งานการแพทย์แผนไทยโรงพยาบาลบ้านตาก : ภูมิปัญญาไทยที่คนไทยต้องเข้าถึง

ผมได้ยกประเด็นคำถามของอาจารย์วีรพัฒน์มาเพื่อพิจารณาเขียนเล่าในสิ่งที่ทำเกี่ยวกับการดำเนินงานการแพทย์แผนไทยของโรงพยาบาลบ้านตากโดยยกความเห็นของอาจารย์วีรพัฒน์ มาดังนี้ครับ
วีรพัฒน์ เมื่อ ส. 1 ต.ค. 23:56:03 2005 เขียนว่า:
ช่วยกรุณา เล่าใน บล็อกเขียนใหม่ก็ได้ เกี่ยวกับ
ความร่วมมือกับชุมชน ด้านสมุนไพร และ พัฒนาการ  หรือ บทเรียนก็ได้
เช่น อะไร ที่นิยมใช้  5-10 ลำดับ แรก ในระดับหมอบ้าน และ แพทย์ ใช้แตกต่างกันอย่างไร   ใช้ใครช่วยแปรรูป เภสัชกร  เครื่องมือ ลงทุนซื้อไว้อย่างไร
กระจายสมุนไพรแปรูปแล้วอย่างไร  สอ.สนใจ หรือไม่
ประสบการณ์ คุณหมอพิเชษฐ์เอง หลายปีนี้  ใช้สมุนไพรอะไร มากที่สุด     และจะเชียร์หมู่คณะแพทย์พยาบาลให้หันมาใช้สมุนไพร อะไรกับผป.
ผมจะได้ขอเรียนรู้จาก สุดยอดรพ.แห่งชาติ (จากใจจริงน่ะครับ)
                เราเริ่มกิจกรรมการแพทย์แผนไทยเมื่อ 6 ปีก่อนโดยเป็นการจ้างคนที่เคยอบรมนวดมาเป็นแบบแบ่งรายรับกันเป็นรายเคสไม่ได้เป็นลูกจ้างชั่วคราวรายเดือนเพราะตอนนั้นไม่มีกรอบที่จะจ้างได้ แต่ก็เปิดๆปิดๆเพราะไม่ค่อยมีคนมาใช้บริการ ทำให้รายได้ผู้นวดน้อยก็เลยไม่มีแรงจูงใจ พอผ่านมา 1 ปีก็มีลูกจ้างประจำที่ไปเรียนด้านการแพทย์แผนไทย 2 ปีจบมาที่จังหวัดตาก ไม่มีโรงพยาบาลไหนสนใจผมก็เลยขอมาอยู่ที่บ้านตากก็คือคุณบุญคุ้ม อ่ำเจ๊ก  พอมีบุคลากรประจำและก็จบมาด้านนี้โดยตรงเราก็ได้พัฒนาบริการด้านนี้กันอย่างจริงจัง ตอนแรกก็ไม่ได้บริการฟรีเก็บค่านวด ผู้มารับบริการก็ไม่ค่อยมากส่วนใหญ่มีแต่คนเบิกได้มานวด ผมกับทีมก็ได้หาข้อมูลเพิ่มเติมก็พบว่าคนที่อยากนวดมีมากแต่พอต้องเสียเงินเขาก็ไม่ค่อยมีเงินมานวดเพราะ 60 บาทสำหรับคนบ้านนอกนี่ก็มากพอควรอาจจะซื้อกับข้าวได้ถึง 4-5 วันและคนที่จำเป็นต้องนวดก็มักเป็นผู้สูงอายุที่ไม่ค่อยมีรายได้ด้วย สิ่งที่เราพบก็คือภูมิปัญญาไทยแท้ๆแต่ทำไมคนไทยเข้าไม่ถึง มีเงินเป็นตัวกั้นขวาง  เราก็เลยให้ใช้สิทธิบัตรได้ไม่ต้องเสียเงินทำให้มีคนมารับบริการมากขึ้น แม้เบิกได้ก็เก็บไม่แพงแค่ 80 บาทกับการนวดทั้งตัว 20 บาทถ้าอบสมุนไพร(คนที่มาดูงานบอกว่าทำไมถูกมาก) แม้เขาจะเบิกได้แต่ก็ต้องสำรองจ่ายไปก่อนก็ลำบากเหมือนกัน บางทีคนแก่มานวด จ่ายไปได้ไปเสร็จส่งไปให้ลูกเบิก ลูกก็ไม่ส่งเงินกลับมาให้ก็มีเยอะ) ประกอบกับมีน้องที่ไปอบรม 6 เดือนกับกระทรวงมาฝึกงานที่ รพ.