Strategic planning

สรุปบทเรียน  Strategic planning

ผู้บรรยาย : ผศ.ดร.ปัตพงษ์  เกษสมบูรณ์

ภาควิชาเวชศาสตร์ชุมชน คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

---

                การกำหนดแนวทางที่จะบรรลุสภาพการณ์ในอนาคตขององค์กร

ควรตั้งอยู่บนพื้นฐานของข้อมูลที่รอบด้าน  คือ  จะต้องคำนึงถึงสภาพการณ์ที่ต้องการให้เกิดศักยภาพหรือขีดความสามารถขององค์กร และการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม  การเมือง  และสิ่งแวดล้อม  การกำหนดแนวทางที่จะบรรลุสภาพการณ์ในอนาคตที่ต้องการให้เกิดจะต้องเป็นระบบ  คือ  แนวทางที่กำหนดขึ้นจะต้องดำเนินไปอย่างเป็นขั้นเป็นตอน

  การวางแผนยุทธศาสตร์จะต้องตอบคำถามหลัก  3  ประการ  คือ

1. องค์กรกำลังจะก้าวไปทางไหน (Where are you going?)

  2. สภาพแวดล้อมเป็นอย่างไร (What is the environment?)

  3. องค์กรจะไปถึงจุดหมายได้อย่างไร (How do you get there?)

ความหมายของการวางแผนกลยุทธ์

  การวางแผนยุทธศาสตร์  หรือ  การวางแผนกลยุทธ์ (Strategic Planning) เป็นกระบวนการตัดสินใจเพื่อกำหนดทิศทางในอนาคตขององค์กร  โดยกำหนดสภาพการณ์ในอนาคตที่ต้องบรรลุและกำหนดแนวทางในการบรรลุสภาพการณ์ที่กำหนดบนพื้นฐานข้อมูลที่รอบด้านอย่างเป็นระบบ กระบวนการการวางแผนยุทธศาสตร์ (Strategic Planning Processes)  มีขั้นตอนดังต่อไปนี้

  1) กำหนดวิสัยทัศน์ (Vision)

  2) กำหนดภารกิจหรือพันธกิจ (Mission)

  3) กำหนดเป้าประสงค์หรือจุดมุ่งหมายเพื่อการพัฒนา (Goal)

  4) กำหนดประเด็นยุทธศาสตร์หรือยุทธศาสตร์ (Strategy)

  5) กำหนดกลยุทธ์หรือแนวทางการพัฒนา

องค์ประกอบหลักในการวางแผนกลยุทธ์

  องค์ประกอบหลักที่ควรกำหนดอยู่ในแผนกลยุทธ์  มีดังนี้

  1.  พันธกิจ (Mission) เป็นสิ่งที่สื่อถึงภารกิจหลักขององค์การ ซึ่งจะสะท้อนถึงปรัชญาที่จะกำหนดการดำรงอยู่ขององค์การ  เช่น พันธกิจของคณะมนุษยศาสตร์ ฯ  สถาบันราชภัฏอุตรดิตถ์ คือ “.....ผลิตบัณฑิตที่มีคุณภาพ คุณธรรม  สนองความต้องการของตลาดแรงงานและท้องถิ่น…” ถ้อยแถลงดังกล่าวถือว่าเป็นภารกิจหลักขององค์การนั่นเอง

  2. จุดมุ่งหมาย (Goal) คือ  ผลลัพธ์ปลายทาง (Outcomes) ที่องค์การต้องการให้เกิดขึ้นในอนาคต โดยไม่ต้องระบุช่วงเวลาที่แน่นอนลงไป

  3. วัตถุประสงค์ (Objective) เป็นผลผลิต (Output) ที่ต้องการให้เกิดขึ้น เมื่อได้กระทำสิ่งต่างๆ  ตามที่ได้กำหนดพันธกิจไว้ วัตถุประสงค์จึงต้องกำหนดให้ ชัดเจน วัดได้ และปฏิบัติได้ เป็นรูปธรรมกว่าจุดมุ่งหมาย (Goal) และต้องเกิดขึ้นก่อนผลลัพธ์   4. นโยบาย (Policy)  คือ  ข้อความหรือสิ่งที่องค์การระบุไว้ว่าจะปฏิบัติหรือกระทำ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์  และจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้ ดังนั้นการกำหนดนโยบายจึงเป็นการกำหนดกรอบ  กำหนดเกณฑ์ในการจะปฏิบัติให้กระชับและมีประสิทธิภาพ

