หมออนามัย ภูมิปัญญาไทย(2)

ภูมิปัญญาด้านสมุนไพรไทยและแพทย์แผนไทย

การแพทย์แผนไทย เป็นการรวมศาสตร์เกี่ยวกับบำบัดโรค ทั้งการใช้ยาสมุนไพร หัตถกรรมบำบัด การรักษากระดูกและโครงสร้าง โดยอิงกับความ เชื่อทางสังคม วัฒนธรรม และธรรมชาติ เป็นความรู้ที่ไม่มีเกณฑ์ตายตัว ขึ้นอยู่กับหมอรักษาวิธีใดได้ผลก็ใช้วิธีนั้นสืบต่อกันมา

ยาไทยมาจากส่วนผสม 4 ประเภท คือ พืชวัตถุ สัตว์วัตถุ ธาตุวัตถุ เช่น เกลือสมุทร กำมะถัน ทองคำ ดินปะสิว และจุลชีพ เช่น เห็ด รา โดยแพทย์หรือผู้จ่ายยาต้องรู้ลักษณะ สี กลิ่น รส ชื่อของสิ่งที่นำมาใช้ ประเภทและอาการของโรคอย่างดีก่อนจึงจะนำมาใช้ได้ นอกจากนี้วิธีการปรุงยาก็มีหลายวิธีด้วยกันตามรูปแบบของยา เช่น กิน อาบ ดื่ม พอก หรือแช่ เป็นต้น

การใช้สมุนไพรรักษาโรค พืชสมุนไพร นั้นมีสรรพคุณทางยาดีมาก   คนโบราณใช้ทำการรักษาโรคกันมานานแล้วควรอนุรักษ์เอาไว้ ในวงการแพทย์ก็มองเห็นความสำคัญของพืชที่มีประโยชน์ในทางยานี้มากเช่นเดียวกัน มีการนำเอา    พืชสมุนไพร ไปสกัดเอาสาระสำคัญ  ที่มีอยู่ในส่วนต่างๆ    ของพืชสมุนไพรทำประโยชน์กันมากในชนบทที่ห่างไกลก็ใช้ พืชสมุนไพร   นี้เองช่วยในกาบำบัดรักษาโรค และอาการเจ็บไข้ได้ป่วย ซึ่งก็นับว่าได้ผลดีมาก เช่น

          ใช้ชุมเห็ดเทศเป็นยาถ่าย ยาระบาย
          ใช้บัวบกเป็นยาแก้เจ็บคอ แก้ร้อนใน
          ใช้มะนาวเป็นยาแก้เลือดออกตามไรฟันหรือโรคลักปิดลักเปิด
          ใช้มะระเป็นยาขมเจริญอาหาร
          ใช้กะเพราเป็นยาเพิ่มน้ำนมในสตรีหลังคลอด
          ใช้ไพลเป็นยารักษาโรคหืด
          ใช้ตำลึงรักษาโรคเบาหวาน

สิ่งเหล่านี้เป็นความสามารถของแพทย์แผนโบราณที่ยึดเอา พืชสมุนไพร เป็นหลักในการรักษาโรคที่เกิดขึ้นกับคนเรามานับร้อยนับพันปีมาแล้ว

การนวดแผนไทย   เป็นกระบวนการดูแลสุขภาพอย่างหนึ่ง โดยอาศัยการสัมผัสอย่างมีหลักการ ประกอบกับบรรยากาศที่ร่มรื่น เป็นธรรมชาติของสถานที่ ทั้งนี้สามารถแบ่งรูปแบบการนวดได้เป็น

การนวดผ่อนคลาย เป็นการนวดที่ถูกสุขลักษณะตามแบบฉบับของแผนไทยโบราณ ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อร่างกาย และจิตใจ คือตั้งแต่ทำให้เกิดการไหลเวียนของเลือดลม คลายกล้ามเนื้อที่ตึงล้า รักษาอาการปวดเมื่อยตามร่างกาย คลายเครียด เคล็ดขัดยอก ช่วยให้สุขภาพ กระปรี้กระเปร่า จิตใจผ่อนคลาย

