ชุมนุมเพลงตับเรื่องพระลอ (๒)

เมื่อเริ่มมีการแสดงละครกันในประเทศไทย เรื่องพระลอเป็นเรื่องหนึ่งที่คนติดใจใคร่ชม ว่ากันว่าเริ่มมีละครเรื่องพระลอมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา แต่ที่มีบทละครเป็นลายลักษณ์อักษรนั้นคงเป็นบทละครเรื่อง “พระลอนรลักษณ์” ที่สมเด็จพระบวรราชเจ้า กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ (พ.ศ. ๒๓๒๘-๒๓๗๕) ซึ่งเป็นกรมพระราชวังบวรในรัชกาลที่ ๓ แต่งขึ้นก่อนและนำไปแสดงเป็นละครให้คนชมกัน  

ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ ๕ เจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ (ม.ร.ว.หลาน กุญชร) ได้แต่งบทละครเรื่องพระลอขึ้นเป็นสำนวนที่ ๒ ใช้แสดงในละครดึกดำบรรพ์ สำหรับ "โรงละครดึกดำบรรพ์" 

ต่อมาอีกไม่นานเกิดบทละครเรื่องพระลอสำนวนที่ ๓ เป็นสำนวนของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ (พ.ศ. ๒๔๐๔-๒๔๗๔) โดยบทละครเรื่องพระลอตอนกลางแต่งขึ้นในปี พ.ศ. ๒๔๕๑ นำไปแสดงละครถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ พระที่นั่งอภิเษกดุสิต ในโอกาสต้นลิ้นจี่ออกผลครั้งแรก เป็นที่พอพระราชหฤทัยมาก 

นอกจากนั้น ยังมีข้อมูลบางกระแสว่า มีบทละครพันทางเรื่องพระลอ พระนิพนธ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์อีกสำนวนหนึ่งด้วย

บทละครเรื่องพระลอนี่แหละที่ทำให้เกิดเพลงตับเรื่องพระลอขึ้นในโอกาสต่อมา

“เพลงตับ” หมายถึง เพลงไทยเดิมหลายเพลงที่นำมาบรรเลง (และขับร้อง) ติดต่อกันเป็นชุด แบ่งออกเป็นตับเพลง และตับเรื่อง 

“ตับเพลง”  เป็นเพลงตับที่บรรเลง (และขับร้อง) ต่อกัน โดยเพลงนั้นจะต้องมีทำนองที่สอดคล้องกัน เช่น มีเสียงขึ้นต้นเพลงคล้าย ๆ กัน หรือมีสำเนียงคล้าย ๆ กัน และเป็นเพลงในอัตราจังหวะเดียวกัน เช่น เป็นเพลงอัตราจังหวะสองชั้นเหมือนกัน หรืออัตราจังวะสามชั้นเหมือนกัน  สำหรับบทร้องไม่จำเป็นต้องเป็นเรื่องเดียวกัน ตัวอย่างตับเพลง เช่น ตับต้นเพลงฉิ่ง (สามชั้น)  ประกอบด้วยเพลงต้นเพลงฉิ่ง เพลงจระเข้หางยาว เพลงตวงพระธาตุ เพลงนกขมิ้น เป็นต้น

“ตับเรื่อง” เป็นเพลงตับที่บรรเลง (และขับร้อง) ต่อกัน โดยมีบทร้องที่เป็นเรื่องเดียวกัน และดำเนินเรื่องไปตามลำดับ เมื่อฟังเพลงตับแล้วจะรู้เรื่องนั้น ๆ โดยตลอดตั้งแต่ต้นจนจบ  ส่วนทำนองเพลงจะเป็นเพลงต่างอัตราจังหวะ หรือเป็นเพลงต่างประเภทกันก็ได้ เพลงตับเรื่องจึงเป็นเพลงที่ใช้ประกอบการแสดงโขนละครได้ ในทางกลับกัน เพลงตับเรื่องนำมาทั้งหมดหรือตัดมาจากบทละครเพลงก็ได้ ตัวอย่างเพลงตับเรื่อง ได้แก่ ตับนางลอย (มาจากเรื่องรามเกียรติ์ตอนนางเบญกายแปลงตัวไปหลอกกองทัพพระรามว่านางสีดาตายแล้ว) และตับเรื่องพระลอทั้งหมด 

เพลงตับที่เกี่ยวกับเรื่องของพระลอ (เพลงตับเรื่องพระลอ) เท่าที่พบมี ๔ สำนวน ได้แก่ ตับลาวเจริญศรี ตับเรื่องพระลอ ตับพระลอ และตับพระลอคลั่ง