การศึกษาสำหรับผู้ถูกกดขี่ จากส่วนหนึ่งของเปาโลแฟร์

สำหรับแฟร์เขามองว่ามันต้องเป็นการศึกษาที่ทำให้ผู้ถูกกดขี่เห็นโลกอย่างที่มันเป็นจริง ๆ การศึกษาต้องมุ่งลงไปที่การแก้ปัญหาของมวลมนุษย์มุ่งให้ผู้เรียนเกิดความคิดสร้างสรรค์ การศึกษาแบบใหม่ต้องทำลายความเชื่องมงาย โดยใช้การเสวนาแทนการสอน เพราะการเสวนาจะช่วยให้ผู้เรียนเกิดการคิดแบบวิพากษ์วิจารณ์ กระตุ้นให้เกิดการไตร่ตรอง และลงมือแก้ปัญหา ความรู้จึงไม่หยุดนิ่งตายตัว อย่างนี้จึงจะสามารถกอบกู้ความเป็นมนุษย์ให้กลับคืนมาได้

หนังสือการศึกษาสำหรับผู้ถูกกดขี่ เขียนโดยเปาโล แฟร์ แปลโดยช. เขียวพุ่มพวง วันนี้เลยสรุปเอาคอนเซ็ปป์หลัก ๆ มาฝากไว้ให้ชาว มศว.บางเขน เพอนครู ได้อ่านกันจะลองเอาไปพิจารณา
หนังสือเรื่องการศึกษาสำหรับผู้ถูกกดขี่ของเปาโลแฟร์นี้ได้พูดถึงปัญหาที่มนุษย์มีร่วมกันคือ ปัญหาการทำลายความเป็นมนุษย์ ซึ่งมีลักษณะของการปล้นความเป็นมนุษย์ อันว่าความเป็นมนุษย์นั้นถือเป็นประเด็นหลักที่แฟร์เน้น แฟร์ได้แบ่งคนเป็น 2 จำพวกหลัก คือ ผู้กดขี่ หรือ ผู้ปล้น และผู้ถูกกดขี่ หรือผู้ถูกปล้น การปล้นในที่นี้ต่างจากการปล้นทรัพย์ ตรงที่ ทั้งฝ่ายปล้นและผู้ถูกปล้นต่างก็สูญเสียความเป็นมนุษย์ด้วยกันทั้งนั้น กล่าวคือในขณะที่ผู้ถูกกดขี่ได้สูญเสียความเป็นมนุษย์ของตนไปแก่ผู้กดขี่ แต่ก็หาได้ทำให้ความเป็นมนุษย์ของผู้กดขี่เพิ่มขึ้น ในทางกลับกันผู้กดขี่ก็ได้ละทิ้งความเป็นมนุษย์ของตนทันทีที่มีการกดขี่ การปล้นที่กล่าวมาทั้งหมดมันก็เป็นการเอารัดเอาเปรียบ การใช้อำนาจเพื่อประโยชน์ส่วนตน ฐานความคิดนี้สามารถเชื่อมกับการศึกษาได้ เปาโล แฟร์ พูดถึงการศึกษาแบบฝากธนาคาร คือ ครูรู้ทุกอย่าง ครูเป็นผู้พูด ครูคิด ครูตั้งกฏเกณฑ์ ครูเลือกและยัดเยียด นักเรียนรับทุกอย่าง สรุปแล้วครูเป็นผู้กระทำในกระบวนการเรียนทั้งหมด นักเรียนเป็นเพียงผู้ถูกกระทำเหมือนวัตถุ การศึกษาแบบฝากธนาคารนี้ แฟร์ถือว่าเป็นการศึกษาที่ถูกกำหนดขึ้นจากผู้มีอำนาจกดขี่ซึ่งเป็นคนส่วนน้อย กล่าวคือ การใช้อำนาจควบคุมนักเรียนให้เดินตามหลักสูตร กฎเกณฑ์ ระเบียบแบบแผนของคนกลุ่มน้อย เนื่องด้วยมันมีวิธีนี้วิธีเดียวเท่านั้นที่ผู้กดขี่ซึ่งเป็นคนส่วนน้อยจะสามารถควบคุมและทำการกดขี่คนส่วนมากได้ต่อไป