  5. กลวิธี/มาตรการ (Strategy)  แนวทางปฏิบัติย่อยที่องค์การยึดเป็นกรอบสำหรับคัดเลือก แผนงาน / งาน / โครงการ ต่างๆ ที่จะดำเนินให้บรรลุวัตถุประสงค์ ซึ่งกลวิธีต่างๆ จะต้องสอดคล้องกับนโยบายข้อนั้นๆ

  6. แผนงาน (Program) เป็นการจัดรวมกลุ่มของ งาน หรือ โครงการ หรืออาจกล่าวว่า แผนงาน  คือ  งาน หรือโครงการย่อยๆ  หลายโครงการ ซึ่งมีวัตถุประสงค์สอดคล้องกัน ซึ่งงานหรือโครงการจะประกอบด้วยกิจกรรม (Activities)

โดยสรุปขั้นตอน วางแผนกลยุทธ์

  1.ประเมินสภาพแวดล้อมให้ครบทุกด้าน ทั้งภายในและภายนอก โดยใช้เทคนิค SWOT Analysis  แยกตามพันธกิจของมหาวิทยาลัย  ทั้งนี้หาหลักการมาวิเคราะห์ เช่น 7 S Model  หรือ 4 m (man money material management)

  2.ทบทวนวิสัยทัศน์ (Vision) และกำหนดวิสัยทัศน์ขององค์กรในระยะยาวให้สอดคล้องกับสถานะองค์กร

  - บอกผลลัพธ์ (Ultimate outcome) เช่น ชั้นนำของโลก โดยมองจาก opportunity (O) = > โอกาส

  - เขียนร้อยเรียงประโยค

    3.ทบทวนและกำหนดพันธกิจ (Mission) เพื่อสนับสนุนต่อวิสัยทัศน์ (Vision) ของหน่วยงาน เช่น การจัดการเรียนการสอนที่มีมาตรฐานและทันสมัย

4.กำหนดประเด็นยุทธศาสตร์ (Strategic) เชิงรุกของหน่วยงาน เพื่อให้บรรลุพันธกิจและวิสัยทัศน์ที่หน่วยงานกำหนด    ให้นำข้อมูล SWOT มาใช้    ทบทวนยุทธศาสตร์ ยุทธศาสตร์ที่ดีจะต้องสั้น กระชับ ทุกพันธกิจ ให้มียุทธศาสตร์รองรับเสมอ

  5.ทุกประเด็นยุทธศาสตร์กำหนดเป้าประสงค์ (Goals) หรือผลสัมฤทธิ์ในระยะยาวที่ต้องการ  ทุกยุทธศาสตร์จะต้องมีเป้าประสงค์รองรับเสมอ เป็นรูปแบบ one-to-one หรือ  one-to-many 

6.ทุกเป้าประสงค์ จะต้องกำหนดตัวชี้วัด (KPI) เสมอเพื่อนำมาใช้วัดระดับความสำเร็จ  หลักการสร้าง ตัวชี้วัด

หาหน่วยวัด (KPI) เช่น  ครั้ง/ราย/ชิ้น/เรื่อง/เวลา/ระดับ/ค่าเฉลี่ย/ร้อยละ  เป็นต้น

  7.ทุกเป้าหมายที่กำหนดให้กำหนดกลยุทธ์ (strategy) กลยุทธ์มาจาก SWOT (โดยวิเคราะห์ Tows Matrix)

8. แปลงกลยุทธ์ให้ออกมาเป็นแผนงาน โครงการ (Initiative)  อาจแปลง 1 กลยุทธ์ เป็น 1 โครงการ/กิจกรรม รวมหลายกลยุทธ์มาเป็น 1 โครงการ  นำหลาย ๆ โครงการมาเป็นแผนงาน

9.  ทุกแผนและโครงการให้มีตัวชี้วัด (KPI) ที่มีทั้งระดับ Output และ Outcome

  Output  =>  ผลผลิต =>  ทำแล้วเห็นผลทันที (ระยะสั้น) Outcome => ผลลัพธ์  =>  ทำแล้วเห็นผลในระยะยาว