การนวดจับเส้น เพื่อบำบัดอาการปวดเมื่อยเฉพาะจุด หรือตามข้อต่อ การยึดติดของพังผืดของร่างกายให้ทุเลา

นวดน้ำมัน ร่างกายโดยใช้น้ำมันที่สกัดจากธรรมชาติที่บริสุทธิ์ เช่น โจโจบา อัลมอนด์ พร้อมกลิ่นหอมจากธรรมชาติ ช่วยให้สดชื่น คลายเครียดด้วยกลิ่นหอมเฉพาะทางที่ใช้ในการบำบัดอาการให้เบาบางลง เช่น อาการนอนไม่หลับ อาการเครียด หดหู่ นอกจากนี้น้ำมันบริสุทธิ์ยังช่วยบำรุงผิว และกระชับรูปร่างไม่ให้กล้ามเนื้อหย่อนยาน ช่วยสลายไขมันไม่ให้สะสมตามที่ต่างๆ ของร่างกาย และความร้อนของน้ำมันที่เกิดจากการนวดจะซึมซาบ ลึกเข้าไปผิวหนัง และกล้ามเนื้อช่วยให้รู้สึกเบาสบายตัว

การนวดฝ่าเท้า/นวดเท้า  เป็นการปรับสมดุลในร่างกาย เนื่องจากมีจุดสะท้อนของอวัยวะภายในร่างกายที่ฝ่าเท้า และเท้า การนวดฝ่าเท้า และเท้า จึงเป็นการช่วยให้ระบบการไหลเวียนไปยังอวัยวะต่างๆ ภายในร่างกายได้ดีขึ้น ส่งผลให้มีการขับถ่ายของเสียออกจากเซลล์ ปรับสภาวะสมดุลของร่างกายทำให้สุขภาพโดยรวมดีขึ้น

การนวดสปอร์ต การนวดคลายกล้ามเนื้อที่บาดเจ็บเนื่องจากการออกกำลังกายหักโหมจนเกินไป ทำให้เกิดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อเฉพาะส่วน หรืออาการล้าตามกล้ามเนื้อ ทำให้เกิดตะคริว

ภูมิปัญญาไทยด้านอาหารไทย อาหารสุขภาพ

คุณลักษณะพิเศษของอาหารไทย คือ นอกจากจะให้คุณค่าทางโภชนาการที่จำเป็นต่อร่างกายอย่างครบถ้วนแล้ว ยังให้สรรพคุณทางยาและสมุนไพร รวมทั้งสะท้อนถึงมิติทางภูมิปัญญาและศิลปวัฒนธรรมของชุมชนท้องถิ่น อาหารไทยจึงมีคุณค่า และเป็นเอกลักษณ์ของสังคมไทยที่ควรได้รับการเผยแพร่ให้เป็นที่นิยมบริโภคทั้งภายในและภายนอกประเทศ ซึ่งจะช่วยฟื้นฟูเศรษฐกิจตั้งแต่ในระดับชุมชนจนถึงระดับประเทศ
อาหารไทย มีความหลากหลายในรสชาติ อาหารในแต่ละภาค มีเอกลักษณ์ เป็นของตนเอง ความแตกต่างของอาหารนั้น   ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายๆ อย่าง เช่น สภาพแวดล้อม ทรัพยากรทางธรรมชาติ วัฒนธรรมที่แตกต่างกัน

อาหารไทย  4  ภาค

อาหารไทยทั้ง 4 ภาค ได้แก่ภาคเหนือ  ภาคใต้ ภาคอีสาน(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) และภาคกลาง ต่างมีเอกลักษณ์เป็นของตนเอง มีความหลากหลายในรสชาติ  เครื่องปรุง  และกรรมวิธีในการปรุง จึงได้จานอาหารท้องถิ่นที่แตกต่างกันทั้งรูปลักษณ์  เนื้ออาหาร  ลักษณะอาหารและรสชาติ  อาหารแต่ละจานมีประวัติความเป็นมาและวิวัฒนาการที่น่าสนใจ ความต่างนั้นเกิดขึ้นจากหลายปัจจัย เช่นวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน  สภาพแวดล้อม  และทรัพยากรธรรมชาติที่ไม่เหมือนกัน  มีส่วนกำหนดให้อาหารของแต่ละภาคต่างกัน

