อยุธยา : สาเหตุที่ทำให้อยุธยาเป็นราชธานีที่สำคัญของภูมิภาค

 

                อยุธยาเป็นราชธานีที่สำคัญของไทยและของภูมิภาค อันเนื่องมาจากสาเหตุปัจจัยต่าง ๆ ดังต่อไปนี้

          ด้านเศรษฐกิจ กรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่ในบริเวณที่มีแม่น้ำสายสำคัญ 3 สาย คือ แม่น้ำป่าสัก แม่น้ำลพบุรี แม่น้ำเจ้าพระยา ทำให้ เป็นแหล่งเพาะปลูกข้าวที่อุดมสมบูรณ์ เป็นเส้นทางคมนาคมทางน้ำที่ติดต่อกับหัวเมืองฝ่ายเหนือและหัวเมืองชายทะเล เป็นคูเมืองที่จะตั้งมั่นรับข้าศึกในเวลาเกิดศึกสงคราม กรุงศรีอยุธยาจึงเป็นศูนย์กลางการค้าและเป็นเมืองท่าที่ชาวต่างประเทศ จึงความมั่งคั่งในทางเศรษฐกิจเป็นพื้นฐานสำคัญที่เกื้อหนุนให้กรุงศรีอยุธยาเป็นอาณาจักรใหญ่

          ด้านวัฒนธรรม กรุงศรีอยุธยาได้รับมรดกทางด้านศิลปะ วิทยาการ และศาสนาโดยเฉพาะศาสนาพุทธนิกาย และยังได้รับอิทธิพลของศาสนาพราหมณ์หรือฮินดู ซึ่งได้รับได้ถ่ายทอดมรดกทางวัฒนธรรมเช่นรูปแบบการปกครอง ศิลปะ ศาสนา และวิทยาการต่าง ๆ จึงเป็นปัจจัยสำคัญประการหนึ่งที่ช่วยส่งเสริมสร้างความเจริญรุ่งเรืองและความเป็นปึกแผ่นแก่อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา

          ด้านประชากรและการทหาร กรุงศรีอยุธยามีความสมบูรณ์ทางการเกษตร และเป็นศูนย์กลางการค้าที่สำคัญ จึงทำให้มีประชากรอพยพจากถิ่นต่าง ๆ มาตั้งหลักแหล่งทำมาหากินอย่างคับคั่ง กลายเป็นเมืองขนาดใหญ่ กรุงศรีอยุธยาได้อาศัยกำลังไพร่พลนี้เป็นพื้นฐานก่อตั้งและขยายตัวของอาณาจักรได้อย่างรวดเร็วในเวลาต่อมา รวมถึงการมีระบบการควบคุมกำลังคนที่เข้มงวดโดยการขึ้นทะเบียนเป็นไพร่หลวงและไพร่สม ประชาชนทุกคนล้วนเป็นทหาร สามารถระดมไพร่พลได้นับแสนเมื่อออกศึกสงคราม ทำให้กรุงศรีอยุธยามีกองทัพที่เข้มแข็ง และยังขยายอำนาจไปยังดินแดนเพื่อนบ้านอีกด้วย

          ด้านทรัพยากรธรรมชาติ

                1. ผลิตผลจากป่า   ทรัพยากรธรรมชาติที่นำมาจากป่า ได้แก่ ชิ้นส่วนของสัตว์ป่า   เช่นหนังกวาง เขากวาง นอแรด งาช้าง สินค้าที่มาจากไม้ เช่น ไม้ประเภทกลิ่นหอม ไม้สัก ไม้ฝาง เครื่องเทศ ครั่ง มูลค้างคาว เป็นต้น สินค้าเหล่านี้ราษฎรเป็นผู้หามาส่งให้ทางราชการในลักษณะส่วย ทางราชการก็ส่งไปขายยังต่างประเทศ ซึ่งสามารถทำรายได้ให้กับประเทศปีละมาก ๆ นับเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้กรุงศรีอยุธยามีฐานะมั่งคั่งร่ำรวย

                2. แร่ธาตุ ได้แก่ ทองคำ  ดีบุก  ตะกั่ว   ซึ่งแร่ธาตุต่าง ๆ เหล่านี้ คนไทยรู้จักนำมาถลุงเพื่อให้ได้เนื้อโลหะธาตุที่มีคุณภาพ นอกจากนี้ยังมีบ่อแร่เหล็กกล้าที่เมืองกำแพงเพชร ซึ่งชาวเมืองได้ขุดนำมาถลุงเป็นอาวุธ ดาบและมีดจนมีชื่อเสียง และยังมีแร่ธาตุประเภทเพชรพลอยซึ่งพบมากมายแถบเมืองจันทบุรี กาญจนบุรี เป็นต้น

                สรุป จากสาเหตุปัจจัยที่กล่าวมา ทำให้อาณาจักรกรุงศรีอยุธยากลายเป็นราชธานีที่สำคัญและที่ยิ่งใหญ่ในภูมิภาคแห่งนี้

วาทิน ศานติ์ สันติ : เรียบเรียง

ประภัสสร บุญประเสริฐ.ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจไทย = Economic history of Thailand : HI 322. พิมพ์ครั้งที่ 5.กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยรามคำแหง. 2552.

วิไลเลขา ถาวรธนสาร และคณะ. พื้นฐานวัฒนธรรมไทย = Foundations of Thai culture : HI 121. พิมพ์ครั้งที่ 10. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยรามคำแหง. 2536.