กลไกป้องกันรัฐรังแกประชาชน

          เมืองไทยเราอยู่ในสภาพรัฐเข้มแข็งประชาชนอ่อนแอมาช้านาน   ทำให้มีหลายกรณีที่เจ้าหน้าที่รัฐและผู้ถืออำนาจรัฐรังแกประชาชนในนามของการพัฒนาประเทศ   สร้างโครงการขนาดใหญ่เพื่อพัฒนาประเทศ  โดยต้องให้ประชาชนจำนวนหนึ่งเสียสละ (โดยไม่รู้ตัว)   เช่นต้องออกจากพื้นที่ทำกินที่อยู่มาหลายชั่วคน   ไปอยู่ในอีกภูมิสังคมหนึ่งที่ตนไม่มีทักษะชีวิต    ทำให้เดือดร้อนแทบเลือดตากระเด็น   หรือเอามลพิษไปให้เขา เช่นที่นิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุด

          เมื่อปี ๒๕๔๒ มีความก้าวหน้าเรื่องนี้ในระดับประวัติศาสตร์ คือเกิด พรบ. จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ 

          หาเสียงให้พรรค ปชป. เสียหน่อยว่า กฎหมายนี้ออกในสมัยท่านชวน หลีกภัย เป็นนายกรัฐมนตรี

          ตาม พรบ. นี้ “เจ้าหน้าที่ของรัฐ” อาจถูกฟ้องคดีได้ หากผู้ได้รับผลจากการกระทำหรือตัดสินใจนั้น คิดว่าตนถูกละเมิด หรือไม่ได้รับความเป็นธรรม หรือเห็นว่าเป็นการกระทำที่ไม่สุจริต

          มหาวิทยาลัยทั้งของรัฐและเอกชน ถือเป็น “หน่วยงานทางปกครอง”   ดังนั้นกรรมการสภาฯ ผู้บริหาร และเจ้าหน้าที่ จึงอยู่ในฐานะ “เจ้าหน้าที่ของรัฐ” และอาจถูกฟ้องศาลปกครองได้  

          แต่ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ก็ได้รับความคุ้มครองโดย พรบ. ความรับผิดทางละเมิดของเจ้าหน้าที่ พ.ศ. ๒๕๓๙   การดำเนินการตามหน้าที่หากมีผู้เสียหายและฟ้องร้อง ต้องฟ้องหน่วยงาน จะฟ้องเจ้าหน้าที่ไม่ได้   เจ้าหน้าที่ไม่ต้องรับผิดชอบในความเสียหายที่เกิดขึ้นหากตนเองไม่ได้ปฏิบัติงานด้วยความประมาทเลินเล่ออย่างร้ายแรง 

          กรณีมาบตาพุด ที่ศาลปกครองสั่งให้เป็นเขตควบคุมมลพิษ ดังข่าวนี้ เป็นตัวอย่างของการที่เจ้าหน้าที่ของรัฐละเลยไม่ทำหน้าที่ควบคุมมลพิษอย่างถูกต้อง    การไม่ปฏิบัติหน้าที่อย่างรับผิดชอบทำให้ประชาชนเดือดร้อนก็ถือเป็นความบกพร่องในการปฏิบัติหน้าที่   และมีศาลปกครองเป็นที่พึ่งของประชาชน

 

วิจารณ์ พานิช
๒ ก.พ. ๕๓