การศึกษาแบบฝากธนาคารจึงเป็นการศึกษาที่พยายามปิดกั้นไม่ให้ผู้ถูกกดขี่เห้นโลกอย่างที่เป็นจริง ไม่เห็นความสัมพันธ์ของสรรพสิ่งในโลก งมงาย และโทษโชคชะตา โดยเฉพาะการที่ครูเป็นคนเล่าความรู้ให้นักเรียนฟังพบว่าความรู้นั้นเกิดจากความเชื่อมั่นว่าความรู้เป็นสิ่งตายตัว คงที่ไม่เปลี่ยนแปลง ทั้ง ๆ ที่ความรู้นั้นห่างไกลจากประสบการณ์ของนักเรียน โดยที่นักเรียนต้องเชื่อตามเหมือนถังขยะรองรับปฏิกูลจากครู แน่นอนว่าการศึกษาเช่นนี้ได้ทำให้ผู้ถูกกดขี่มองโลกบิดเบี้ยว แยกตัวเองอกจากโลกมีชีวิตอยู่ในโลกแต่ไม่อยู่กับโลก การวัดความรู้ก็วัดเอาว่านักเรียนสามารถรับรู้สิ่งงที่ครูสอนได้มากเพียงใดนักเรียนสามาราถเล่าเรื่องตามที่ครูสอนได้เหมือนครูเพียงใดเท่ากับสกัดกั้นความคิดของนักเรียนไปในตัว การศึกษาจึงกลายเป้นแบบฝึกหัดของการกดขี่สอนให้นักเรียนเชื่ออย่างงมงาย ในการศึกษาแบบฝากธนาคารนี้จะปลูกฝังการเดินตาม ๆ กัน คือคิดให้เหมือนคนอื่น ซึ่งหมายถึงสิ่งที่ดีสิ่งที่เหมาะสม เท่ากับว่าเรายอมให้เขากดขี่ต่อไปนั่นเอง
   ในกระบวนการจัดการเรียนการสอนแบบฝากธนาคารนอกจากเป็นการใช้อำนาจกดขี่แล้วยังมีลักษณะของการต่อต้านการเสวนาอยู่สี่ประการคือ
      ๑)การเอาชนะ กล่าวคือครูพยายามเอาชนะนักเรียน ครูถูกเสมอ ซึ่งก็เช่นเดียวกับผู้กดขี่จะเอาชนะผู้ถูกกดขี่ด้วยการสร้างกฎเกณฑ์กติกาและความเชื่อต่าง ๆ มาทำให้คนอยู่ในสภาพที่เขาต้องการ เช่น เรียนมาก ๆ จะได้งานดี ๆ งานหายาก ชื่อเสียงวงศ์ตระกูลเป็นเรื่องสำคัญ
      ๒)การแบ่งแยกและปกครองผู้กดขี่พยายามสร้างความร้างฉานในหมู่ผู้ถูกกดขี่
      ๓)การจำกัดความคิดถูกผิดเพื่อให้ตกเป็นทาสทางความคิด
      ๔)การรุกรานทางวัฒนธรรมเพื่อทำให้ผู้ถูกดขี่รู้สึกต่ำต้อย
หากมองมาที่สังคมไทยก็จะพบว่าการศึกษาที่ผ่านมาและเป้นอยู่ในปัจจุบันเป็นเครื่องมือของผู้มีอำนาจที่จะถ่ายทอดความคิด และ ค่านิยมให้ผู้เรียนที่เสียเปรียบอยู่แล้วให้ตกเป็นเบี้ยล่าง และถูกกดขี่ต่อไป ฉะนั้น การเรียนการสอนที่เราพบเห้นจึงเป็นการเรียนที่ครูและหลักสูตรผูกขาดสิ่งที่ควรจะเรียนสิ่งที่ควรจะรู้โดยสร้างมายาขึ้นมาหลอกล่อรวมทั้งการศึกษาที่พยายามขยายออกไปสู่ชนบทก็พยายามทำให้ชาวบ้านรู้สึกว่าความรู้ที่ตนมีต่ำต้อยด้อยค่าใช้อะไรไม่ได้ต้องมาเอาความรู้ที่มีค่ามากกว่าไปใช้ ซึ่งเมื่อมองในมุมนี้จะเห็นว่ามันเป็นการกินกันเป็ทอด ๆ ในระบบทุนนิยมโลกก็ว่าได้เลยทีเดียว