อาหารไทยภาคกลาง โดยทั่วไปคนภาคกลางรับประทานอาหารที่มีรสกลมกล่อม มีรสหวานนำเล็กน้อย       วิธีการปรุงอาหาร   ซับซ้อนขึ้นด้วยการนำมาเสริมแต่ง หรือประดิดประดอยให้สวยงาม เช่น น้ำพริกลงเรือ ซึ่งดัดแปลงมาจากน้ำพริกกะปิ จัดให้สวยงาม   ด้วยผักแกะสลัก เป็นต้น ลักษณะอาหารที่รับประทาน มักผสมผสานกัน ระหว่าง ภาคต่างๆ เช่น แกงไตปลา ปลาร้าน้ำพริกอ่อง เป็นต้น ทุกบ้านจะรับประทานข้าวสวยเป็นหลักอาหารเย็นมีกับข้าว 3-5 อย่าง ได้แก่ แกงจืดหรือแกงส้มหรือแกงเผ็ด เช่น พะแนง   มัสมั่นแห้ง ไก่ผัดพริก หรือยำ เช่น ยำถั่วพู ยำเนื้อย่าง อาหารประจำของคนไทยภาคกลางคือ ผัก น้ำพริก และปลาทู อาจจะมีไข่เจียว   เนื้อทอด หรือหมูย่างอีกจานหนึ่งก็ได้ โดยคำนึงถึงวิตามินที่มีประโยชน์ต่อร่างกายเป็นหลัก

 อาหารไทยภาคเหนือ อาหารของภาคเหนือประกอบด้วยข้าวเหนียว น้ำพริกชนิดต่างๆ เป็นต้นว่า น้ำพริกหนุ่ม น้ำพริกแดง   น้ำพริกอ่อง มีแกงหลายชนิด เช่น แกงฮังเล แกงโฮะ แกงแค นอกจากนั้นยังมีอาหารพื้นเมือง เช่น แหนม ไส้อั่ว เนื้อนึ่ง จิ้นปิ้ง แคบหมู   หมูทอด ไก่ทอดและผักต่าง ๆ คนไทยที่อยู่ทางภาคเหนือนิยมรับประทานอาหารรสกลางๆ มีรสเค็มนำเล็กน้อย รสเปรี้ยวและ หวาน มีน้อยมาก หรือแทบไม่นิยมเลย เนื้อสัตว์ที่นิยมรับประทาน ได้แก่ เนื้อหมู เพราะหาได้ง่าย ราคาไม่แพง และมีขายทั่วไป ในท้องตลาดเนื้อสัตว์อื่นที่นิยมรองลงมาคือ เนื้อวัว ไก่ เป็ด นก ฯลฯ สำหรับอาหารทะเลนิยมน้อยเพราะราคาแพง เนื่องจากอยู่ห่างไกลทะเล

 อาหารไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือภาคอีสาน อาหารจะมีข้าวเหนียวนึ่งเป็นหลักเช่นเดียวกับภาคเหนือ     รับประทานกับ   ลาบไก่ หมู เนื้อ หรือ ลาบเลือด ส้มตำ ปลาย่าง ไก่ย่าง จิ้มแจ่ว ปลาร้า อาหารภาคนี้จะนิยมปิ้ง หรือย่างมากกว่าทอด อาหารทุกชนิดต้องรสจัด  เนื้อสัตว์ที่นำมาปรุงอาหาร ได้แก่ สัตว์ที่ชาวบ้านหามาได้ เช่น กบ เขียด แย้ งู หนูนา  มดแดง แมลง บางชนิด ส่วนเนื้อหมู   วัว ไก่ และเนื้อสัตว์อื่น ๆ ก็นิยมตามความชอบ และฐานะ สำหรับอาหารทะเลใช้ปรุงอาหาร  น้อยที่สุด เพราะนอกจากจะหายากแล้วยังมีราคาแพงอีกด้วย อาหารภาคอีสานมักมีรสเผ็ดกลบรสจัดอื่นๆ  ซึ่งมักเป็นรสเปรี้ยว  และเค็ม อาหารที่นิยมกันมากที่สุด คือ   ส้มตำ   ที่มีครบทั้งสี่รส        รับประทานกับข้าวเหนียว