บ้านตาก 3 เดือน พอจบหลักสูตรเราก็เลยจ้างต่อไว้ 2 คนและก็เป็นคนที่มีการนวดและบริการที่ดีมากคือคุณทวีพร กับคุณนิตยา พอมีผู้ให้บริการมากขึ้น ผู้รับบริการก็มากขึ้น มีทั้งที่ใช้สิทธิฟรีและเสียเงินเองก็มี  ในขณะนั้นทางกระทรวงได้ส่งเครื่องมือผลิตสมุนไพรมาให้ 7-8 รายการ ก็ไม่มีใครสนใจผมก็เลยขอมาที่โรงพยาบาลบ้านตากและเริ่มทำการผลิตสมุนไพรที่ทำได้ง่ายๆก่อนเช่นชุดอบ ลูกประคบ พิมเสนน้ำ ชาชงตระไคร้ โดยมีน้องเภสัชคนหนึ่งคือน้องเกศราภรณ์ ยศประสิทธิ์ ที่ชอบด้านการผลิตมากลงมาดูแลการผลิตและได้ไปศึกษาปริญญาโทด้านเทคนิคการผลืตจากมช. พอกลับมาก็มีการปรับระบบการผลิตตามมาตรฐานGMP ขยายโรงผลิตเพิ่มเครื่องมือผลิตจนปัจจุบันสามารถผลิตได้เองถึง 33 รายการ โดยใช้วัตถุดิบจากชาวบ้านในเขตอำเภอ ต่อมาวัตถุดิบไม่พอเพราะมีปริมาณการใช้มากก็ต้องไปซื้อจากนอกเขตอำเภอด้วย จนปัจจุบันก็มีการตั้งเครือข่ายผู้ผลิตสมุนไพรขึ้นเพื่อสนับสนุนด้านวัตถุดิบ ส่วนสมุนไพรที่ผลิตได้ก็จะมีจำหน่ายที่งานการแพทย์แผนไทย และที่ห้องจ่ายยา โดยสามารถซื้อได้ทั้งแบบส่งและแบบปลีก ที่มีการชื้อไปใช้มากก็คือชุดอบ ลูกประคบ พิมเสนน้ำ ยาหม่องพลิกไพล ชาชงตะไคร้ ผงพอกหน้าและครีมหน้าขาว  ในส่วนที่แพทย์สั่งใช้ก็จะเป็นพวกกระเทียม ครีมพญายอ ขมิ้นชัน ยาหม่องพลิกไพล  โดยเฉพาะขมิ้นชันนี่ผมเองได้ลองทานเองก็สามารถรักษาโรคกระเพาะได้พอๆกับการทานRanitidine+Air X ได้เลย เมื่อ 2 ปีที่ผ่านมาก็มีการจัดตั้งชมรมหมอพื้นบ้านอำเภอบ้านตาก ที่มีทั้งหมอนวด หมอเป่า หมอยา ที่มีการนำการรักษาของเขามาให้ดูแต่ก็ยังไม่สามารถนำมาบูรณาการในการรักษาร่วมกันได้ เป็นแต่เพียงเวทีมาพบปะสนทนากันเท่านั้น ผมยังเคยคิดว่าน่าจะเปิดแผนกหมอพื้นบ้านให้หมอพื้นบ้านมาเปิดรักษาในโรงพยาบาล ตามความสมัครใจของคนไข้ แต่ก็ยังไม่ได้ทำ  ในส่วนของสถานีอนามัยก็จะมีการเบิกยาสมุนไพรไปใช้บ้างแต่ก็ไม่มากนักส่วนใหญ่จะเป็นชุดอบกับลูกประคบมากกว่า