จุดนี้สะท้อนถึงการสร้างมายาของความรู้ให้คนตกเป็นทาส โดยมีเครื่องล่อเป็นเงินและอุดมการณ์จอมปลอมของผู้กดขี่ซึ่งทำกันมานานนับศตวรรษ
แล้วการศึกษาอย่างไรที่เป็นการศึกษาสำหรับผู้ถูกกดขี่ สำหรับแฟร์เขามองว่ามันต้องเป็นการศึกษาที่ทำให้ผู้ถูกกดขี่เห็นโลกอย่างที่มันเป็นจริง ๆ การศึกษาต้องมุ่งลงไปที่การแก้ปัญหาของมวลมนุษย์มุ่งให้ผู้เรียนเกิดความคิดสร้างสรรค์ การศึกษาแบบใหม่ต้องทำลายความเชื่องมงาย โดยใช้การเสวนาแทนการสอน เพราะการเสวนาจะช่วยให้ผู้เรียนเกิดการคิดแบบวิพากษ์วิจารณ์ กระตุ้นให้เกิดการไตร่ตรอง และลงมือแก้ปัญหา ความรู้จึงไม่หยุดนิ่งตายตัว อย่างนี้จึงจะสามารถกอบกู้ความเป็นมนุษย์ให้กลับคืนมาได้ เพราะการช่างคิดช่างถามเป็นลักษณะสำคัญของความเป็นมนุษย์ การศึกษาเพื่อผู้ถูกกดขี่ต้องไม่ใช่ทั้งลัทธิบ้าพูดคือพูดอย่างเดียวไม่ทำ และไม่ใช่ลัทธิบ้าทำคือทำอย่างเดียวโดยขาดการไตร่ตรอง
การใช้การเสวนาแทนการสอนเพื่อกอบกู้ความเป็นมนุษย์ทุกคนจึงมีความเท่าเทียมกัน มีความรักเป็นพื้นฐานของการเสวนา การเสวนาจะตั้งอยู่บนพื้นฐานของความอ่อนน้อมถ่อมตน ไว้วางใจ จะไม่มีคนรู้ไปหมดและไม่รู้ไปหมด การเสวนาจะมีความหวังของการเติบโตต่อไป ครูจะไม่ต้องเตรียมบทเรียน หรือเตรียมการสอนแต่ครูจะเตรียมเค้าโครงที่จะเสวนาซึ่งต้องตรงกับปัญหาของนักเรียน ไม่มีการยัดเยียดความคิด โดยมีลักษณะของการส่งเสริมการเสวนาดังนี้
   ๑)ความร่วมมือ
   ๒)การรวมตัวกันเพื่อเป้าหมายในการปลดปล่อย
   ๓)สร้างองค์กรประชาชนอย่างแท้จริง
   ๔)การสังเคราะห์วัฒนธรรม ไม่ยัดเยียดวัฒนธรรม
แล้วที่พวกเราสอนกันอยู่นี่ล่ะ กำลังเป็นเครื่องมือให้ผู้กดขี่ สร้างแบบฝึกสำหรับการกดขี่เพื่อให้ลูกศิษย์เราสยบยอมต่อสภาพการกดขี่อยู่หรือเปล่าว ?

เขียนใน GotoKnow โดย แสวง แสงดาวเหนือ
ใน พลังแห่งรัก

คำสำคัญ (Tags): #กศน.

หมายเลขบันทึก: 362889เขียนเมื่อ 1 มิถุนายน 2010 13:35 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 22:59 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน