บทคัดย่อโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ

 

บทคัดย่อ 

เรื่อง   โปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ (โครงการลดหวาน คุมน้ำหนัก ปลอดโรค )

ชื่อหน่วยงาน/เจ้าของผลงาน :  วัลย์ลดา เลาหกุล และทีมงานห้องตรวจประกันสังคม  โรงพยาบาลสมุทรสาคร

หลักการและเหตุผล : ปัญหา สาเหตุ ความต้องการพัฒนา

                   จากการศึกษาประเมินผู้ป่วยเบาหวานที่มารับบริการที่ห้องตรวจประกันสังคมช่วงเดือนมกราคม 2553 ถึงเดือนเมษายน  2553 พบว่าผู้ป่วยเบาหวานยังไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ และมีน้ำหนักมากเกินมาตรฐาน  ระดับน้ำตาลในเลือดไม่คงที่  ผู้ป่วยไม่ชอบการเข้ากลุ่ม  กลัวเสียเวลาในการทำงาน จึงส่งผลให้ผู้ป่วยเบาหวานไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้  จึงทำให้ทีมงานของห้องตรวจประกันสังคม   คิดสร้างโปรแกรมควบคุมเบาหวานขึ้น เพื่อให้ผู้ป่วยมีทางเลือกในการดูแลสุขภาพด้วยตนเอง โดยให้ผู้ป่วยเป็นผู้เลือกโปรแกรมเองแบบสมัครใจ  เนื่องจากการศึกษาพบว่า การส่งผู้ป่วยเข้ากลุ่มเบาหวานในบางกรณี ก็ไม่สามารถทำให้ผู้ป่วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้  ผู้ป่วยยังมีส่วนร่วมในการดูแลตนเองน้อย  อีกทั้งรูปแบบการให้ความรู้แบบกลุ่ม ยังไม่สามารถจูงใจให้ผู้ป่วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้ เนื่องจากผู้ป่วยบางรายยังไม่พร้อมที่จะมาเข้ากลุ่มเบาหวานที่ศูนย์ดูแลผู้ป่วยโรคเรื้อรังของโรงพยาบาล  ทำให้ผู้ป่วยขาดความรู้ในการดูแลตนเอง อีกทั้งงานแผนกผู้ป่วยนอกมีผู้ป่วยจำนวนมาก ทางทีมงานห้องตรวจประกันสังคมจึงปรับรูปแบบการให้ความรู้โรคเบาหวานเป็นรูปแบบของโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ เพื่อให้สอดคล้องกับปัญหาที่พบและตรงความต้องการของผู้ป่วย   และพัฒนางานจนเป็นรูปแบบโปรแกรมควบคุมเบาหวานอีกทางเลือกหนึ่ง เพื่อส่งเสริมให้ผู้ป่วยมีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพ สามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแบบสมัครใจ  โดยผู้ป่วยเป็นผู้เลือกโปรแกรมควบคุมเบาหวานเองแบบสมัครใจ

วัตถุประสงค์

1. เพื่อให้ผู้ป่วยเบาหวานที่มารับบริการที่ห้องตรวจประกันสังคมสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ดีขึ้นแบบสมัครใจ
2. เพื่อให้ผู้ป่วยมีความรู้ในการดูแลสุขภาพด้วยตนเองแบบสมัครใจ
3. เพื่อให้ผู้ป่วยมีทางเลือกในการดูแลสุขภาพและสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้อย่างถูกวิธี
4. เพื่อให้ผู้ป่วยมีพฤติกรรมสุขภาพที่ดีขึ้น และมีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมแบบสมัครใจในการดูแลสุขภาพด้วยตนเอง
5. เพื่อพัฒนางานคุณภาพของหน่วยงานสู่งานวิจัย  ให้เกิดรูปแบบโปรแกรมควบคุมเบาหวานในการดูแลผู้ป่วยเบาหวานแบบสมัครใจ

ตัวชี้วัดความสำเร็จของโครงการ

1. ค่าระดับน้ำตาลในเลือดลดลงหรือน้อยกว่า 140 mg% หรืออยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน( FBS 70-125 mg% ) มากกว่าร้อยละ 80
2. ผู้ป่วยมีพฤติกรรมสุขภาพในการดูแลสุขภาพตนเองดีขึ้น มากกว่าร้อยละ 80 ( ประเมินจากแบบประเมินพฤติกรรมสุขภาพของกรมอนามัย )