อาหารไทยภาคใต้ อาหารของภาคใต้จะมีรสเผ็ดมากกว่าภาคอื่นๆ แกงที่มีชื่อเสียงของภาคใต้ คือ แกงเหลือง แกงไตปลา   เครื่องจิ้ม ก็คือ น้ำบูดู และชาวใต้ยังนิยมนำน้ำบูดูมาคลุกข้าวเรียกว่า ข้าวยำ มีรสเค็มนำและมีผักสดหลายชนิดประกอบ   อาหารทะเลสดของภาคใต้มีมากมาย ได้แก่ ปลา หอยนางรม และกุ้งมังกร เป็นต้น ผักที่ได้รับความนิยมเป็นเอกลักษณ์ของภาคใต้   คือ   ฝักสะตอ มีลักษณะเป็นฝักยาว สีเขียวเวลารับประทานต้องปอกเปลือก แล้วแกะเม็ดออก ใช้ทั้งเม็ดหรือนำมาหั่น ปรุงอาหาร โดยใช้ผัดกับเนื้อสัตว์หรือใส่ในแกง นอกจากนี้ยังใช้ต้มกะทิรวมกับผักอื่นๆ หรือใช้เผาทั้งเปลือกให้สุก แล้วแกะเม็ดออก   รับประทานกับน้ำพริกหรือจะใช้สดๆ โดยไม่ต้องเผาก็ได้ ถ้าต้องการเก็บไว้นานๆ ควรดองเก็บไว้

 ภูมิปัญญาไทยเกิดจากการสืบทอด ถ่ายทอดองค์ความรู้ที่มีอยู่ในท้องถิ่นต่างๆ  เป็นสิ่งที่บรรพบุรุษไทยได้ใช้ความรู้ ความคิด ความเชื่อ และความสามารถในการแก้ไขปัญหาของคนที่สั่งสมมาแต่อดีต  เป็นเรื่องของการจัดความสัมพันธ์ระหว่างคนกับคน  คนกับธรรมชาติแวดล้อม การรู้จักปรับเปลี่ยนแบบแผนในการดำเนินชีวิตของคนให้ดำเนินชีวิตได้อย่างมีความสุข  และสอดคล้องกับสภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงไปทุกยุค ทุกสมัย ภูมิปัญญาไทยได้มีการจัดแบ่งเป็น หลายสาขา เช่น สาขาเกษตรกรรม หัตถกรรมแพทย์แผนไทย  ศิลปกรรมเป็นต้น เนื่องจากภูมิปัญญาไทยเป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงความเป็นไทยจึงเป็นหน้าที่ของคนไทยทุกคนต้องร่วมกันถ่ายทอด ส่งเสริม อนุรักษ์ภูมิปัญญาไทยอันทรงคุณค่าอยู่คู่กับสังคมไทย โดยการถ่ายทอดผ่านกิจกรรมต่างๆในรูปของพิธีกรรม ความบันเทิง หรือเป็นลายลักษณ์อักษร นอกจากนี้ยังต้องช่วยกันส่งเสริมยกย่องเชิดชูเกียรติผู้ทรงภูมิปัญญาไทย คุ้มครองลิขสิทธิ์ภูมิปัญญาไทย จัดตั้งสภาภูมิปัญญาไทย สนับสนุนการค้นคว้าวิจัย รวมทั้งปลูกจิตสำนึกให้คนในชาติตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญของภูมิปัญญาไทย และมีการเผยแพร่ ภูมิปัญญาไทยสู่สากล ดังนั้นถึงเวลาแล้วที่คนไทยทุกคน ต้องร่วมกันสืบทอดภูมิปัญญาไทยอันทรงคุณค่าอยู่คู่กับสังคมไทย เพื่อผลิต ฟื้นสภาพเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรมที่ตกต่ำลงทุกขณะอันเนื่องมาจากการละเลยภูมิปัญญาไทย หันไปนิยมภูมิปัญญา สากล กลับมานำภูมิปัญญาไทยให้อยู่เคียงคู่กับภูมิปัญญาสากลอย่างสมภาคภูมิ