ปัญหาที่พบในเรื่องการผลิตก็คือวัตถุดิบมีไม่พอ กำลังประสานกับชุมชนเพื่อเพิ่มกำลังการผลิต และขณะนี้ได้รับงบCEOมาช่วยและทางนายอำเภอสนับสนุนดีมาก ปัญหาเรื่องผลิตอีกอย่างก็คือเราพบว่าวัตถุดิบบางล็อตปนเปื้อนยาฆ่าแมลงทำให้เราต้องทิ้งทั้งหมด เราโชคดีมากที่น้องเภสัชเขาชอบ สนใจทางด้านนี้รวมทั้งจบโททางด้านนี้ด้วย เขาจะคิดสูตรยาใหม่ๆตลอดเช่นยาอายุวัฒนะ ซึ่งได้สูตรคร่าวๆจากนายอำเภอซึ่งทานขอทดลองเป็นคนแรกด้วย หรือยาลดน้ำหนักที่มีอาสาสมัครจากเจ้าหน้าที่เพียบเลย  ในเรื่องช่องทางการจำหน่ายก็ได้ประสานกับกลุ่มแม่บ้านเพื่อจะช่วยสนับสนุนให้คนในชุมชนมีอาชีพเพิ่มขึ้น  ในด้านการแพทย์แผนไทยก็มีทั้งนวดเฉพาะตัว นวดทั้งตัว นวดหน้า นวดฝ่าเท้า อบสมุนไพรแบบเดี่ยวและห้องอบเป็นกลุ่ม โดยเปิดบริการ 7 วันเต็ม มีพนักงานนวดทั้งสิ้น 5 คน มีผู้รับบริการมาก ส่วนใหญ่ติดใจฝีมือการนวด ราคาไม่แพง ความสะอาดเพราะเราเปลี่ยนผ้าปูและปลอกหมอนทุกราย ติดแอร์เย็นสบาย มองเห็นสวนภายนอกร่มรื่น ก็ถือเป็นจุดขายอีกอย่างหนึ่งของโรงพยาบาล ในขณะที่ชาวบ้านก็สามารถใช้สิทธิบัตรทองได้เหมือนเดิม และการแพทย์แผนไทยก็เป็นส่วนหนึ่งของการดูแลผู้ป่วยแบบสหสาขาวิชาชีพด้วย ทำให้ลดการใช้ยาแก้ปวดลงได้พอสมควรแต่ไม่ได้มีการเก็บตัวเลขที่แน่ชัด มีอีกอย่างหนึ่งที่ผมอยากทำแต่ยังไม่ได้ทำก็คือที่บ้านตากมีหมอพื้นบ้านคนหนึ่งที่เป็นที่ยอมรับมากในเรื่องของโรคกระดูกโดยการดามและนวดน้ำมันชื่อหมอโต๊ะ ที่ผมกำลังหาโอกาสเข้าไปศึกษาและเรียนรู้ แต่ก็ไม่ได้ทำ จนเมื่อ สัปดาห์ก่อนน้องหมอคนหนึ่งก็ได้พูดให้คิดถึงเรื่องนี้อีกเพราะน้องเขาบอกว่ายังไงเราก็แก้ความเชื่อของชาวบ้านไม่ได้ เราก็น่าจะเป็นแนวร่วมกันไปเลยแต่จะตกลงกันได้ไหมแค่ไหน เขารักษา แค่ไหนต้องส่งมาให้เราดูแลในกรณีที่มีกระดูกหัก ถ้าหากว่าผมได้ทำเรื่องนี้แล้วจะมาเล่าให้ฟังใหม่ครับ  ส่วนคำชมของอาจารย์วีรพัฒน์ที่ว่าเป็นสุดยอดโรงพยาบาลแห่งชาติ ยังไม่ขอยอมรับนะครับ อาจารย์อาจจะมองโรงพยาบาลเราดีเกินจริงไปหน่อยครับ เรายังต้องพัฒนาอะไรๆอีกเยอะเลยครับ ตอนนี้ก็เป็นแค่โรงพยาบาลชุมชนธรรมดาๆโรงพยาบาลหนึ่งแค่นั้นเองครับ  