วิธีดำเนินการ:รูปแบบการพัฒนาคุณภาพการพยาบาล

       1.   คัดกรองผู้ป่วยที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้คงที่  หรือมีระดับน้ำตาลในเลือดมากกว่า 140 mg%  และมีค่า BMI เกินมาตราฐาน(ค่ามากกว่า 25 กก./เมตร²) ไม่จำกัดเพศและอายุ โดยเก็บข้อมูลระหว่างวันที่ 1 พฤษภาคม  2553 ถึง 31 สิงหาคม 2553 จำนวน 45 คน

         2.   แนะนำทางเลือกในการดูแลสุขภาพ โปรแกรม ควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ  หากผู้ป่วยไม่พร้อมในการเข้ากลุ่มเบาหวาน ทางทีมงานก็แนะนำโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจให้ผู้ป่วยเบาหวานเป็นผู้เลือกโปรแกรมเอง โดยมีโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจให้เลือก  3 โปรแกรม คือ

             2.1 โปรแกรมควบคุมอาหารแบบสัดส่วน

             2.2 โปรแกรมการออกกำลังกาย

             2.3 โปรแกรมควบคุมอาหารร่วมกับการออกกำลังกาย

         3.   เมื่อผู้ป่วยเลือกโปรแกรมตามที่ต้องการ   ทางทีมงานจะแนะนำให้ความรู้ พร้อมคู่มือผู้ป่วยเบาหวาน  และวิธีการดูแลสุขภาพด้วยตนเองที่เหมาะสมกับสุขภาพของผู้ป่วยแต่ละราย เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถนำไปปฎิบัติเอง และสามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ด้วยตนเองตามโปรแกรมที่ผู้ป่วยเลือก

         4.   นัดตรวจระดับน้ำตาลในเลือดตามแผนการรักษาของแพทย์ หรือนัดตรวจระดับน้ำตาลในเลือดทุก 1 เดือน  เพื่อติดตาม ประเมินผลระดับน้ำตาลในเลือด หลังเลือกโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ

         5.   หลังผู้ป่วยเลือกโปรแกรมควบคุมเบาหวาน แบบสมัครใจ  และทดลองโปรแกรม ครบ 3 เดือน ทางทีมงานจะนัดตรวจสุขภาพเพื่อตรวจระดับน้ำตาลในเลือดก่อนรับประทานอาหาร(FBS) ตามแผนการรักษาเพื่อประเมินผลของโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ เปรียบเทียบก่อน-หลังทำตามโปรแกรมที่ผู้ป่วยเลือกเองแบบสมัครใจ  พร้อมให้คำแนะนำ คำปรึกษาแก่ผู้ป่วยเบาหวาน

         6.  ทีมงานของห้องตรวจประกันสังคม ประชุมและประเมินผลของโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ เพื่อนำมาพัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพผู้ป่วยเบาหวานของห้องตรวจประกันสังคมต่อไป

 

 

 

ผลการดำเนินการ และการนำไปใช้

              ผู้ป่วยที่เลือกโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ จำนวน 45 คน เปรียบเทียบระดับน้ำตาลในเลือดก่อนและหลังทดลองโปรแกรมควบคุมเบาหวานนัดครั้งที่ 2 พบว่ามีระดับน้ำตาลในเลือดลดลงจากเดิม จำนวน  40 คน คิดเป็นร้อยละ 88.89    ผู้ป่วยเบาหวาน  อีก  5  คน  ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ เนื่องจากไม่ได้ปฎิบัติตามโปรแกรมที่เลือกอย่างสม่ำเสมอ คิดเป็นร้อยละ 11.11    จึงให้คำแนะนำกับผู้ป่วยพร้อมนัดมาตรวจครั้งที่ 3  อีกครั้งพบว่ามีระดับน้ำตาลในเลือดลดลงจากเดิม จำนวน  43 คน คิดเป็นร้อยละ 95.56    ผู้ป่วยเบาหวาน  อีก  3  คน  ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ เนื่องจากไม่ได้ปฎิบัติตามโปรแกรมที่เลือกอย่างสม่ำเสมอ คิดเป็นร้อยละ 4.44  ( จากข้อมูลผลของโปรแกรมแต่ละโปรแกรม ตามเอกสารแนบท้าย)  และผู้ป่วยมีพฤติกรรมสุขภาพในการดูแลสุขภาพตนเองดีขึ้นจำนวน  42 ราย คิดเป็นร้อยละ 93.33

