คิดร้าย กล่าวร้าย และทำร้ายผู้อื่นในนามความถูกต้อง

"ยิ่งยินดีในความพินาศของผู้อื่นมากเท่าไร ความเป็นมนุษย์ในใจเราก็จะยิ่งเหลือน้อยลง" พระไพศาล วิสาโล

ผมได้อ่านบทความพระไพศาล วิสาโล ในคอลัมน์มองอย่างพุทธ มติชน ฉบับวันอาทิตย์ที่ 15 ส.ค.53 เรื่อง คนผิดก็มีสิทธิได้รับความเมตตา แล้วก็รูสึกดีที่ท่านสะท้อนเรื่องนี้

 

ท่านเล่าว่า มิตรผู้หนึ่งของท่านที่สนใจปฏิบัติธรรมและเป็นหัวเรี่ยวหัวแรงชวนคนมาทำกรรมฐานด้วย แต่กลับแสดงความเห็นต่อผู้ชุมนุมที่ตากใบแล้วถูกจับขึ้นไปนอนทับกันบนรถ แล้วเสียชีวิตไป 79 คน ว่า "น่าจะตายมากกว่านั้น"  ท่านคาดไม่ถึงว่ามิตรผู้นี้จะมีความคิดเช่นนั้น เนื่องจากคาดหวังว่าผู้ที่ใฝ่ศีลใฝ่ธรรมน่าจะมีเมตตากรุณามากกว่าคนทั่วไป แม้จะไม่ถึงกับมีความเอื้ออาทรต่อมนุษย์ทั้งปวง แต่อย่างน้อยก็ไม่ควรยินดีที่มีคนถูกทำปาณาติบาต แม้จะไม่เห็นด้วยกับการกระทำคนเหล่านั้นก็ตาม การสะใจเมื่อเห็นความพินาศของคนอื่นหรือเห็นดีเห็นงามไปกับการทำร้ายผู้อื่นไม่ใช่วิสัยของผู้ประพฤติธรรม

 

ท่านยังบอกว่า "ข้าพเจ้าพบในเวลาต่อมาว่า มิตรผู้นั้นมิใช่กรณียกเว้น ชาวพุทธที่เป็นนักปฏิบัติธรรมจำนวนไม่น้อยก็มีความรู้สึกนึกคิดในทำนองเดียวกับเขา อย่าว่าแต่คนที่คิดต่างจากเราหรือทำสิ่งที่ไม่ถูกใจเราเลย แม้กระทั่งคนที่มุ่งร้ายต่อเราหรือเบียดเบียนเรา วิสัยชาวพุทธก็คือ นอกจากจะไม่ตอบโต้ด้วยความรุนแรงแล้ว ยังมิพึงโกรธตอบหรือสาปแช่งให้เขาได้รับความฉิบหาย แถมยังแผ่เมตตาให้เขา ตั้งจิตปรารถนาดีต่อเขา โดยพระไพศาลได้ยกพระพุทธพจน์ว่า

 

"ภิกษุทั้งหลาย หากพวกโจรผู้ประพฤติต่ำทราม จะพึงใช้เลื่อยที่มีที่จับ ๒ ข้าง เลื่อยอวัยวะน้อยใหญ่ ผู้มีจิตคิดร้ายแม้ในโจรพวกนั้น ก็ไม่ชื่อว่าทำตามคำสั่งสอนของเราเพราะเหตุที่อดกลั้นไม่ได้นั้น..." (ผม-สุรเชษฐ-ตีความว่า หากเราไปมีจิตคิดร้ายหรือโกรธตอบพวกโจร ก็ถือว่าเราไม่ทำตามคำสอนของพระองค์) และ "...เธอทั้งหลายควรสำเหนียกอย่างนี้ว่า จิตของเราจักไม่แปรผัน เราจักไม่เปล่งวาจาชั่วหยาบ จักอนุเคราะห์ด้วยสิ่งที่เป็นประโยชน์อยู่อย่างผู้มีเมตตาจิต ไม่มีโทสะ เราจักแผ่เมตตาจิตอันไพบูลย์เป็นมหัคคตา ไม่มีขอบเขต ไม่มีเวร ไม่มีความเบียดเบียน ไปยังสัตว์โลกทุกหมู่เหล่า อันเป็นอารมณ์ของเมตตาจิตนั้นอยู่"

