zotero: เครื่องมือจัดการบรรณานุกรม ตอนที่ 1 การติดตั้ง

zotero คือ เครื่องมือจัดการบรรณานุกรม หรือ Reference Management Tool ที่ทรงพลังมากๆ ตัวหนึ่ง

อาจจะเรียกได้ว่า เราถูกเป่าหูจนนึกว่า EndNote คือ เครื่องมือจัดการบรรณานุกรมเพียงตัวเดียวในโลกนี้ ทั้งๆ ที่ในความเป็นจริงแล้ว มีมากมายเกือบ 30 ตัว ทั้งตัวที่ให้ใช้ฟรีๆ และตัวที่ต้องจ่ายสตางค์เพื่อหาซื้อมาใช้งาน

zotero เป็นเพียงหนึ่งในหลายตัวที่เป็นโปรแกรม opensource และให้ทุกคนใช้ได้ฟรีจริงๆ (แทนที่ EndNote ที่มีราคาประมาณ 4 พันบาทต่อ user)

สำหรับบันทึกนี้ ขอกล่าวถึงวิธีการติดตั้งเพื่อใช้งานครับ แต่ก่อนที่จะติดตั้ง เราควรทำความเข้าใจก่อนว่า การใช้งาน zotero ได้อย่างสมบูรณ์ต้องมีองค์ประกอบอะไรบ้าง

แรกเริ่มเดิมที zotero ได้รับการพัฒนาเป็น extension ตัวหนึ่งใน Firefox จนกระทั่งถึง zotero 3.0 ก็ได้รับการพัฒนาให้รองรับการใช้งานใน Google Chrome และ Safari นอกจากการทำงานเชื่อมโยงกับ Browser แล้ว zotero ยังต้องทำงานเชื่อมโยงกับโปรแกรม Word processors ทั้งหลาย ดังนั้น การที่จะใช้งาน zotero ให้สมบูรณ์ได้ จึงต้องมีเครื่องมือดังต่อไปนี้

1. Firefox, Google Chrome หรือ Safari ซึ่งเป็นโปรแกรมท่องอินเตอร์เน็ต(browser)ที่ทรงพลัง
2. zotero extension สำหรับผู้ที่ใช้ Firefox ซึ่งต้องติดตั้งเป็นส่วนเสริมของ Firefox หรือ
3. zotero standalone และ zotero connector สำหรับผู้ที่ต้องการใช้ Google Chrome หรือ Safari 
4. zotero word processor plugins เป็นโปรแกรมเสริมสำหรับ word processor ปัจจุบัน zotero รองรับ word processor หลายตัว เช่น OpenOffice, LibreOffice, NeoOffice, และ MS Office ครับ

ต่อไปนี้ คือ ขั้นตอนการติดตั้งอย่างง่ายครับ

1. หากคอมพิวเตอร์ที่คุณใช้งานยังไม่มี Firefox ก็ให้ติดตั้ง Firefox เพิ่ม ด้วยการ download โปรแกรมได้จาก ftp.psu.ac.th หรือจาก Firefox เมื่อ download มาเรียบร้อยแล้ว ก็ run โปรแกรมดังกล่าว เพื่อติดตั้งในคอมพิวเตอร์ของท่าน วิธีการติดตั้งค่อนข้างตรงไปตรงมาครับ สำหรับท่านที่ใช้ XP อาจจะต้องติดตั้ง .net framework เพิ่มเติม
2. เรียกโปรแกรม Firefox (เลิกใช้ IE เลยก็ดี หรืออาจจะเก็บไว้ใช้ยามจำเป็นก็ได้ครับ) และเข้าสู่ website ของ zotero คลิกที่ download Now ด้านขวาบนของหน้า web ดังกล่าว ระบบจะ redirect ไปยังหน้าแรกของ Zotero 3.0 (หากมีเวลาให้อ่านทำความเข้าใจไปเรื่อยๆ ว่า มีอะไรใหม่ใน Zotero 3.0 บ้างก็จะดีครับ) เมื่อเลื่อนลงไปเรื่อยๆ จะพบหัวข้อ Zotero for Firefox และมี link ของ extension ที่ชื่อ Zotero 3.0.7 for Firefox ให้คลิกที่ link ดังกล่าว จะปรากฎ pop-up window เตือนว่า Firefox ได้ป้องกันการติดตั้งโปรแกรมจาก website www.zotero.org และถามว่า เราจะอนุญาตให้ติดตั้งหรือไม่ ให้เลือกอนุญาตโดยคลิกที่ Allow หลังจากนั้น Firefox จะ download โปรแกรมมา และถามเราอีกครั้งว่า จะติดยกเลิก ให้คลิกที่ Install Now (หรือ ติดตั้งเดี๋ยวนี้) หลังจากติดตั้งแล้ว ระบบจะบอกให้ Restart Firefox (หรือใช้ข้อความภาษาไทยที่มีความหมายเดียวกัน) ให้คลิกที่คำว่า Restart Now
   
3. หลังจาก restart Firefox แล้ว Firefox ควรจะนำเรากลับไปที่หน้าแรกของ zotero ตามเดิม หากไม่ปรากฎหน้าดังกล่าว ให้เข้าสู่หน้าดังกล่าวด้วยการป้อน www.zotero.org/support/3.0/ เข้าไป เพื่อเข้าสู่หน้าดังกล่าว  จากนั้น คลิกที่ข้อความ Zotero 2.1/3.0 word processor plugins เพื่อเข้าสู่หน้าเว็บของ Word processor pulgins และเลือก Word for Windows Plugin 3.1.7 (Firefox extension) เพื่อติดตั้ง plugin ที่ใช้งานร่วมกับ MS Office หากท่านใช้ OpenOffice,  LibreOffice หรือ NeoOffice ก็เลือก LibreOffice Plugin 3.5.2 (Firefox extension)

หากการติดตั้งทั้งหมดดังกล่าว ไม่ปรากฎ error ก็แสดงว่า ติดตั้งสมบูรณ์ โดยใน Firefox จะปรากฎคำว่า zotero ที่มุมล่างขวาของหน้าต่าง และใน MS Word หรือ LibreOffice Writer จะปรากฎ zotero toolbar ให้ใช้งาน

เมื่อสักประมาณเดือน มิ.ย. 2554 ได้พบความจริงว่า สำหรับคอมพิวเตอร์ที่มีการติดตั้งเครื่องมือประเภท Recovery Genius หรือ Deepfreeze และใช้ User Profile สำหรับ User แต่ละคนอิสระจากกัน จะพบปัญหาว่า ติดตั้ง Word processor plugin สำเร็จบ้าง ไม่สำเร็จบ้าง สาเหตุเกิดจากการไม่เคยเรียกใช้ MS Word มาก่อน จึงไม่มีตำแหน่งสำหรับการติดตั้ง zotero template (zotero.dot) จึงทำให้ไม่ปรากฎ zotero toolbar ครับ วิธีการแก้ไขเบื้องต้น คือ ก่อนจะติดตั้ง MS Word processor plugin  ให้เรียกโปรแกรม MS Word และออกจาก MS Word ก่อน 1 ครั้ง ส่วนวิธีการแก้ไขที่ถาวร คือ ให้ผู้ดูแลระบบมาติดตั้งด้วย Administrator ก่อน แล้ว copy ส่วนที่เกี่ยวข้องนี้ไว้ และกำหนดให้ copy ข้อมูลดังกล่าวไปไว้ใน profile ของทุก user ที่ login เข้าระบบ (หากไม่เข้าใจ โปรดปรึกษาคุณเอกภพ ถาวรจิตร [email protected] หรือคุณสมพงศ์ [email protected])

สำหรับการปรับแต่ง และการใช้งาน เชิญอ่านต่อได้ที่ zotero: เครื่องมือจัดการบรรณานุกรม ตอนที่ 2 การปรับแต่งเบื้องต้น

Related

• การเพิ่มรูปแบบบรรณานุกรมใน Zotero โดย บรรน่ารัก
• ลาแล้ว EndNote, Reference Manager โดย NovemberRain
• ลาแล้ว EndNote & Reference Manager (2) : Zotero 1.5  โดย NovemberRain
• เมื่อผมท้าชนหอสมุดฯ โดย NovemberRain