหากันก็ได้ ขึ้นอยู่กับการทำงานของสมอง ที่เริ่มจากการหาความหมายของสิ่งที่เราเคยมีข้อมูลมาก่อน และภาพประเภทนี้ยังสามารถพัฒนาการเรียนรู้ของนักเรียนในแง่การหาความสมดุลและความสมมาตรของภาพการฝึกฝนการเขียนเส้น รูปร่าง ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นการการพัฒนาจินตภาพทั้งสิ้น  

• การพัฒนามโนทัศน์  คือการทำความเข้าใจเงื่อนไขที่เป็นขั้นตอนจากการมองภาพ ที่ต้องแยกให้ออกว่า เรากำลังมองเห็นส่วนใดเป็นภาพหลัก  มองเห็นส่วนใดเป็นพื้นหลัง  แล้วหาความหมายของภาพว่าสื่ออะไรออกมา  การเริ่มต้นการหาจังหวะของภาพ  หาสิ่งเชื่อมโยงในภาพ ก่อให้เกิดความสามารถในการอธิบายความคิดให้กระจ่าง ด้วยการแปลงข้อมูลออกมาเป็นผังความคิดในลักษณะต่างๆ

ในขณะเดียวกันจินตทัศน์ยังเป็นจุดเริ่มต้นของการเรียนรู้มิติสัมพันธ์ด้วย เนื่องจากการเรียนในเชิงมิติสัมพันธ์นั้น ประกอบไปด้วย  การมองหาเหตุผลของสิ่งที่เป็นภาพ ที่ไม่ใช้ตัวอักษรหรือภาษา  (abstract reasoning)  และ การหาเหตุผลของภาพที่มีมิติ  (spatial reasoning)

เพื่อให้เกิดความเข้าใจในพลังของการเห็นมากยิ่งขึ้น นักเรียนยังจะได้เรียนรู้ทฤษฎีของเก๊สตอลท์ที่เกี่ยวกับจิตวิทยาของการใช้สนามของการเห็นให้เกิดประโยชน์ ซื่งเป็นพื้นฐานในการเรียนรู้การจัดองค์ประกอบของภาพเพื่อการนำเสนอได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมทั้งเป็นพื้นฐานที่สำคัญของการศึกษาต่อในเกือบทุกสาขาอาชีพ ให้สามารถมองภาพในเชิงสามมิติได้อย่างถูกต้อง

แบบฝึกอีกประเภทหนึ่งคือ  การฝึกform drawing  เพื่อเปิดการรับรู้ผ่านช่องทางการรับรู้ของประสาทสัมผัสทั้งห้า และการสื่อสารออกมาโดยใช้อวัจนะภาษา  ที่เป็นการฝึกกล้ามเนื้อมือและฝึกมือตาสัมพันธ์ไปพร้อมๆ กับการรับรู้การปรากฏขึ้นของภาพ

ทักษะที่สำคัญของหน่วยวิชาจินตทัศน์

ชั้น  ๑  จังหวะ (pattern)  เริ่มค้นหาความสัมพันธ์ในสิ่งที่มองเห็นและสามารนำเสนอการทำให้เกิดจังหวะได้

ชั้น  ๒  สมมาตร (symmetry) สามารถปิดล้อมภาพได้อย่างสมมาตรและค้นหาความสมมาตรของสิ่งของในธรรมชาติได้

ชั้น  ๓  สมดุล (balance)  เริ่มต้นค้นหาความสมดุลได้และสามารถนำเสนอสิ่งที่มีความสมดุลได้ 

ชั้น  ๔  รูปธรรม (image) และนามธรรม (concept)   สามารถแยกแยะรูปธรรมและนามธรรมได้อย่างชัดเจน

ชั้น  ๕  ลักษณะเด่น และลักษณะร่วม (identity)  สามารถค้นหาอัตลักษณ์ได้

ชั้น  ๖  การนำไปประยุกต์ใช้ (applying)    สามารถนำเสนออัตลักษณ์และนำไปใช้ได้อย่างชัดเจน

การบ้านเชิงโครงงาน  และโครงงาน “ชื่นใจ...ได้เรียนรู้”  คือ พื้นที่ของโอกาสที่ผู้เรียนจะได้ใช้การคิดอย่างสร้างสรรค์(Creative Thinking)  และเครื่องมือในการทำความเข้าใจและนำเสนอที่ได้เรียนรู้ไปจากวิชาจินตทัศน์อย่างเต็มที่

แนวความคิดเรื่อง Green SME  ของกลุ่ม Healthy food       

ผลงานนักเรียนชั้น

๕ โครงงาน "ชื่นใจ...ได้เรียนรู้"  ภาควิมังสา  ปีการศึกษา ๒๕๕๕

จินตทัศน์จึงเป็นเครื่องมือที่สำคัญมากในการเรียนรู้ด้วยกระบวนการของโครงงาน

เพราะเป็นหน่วยวิชาที่ผู้เรียนจะได้ฝึกฝนการคิดวิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้อง การนำข้อมูลไปประยุกต์ใช้  ได้ฝึกฝนการสังเคราะห์ข้อมูลและประเมินค่าข้อมูลในโครงการทุกชิ้นด้วยตนเอง พร้อมกับได้นำเสนอการวิเคราะห์เพื่อนำไปสู่การสังเคราะห์ความรู้ได้อย่างเป็นขั้นตอนอย่างชัดเจน ถูกต้องและมีความเป็นไปได้ และในที่สุดความรู้ที่ได้เรียนรู้มาจะถูกสั่งสมในความจำระยะยาว และกลายเป็นทักษะที่นำไปใช้ได้อีกอย่างไม่มีวันลืม 

เรียบเรียงโดย

คุณครูเป้ - วิไลลักษณ์ ธนาบริบูรณ์  

ครูหน่วยวิชาจินตทัศน์ ช่วงชั้นที่ ๒

[Dr. Ple]

 "ชื่นใจ...ได้เรียนรู้" ....  ชื่อโครงการ ... ท้าทายดีนะคะ ..... 

         

[วิมลศรี ศุษิลวรณ์]

ขอบคุณค่ะ ตอนที่คิดตั้งชื่อนี้กันเมื่อ ๑๐ ปีที่แล้ว ก็คิดถึงความหมายในหลายมิติค่ะ ตั้งแต่...

ผู้เรียน  ชื่นใจที่ได้รู้ว่าตัวเองเรียนรู้อะไร และได้รับกำลังใจจากคนที่รักและปรารถนาดีต่อเขาอย่างจริงใจ

เพื่อนๆ  ได้เรียนรู้จากเพื่อน ได้ชื่นชม และเป็นกำลังใจให้กัน ได้พบความสำเร็จร่วมจากการทำงานของกลุ่มด้วยกัน

ครู  ชื่นใจที่ได้เห็นลูกศิษย์เรียนรู้ รวมถึงได้เห็นพัฒนาการของเขา

พ่อแม่  ชื่นใจที่ได้เห็นพัฒนาการของลูก

"ชื่นใจ...ได้เรียนรู้" จึงเป็นการนำเสนอผลการเรียนรู้ ที่ทำหน้าที่เป็นพิธีกรรมของการเปลี่ยนผ่าน (transition) จากผู้ที่ไม่รู้ไปสู่ผู้รู้   ตลอดจนเป็นพื้นที่ให้ผู้เรียนได้ค้นพบและเปิดเผยตัวเองออกมาในพื้นที่ปลอดภัย (safe zone) และค่อยๆ เติบโตไปตามศักยภาพของแต่ละคน ในโอกาสและเวลาที่เหมาะสม