[วีรพัฒน์]

รพ.บ้านตาก  ผมขออนุญาต ขึ้นบัญชี ส่วนตัว ไว้จะไปเรียนรู้ ถึงที่น่ะครับ ในปีหน้า จะหาโอกาสไปเยี่ยม 

ที่เป็น รพ.สุดยอด ของชาติ คือ มีประสบการณ์ แล้ว ยอมเสียเวลา  บันทึกเล่าเรื่อง ซึ่งน้ำใจอย่างนี้ หาได้ยากครับ

รพ.หลายแห่งทำได้ดี  แต่ ไม่มีเวลาบันทึกเล่าเรื่อง

เรามาทำ  ชุมชน ภูมิปัญญาไทย กับสุขภาพ                  กันดีมั้ย บันทึกแลกเปลี่ยนกัน

เรื่องนวดไทย อยากแนะเล็กน้อยว่า  ก่อนนวด หมอนวดควรฉวยโอกาส สอนกายบริหาร พร้อม บริหารลมปราณ

หรือ หาอาสาสมัคร มาฝึก เพื่อสอน กายบริหาร  หากใครไม่เรียน อาจเสียสิทธิรับการนวด   กายบริหารที่เหมาะสม เป็นสุดยอดวิชา ที่ทั้งรักษา และ ป้องกัน ปัญหา เส้นเอ็น ปวดเมื่อย

ควรหา ทางจัดมุม ห้องนวด ให้ เปิดพัดลม  แล้วปิดแอร์        แพทย์ไทย บอกว่า อากาศวิทยาศาสตร์ ทำให้เสียสุขภาพปอด โดยเฉพาะอย่างยิ่ง คนที่อยู่นานๆ   ที่บ้านตาก หากฤดูหนาว มาเยือน ก็พิจารณาปิดแอร์ห้องนวด เปิดหน้าต่าง เปิดพัดลมระบาย

การนวด หมอนวด จะร้อน แต่แก้ด้วยลมพัด ธรรมชาติ หรือ พัดลม  ไม่เสียสุขภาพ และ ประหยัด ค่าไฟ ด้วย ครับ

 

[หมอแผนไทยประยุกต์]

เรียนคุณหมอ ที่เคารพ ได้อ่านเรื่องราวของโรงพยาบาลก้อประทับใจ ทีนี้อยากทราบว่าทางโรงพยาบาลสนใจรับแพทย์แผนไทยประยุกต์ที่เพิ่งจบใหมครับ พอดีเรียนแพทย์แผนไทยประยุกต์ของมหาวิทยาลัยมหิดล เพิ่งจบปีนี้

แล้วถ้ารับ จ้างในตำแหน่งอะไร เงินเดือนเท่าไร มีสวัสดิการไรบ้างครับ

[หมอพิเชฐ]

พอดีตอนนี้ผมไม่ได้อยู่ที่โรงพยาบาลบ้านตากแล้วครับ จึงไม่ทราบข้อมูล ตอนนี้ผมอยู่ที่โรงพยาบาลสามเงา จ.ตาก ห่างจากบ้านตากราว 25 กม. ก็สนใจอยากรับป.ตรีแพทย์แผนไทยหรือแผนไทยประยุกต์ ถ้าสนใจก็ติดต่อไปได้ครับ คุยกับคุณหมอชัยทัต รองผู้อำนวยการโรงพยาบาลก็ได้ครับ 089-6429987

[น.ส.อุมาริน มีเสมอ]

เรียนคุณหมอ

ดิฉันเป็นหมอนวดแผนไทยค่ะเคยทำงานนวดอยู่ในโรงพยาบาลพิจิตรค่ะแต่ตอนนี้ลาออกได้ 5 วันแล้ว ก็เลยสนใจอยากศึกษาและทำงานที่โรงพยาบาลที่เป็นแหล่งเรียนรู้แบบนี้มากค่ะเพราะอยากจะพัฒนาฝีมือตัวเองและสืบสานการแพทย์แผนไทย ตอนนี้ดิฉันกำลังศึกษาปริญญาตรีสาขาแพทย์แผนไทยบันฑิตของ มสธ.อยู่ค่ะ ดิฉันมีใบผ่านงานจากโรงพยาบาลพิจิตร มีใบประกาศนวดแผนไทย 420 ชม. ได้รับการอบรมแก้ไขอาการ จากสมาคมแพทย์แผนไทยคลองสาม จ.นนทบุรี อาจารย์ที่อบรมคือ

อาจารย์สุรศักดิ์ สิงห์ชัย ท่านเป็นแพทย์อายุรเวชประจำอยู่ที่ โรงพยาบาลพรมพิราม จ.พิษณุโลกค่ะ

รบกวนคุณหมอช่วยพิจารณาจดหมายสมัครงานฉบับนี้ ผลการพิจารณาเป็นยังไงช่วยแจ้งให้ทราบด้วยน่ะค่ะ

[หมอพิเชฐ]

สวัสดีครับ

อยากให้โทรติดต่อกับคุณบุญคุ้ม หัวหน้างานแพทย์แผนไทย รพ.บ้านตากโดยตรงเลยครับ ผมไม่ได้อยู่ที่รพ.บ้านตากแล้วครับ