 

คำ มหัคคตา หมายถึง การมีอารมณ์อันประมาณมิได้ ไม่มีเวร ไม่มีความเบียดเบียน มีใจเมตตา มีใจกรุณา มีใจมุทิตา มีใจอุเบกขา แผ่ไปตลอดในที่ทุกสถาน ไม่ว่าจะเป็นมิตรหรือไม่เป็นมิตรต่อเรา เป็นผู้มีบุญคุณหรือประทุษร้ายต่อเรา

พระไพศาลบอกว่า จริงอยู่ที่เมตตาไม่มีประมาณดังกล่าวเป็นสิ่งที่ทำได้ยาก แต่ก็ควรถือเป็นอุดมคติที่ชาวพุทธทั้งหลาย โดยเฉพาะผู้ใฝ่ธรรม เพียรไปให้ถึง หรือเข้าใกล้ให้ได้มากที่สุด...การสะใจในความพินาศของผู้อื่นนั้นเป็นโทษต่อตัวเราเอง เพราะทำให้เราเป็นทุกข์ ร้อนรุ่มใจ ทำให้จิตใจเราแข็งกระด้าง เย็นชาต่อความรู้สึกของผู้อื่น กล่าวอีกนัยหนึ่ง ยิ่งยินดีในความพินาศของผู้อื่นมากเท่าไร ความเป็นมนุษย์ในใจเราก็จะยิ่งเหลือน้อยลงเท่านั้น

 

อย่างไรก็ตาม ท่านได้ย้ำว่า เมตตากรุณาอย่างไม่มีประมาณนั้น มิได้หมายความว่า ไม่ต้องแยกแยะระหว่างคนถูกกับคนผิด หรือระหว่างความถูกกับความผิด แต่หากใครจะได้รับโทษโดยสมควรแก่ความผิดของเขา ก็เป็นเรื่องที่เราพึงวางใจเป็นอุเบกขา

ท่านแนะว่าสิ่งที่ควรระวัง คือ การยึดมั่นในความถูกต้องจนขาดเมตตากรุณา เช่น ยึดติดกับความถูกความผิดจนเห็นคนผิดมิใช่มนุษย์ มีชาวพุทธจำนวนไม่น้อยที่พลัดตกไปในกับดักดังกล่าว

ผมเองก็มีประสบการณ์กับมิตรที่ใฝ่ใจปฏิบัติธรรมบางคน ที่่สนับสนุนความรุนแรง หรือบางคนก็ร่วมตำหนิร่วมประณามคนที่ตนเห็น(ตามมุมมองของตน)ว่าเขาทำผิด ซึ่งผมรู้สึกได้ถึงความไม่สงบภายในใจของมิตรนักปฏิบัติธรรมน้้น แต่ไม่มีประสบการณ์พอจะพูดคุยอะไรกับท่านเหล่านั้นที่ผมเคารพรักได้ เมื่อได้อ่านบทความนี้แล้วจึงได้แนวทางกระจ่างขึ้นในวิธีการอธิบายหากมีเหตุการณ์ลักษณะนี้เกิดขึ้นอีกในชีวิตประจำวัน อีกทั้งถือโอกาสตัดบทความนี้จากหนังสือพิมพ์ออกมาเก็บไว้ด้วย 

สุรเชษฐ เวชชพิทักษ์
๒๒ สิงหาคม ๒๕๕๓

[อ.นุ]

ถึงไม่ฆ่ากันเอง ทุกชีวิตก็ต้องตายอยู่แล้วโดยธรรมชาติ

การให้อภัยกัน...จะทำให้รู้สึกเบาสบายครับ

ขอบคุณครับ สำหรับการแบ่งปันสาระธรรมดีๆ จากพระอาจารย์ไพศาลครับ

[dome burirat]

Dr. Chet,

Thanks so much for this precious piece of Buddhism knowledge. In fact, as I have observed, one of the persons who is so close to me and my family is my father-in-law who is a cool guy. He speak less, listen more, contented of what he has had and understand life in general. The article explained to me somethings. Thanks Buddha, I was not that kind of guy who expressed about the Takbai massacre. I feel that I am one of the devout Buddhists.