การสังเกตดิน

ยางพารา

การสังเกต (General Observation) ขนาดความเจริญเติบโต ลักษณะอาการขาดธาตุอาหารของพืชที่แสดงให้เห็น แต่วิธีการนี้ค่อนข้างล่าช้า อาจไม่ทันการเมื่อขาดธาตุที่สำคัญ

การวิเคราะห์พืช (Plant Analysis) วัดจากธาตุอาหาร ที่สะสมอยู่ในส่วนต่าง ๆ ของพืชเช่น ใบแก่ ก้านใบ เป็นต้น ก็จะเป็นตัวบ่งบอกธาตุอาหารในดินไ้ด้

การวิเคราะห์ดิน (Soil Analysis) เก็บตัวอย่างดิน มาวิเคราะห์หาธาตุอาหารโดยตรง

การปลูกพืชทดสอบในเรือนกระจก หรือในไร่ (Greenhouse or Field Experiments) นำดินที่เคราะห์ใส่ในกระถางแล้วปลูกพืช หรือทำในไร่ที่จะหาความอุดมสมบูรณ์ของดินโดยเปรียบเทียบกับตัวเปรียบเทียบที่ความคุมธาุตุอาหารได้ครบ

สิ่งที่เกษตรกรมักจะคำนึงถึงคือความอุดมสมบูรณ์ของดิน (soil Fertility) ในแง่ของปริมาณแร่ธาตุอาหารต่าง ๆ ว่ามีมากน้อยหรือไม่เท่านั้น ความจริงแล้วคุณสมบัติของดินที่ดี จะต้องรวมถึงคุณสมบัติทางกายภาพของดินด้วย เช่น การระบายน้ำ การถ่ายเทอากาศในดิน ความร่วนซุย ความอุ้มน้ำ และความลึกของหน้าดิน หรือคุณสมบัติในการตรึงธาตุอาหารของดิน เป็นต้น

ดังนั้นแม้ว่าดิน จะมีความอุดมสมบูรณ์ในแง่แร่ธาตุอหารมากเพียงใดก็ตาม หากมีคุณสมบัติทางกายภาพที่ไม่เหมาะสม พืชก็ไม่สามารถนำธาตุอาหารเหล่านั้นไปใช้ประโยชน์ได้

ดินบางชนิดเมื่อได้รับการปรับปรุง และจัดการเพียงเล็กน้อย พืชก็สามารถนำแร่ธาตุในดินไปใช้ได้ ในทางตรงกันข้าม ดินบางชนิดจะต้องได้รับการปรับปรุง และจัดการเป็นอย่างมาก เช่น การใส่ปุ๋ยเพิ่ม การให้นำ้ชลประทาน การระบายน้ำ และการใส่ปูนขาวปรับปรุงความเป็นกรดด่างของดินให้เหมาะสมเสียก่อน จึงจะนำแร่ธาตุอาหารไปใช้ได้ แต่มีดินบางชนิดตรึงธาตุอาหารไว้ในรูปที่ไม่เป็นประโยชน์ต่อพืช

ปัจจัยที่ทำให้ดินเสื่อมคุณสมบัติทางเคมี และกายภาพ

·         ดินเสื่อมคุณสมบัติลง เมื่อสิ่งปกคลุมให้ความชุ่มชื้นถูกรื้อถอนออกไป ทำให้เกิดการชะล้างหน้าดิน สูญเสียธาตุอาหาร หรือเกิดการพังทะลายของหน้าดิน

·         ทำการเขตกรรมไม่ถูกต้องตามหลักวิชาการ เช่น การปลูกพืชเป็นแถว ไม่ขวางตามลาดเท หรือการเตรียมดินด้วยรถไถ ในทิศทางเดิม ระดับเดิม ซึ่งนานไปจะเกิดเป็นชันดินดาน

การแก้ไขปรับปรุงความเสื่อมทางเคมี และกายภาพของดิน

·         โดยการเติมธาตุอาหารที่พืช จะนำไปใช้ประโยชน์ได้ เช่น ปุ๋ยเคมี ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก และปุ๋ยพืชสด ปุ๋ยเคมีมีปริมาณธาตุอาหารที่แน่นอนและจำนวนมาก แต่มีราคาแพง ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก เป็นปุ๋ยที่หาง่าย แต่มีประมาณธาตุอาหารน้อย จึงต้องใ้ช้ในปริมาณที่มากกว่า และมีข้อดี คือช่วยทำให้คุณสมบัติทางกายภาพของดินดีขึ้น ปุ๋ยพืชสดส่วนมากมักใช้พืชตระกูลถั่วที่ปลูกแล้วไถกลบลงดิน

·         ปรับความเป็นกรดด่าง (pH) ของดินให้เหมาะสม ในกรณ๊ดินเป็นกรดจัดควรใส่ปูนขาว เพื่อปรับระดับ (pH) ให้เหมาะสมพืชธาตุอาหารบางชนิดถ้า pH ไม่เหมาะสมพืชก็ไม่สามารถดูดนำไปใช้ได้ นอกจากนี้ปูนขาว ยังช่วยปรับคุณสมบัติทางกายภาพ ของดินให้ดีขึ้น เช่น ทำให้ดินเหนียวไม่่จับตัวเป็นก้อนแข็ง ทำให้ร่วนซุย มีการถ่ายเทอากาศดีขึ้น อีกทั้งยังเป็นการเพิ่มธาตุอาหาร เช่น Ca, Mn ให้แก่พืชโดยตรงอีกด้วย.