               ดังนั้นโปรแกรมควบคุมเบาหวานนี้  สามารถนำไปใช้ในการควบคุมเบาหวานได้ดีในรายที่สมัครใจทำตามโปรแกรมควบคุมเบาหวานอย่างสม่ำเสมอ ผู้ป่วยจึงจะมีระดับน้ำตาลในเลือดลดลง  มีพฤติกรรมสุขภาพที่ดีขึ้น  มีความรู้เข้าใจในการควบคุมอาหารแบบสัดส่วนมากขึ้น  ส่งผลให้ผู้ป่วยเบาหวานที่เลือกโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจสามารถดูแลสุขภาพ และมีกำลังใจในการดูแลสุขภาพด้วยตนเองได้ดี    ทั้งยังสามารถใช้เป็นแนวทางในการกำหนดการดูแลผู้ป่วยเบาหวานที่สอดคล้องกับลักษณะงานบริการผู้ป่วยนอก รวมทั้งตรงความต้องการและรูปแบบการดำเนินชีวิตของผู้ป่วย  ในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด   และสามารถนำไปพัฒนางานวิจัย    โดยนำรูปแบบการดูแลผู้ป่วยมาใช้เป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาโปรแกรมต่างๆ ที่เหมาะสมกับผู้ป่วยโรคเบาหวาน  อันจะส่งเสริมให้เกิดการจัดการความรู้และรูปแบบการให้บริการที่มีประสิทธิภาพภายในโรงพยาบาลสมุทรสาครและขยายผลไปสู่โรงพยาบาลอื่นๆที่มีความสนใจต่อไป ( และในปัจจุบัน บุคลากรที่กำลังศึกษาระดับปริญญาโท ของโรงพยาบาลสมุทรสาครได้มีการนำรูปแบบโปรแกรมไปพัฒนางานและสร้างเป็นงานวิจัยในหัวข้อ   “ผลของโปรแกรมการควบคุมเบาหวานที่ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 มีส่วนร่วมแบบสมัครใจ ต่อระดับน้ำตาลในเลือด”   ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในการทำวิทยาพนธ์ของนักศึกษาระดับปริญญาโท มหาวิทยาลัยคริสเตียน )           

 

ตารางแสดงผลระดับน้ำตาลในเลือดก่อน-หลังทดลองโปรแกรมควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ

 

ผู้ป่วยที่เลือกโปรแกรม ควบคุมเบาหวานแบบสมัครใจ	โปรแกรมควบคุมอาหาร			โปรแกรมการออกกำลังกาย			โปรแกรมควบคุมอาหารร่วมกับการออกกำลังกาย
	FBS ครั้งที่ 1	FBS ครั้งที่ 2	FBS ครั้งที่ 3	FBS ครั้งที่ 1	FBS ครั้งที่ 2	FBS ครั้งที่ 3	FBS ครั้งที่ 1	FBS ครั้งที่ 2	FBS ครั้งที่ 3
1	161	135	116	150	156	125	211	138	117
2	163	132	140	151	121	146	195	160	118
3	145	133	72	140	139	157	221	170	137
4	147	116	126	187	126	147	150	146	127
5	156	120	99	153	116	110	286	154	153
6	279	200	179	157	131	139	169	144	124
7	203	179	158	150	146	103	208	159	147
8	151	134	134	150	136	133	221	148	137
9	173	175	111	148	272	142	176	155	157
10	224	183	147	255	85	83	221	148	136
11	175	155	148	215	143	136	140	134	100
12	165	97	83	165	166	140	176	127	128
13	144	127	120	151	140	154	148	139	134
14	266	88	98	176	115	81	227	204	181
15	150	120	121	143	165	181	154	109	131

 

 

 

 

 

 

 

[ป.]

ขอบคุณคะ ความคิดริเริ่ม "ความสมัครใจ" น่าสนับสนุนให้มีการขยายผลต่อไปคะ

รบกวนถามสองข้อคะ

1. สนใจรายละเอียด วิธีการให้ผู้ป่วยร่วมตั้งเป้าและแนวปฎิบัติเองคะ

2. ผลการดำเนินงาน เท่าที่ดูผลน่าประทับใจที่ 90% น้ำตาลในเลือดลดลงและพฤติกรรมดีขึ้น

ทั้งนี้ หากมีผลของกลุ่มควบคุมที่ไม่ได้รับ intervention ใดๆ มาเปรียบเทียบด้วย (เข้าใจว่าอาจมีในวิจัย ป.โท) ก็จะช่วยในการตัดสินใจยิ่งขึ้นคะ..รวมทั้งปัจจัยกวน ที่น่าสนใจเช่นแต่ละเดือนมีการปรับระดับยา/อินซูลิน ขึ้นลงหรือไม่

เป็นกำลังใจคะ :-)