ขั้นตอนการทำโครงงานคุณธรรม
โครงงานคุณธรรมนั้นเป็นกิจกรรมที่จะต้องคิดและดำเนินการอย่างต่อเนื่อง
ควบคู่ไปกับการเรียนรู้และการพัฒนาคุณธรรม โดยอาศัยพระสงฆ์ ครู หรือ
ผู้บริหารเป็นกัลยาณมิตร ตั้งแต่เริ่มต้นไปจนเสร็จสิ้นโครงงาน
ในการให้คำปรึกษา เสริมสร้างพลังและแรงบันดาลใจ สนับสนุน
ปัจจัยทรัพยากรข้อมูลและองค์ความารู้ต่างๆ
ให้แก่ผู้ดำเนินการโครงงานอย่างใกล้ชิด ในทุกขั้นตอนของการทำโครงงาน
ซึ่งมี 6 ขั้นตอนสำคัญคือ
1. ขั้นตอนที่ 1
การตระหนักรู้และพิจารณาเลือกหัวเรื่องหรือประเด็นปัญหา
2. ขั้นตอนที่ 2
การรวบรวมประมวลข้อมูลและองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้อง
3. ขั้นตอนที่ 3 การจัดทำร่างโครงงาน
4. ขั้นตอนที่ 4 การดำเนินการโครงงาน
5. ขั้นตอนที่ 5 การสรุปประเมินผลและเขียนรายงาน
6. ขั้นตอนที่ 6 การนำเสนอโครงงาน
ขั้นตอนที่ 1
การตระหนักรู้และพิจารณาเลือกหัวเรื่องหรือประเด็นปัญา
ขั้นตอนนี้เป็นขั้นตอนที่สำคัญที่สุด
ที่ต้องอาศัยภาวะการตระหนักรู้ในสถานการณ์หรือสภาพปัญหาด้วยสติปัญญา
หรือภาวะที่มีแรงบันดาลใจที่จะทำสิ่งดีงามอะไรบางอย่างที่เป็นความฝันหรืออุดมคติ
ซึ่งอาจจะเกิดจากผู้เรียนเองโดยตรง
หรืออาจจะเกิดจากการแนะนำหรือชี้ชวนจากผู้อื่น
เป็นเงื่อนไขภายนอกที่กระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความตระหนักรู้หรือแรงบันดาลใจขึ้นก็ได้
การสร้างความตระหนักรู้นั้นเป็นขั้นตอนที่ยาก
เพราะโดยทั่วไปสภาพการณ์ที่เป็นปัญหาต่างๆนั้นมักจะเกิดขึ้นอยู่แล้วแต่มักจะถูกละเลยมองข้ามหรือชาชินเคยชินจนมองไม่เห็นปัญหาหรือไม่รู้สึกว่าตนเองมีส่วนเกี่ยวข้องกับปัญหานั้นอย่างไรในทำนอง"เส้นผมบังภูเขา"หรือ
"ปลาอยู่ในน้ำมองไม่เห็นน้ำ"จึงต้องอาศัยเหตุปัจจัยภายนอก
จากกัลยาณมิตรที่กระตุ้นปัจจัยภายในใจของผู้เรียนได้ถูกตรงกับจริตนิสัย
ในเงื่อนไขสถานการณ์แวดล้อม และจังหวะเวลาที่พอเหมาะพอดี
จนเกิดฉันทะร่วมกันที่จะรวมกันเป็นกลุ่มเพื่อดำเนินการโครงงาน
ขั้นตอนที่ 2
การรวบรวมประมวลข้อมูลและองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้อง
เมื่อสมาชิกทุกคนในกลุ่มเห็นพ้องกันและตัดสินใจเลือกประเด็นปัญหาหรือหัวเรื่องได้แล้วและได้รับความเห็นชอบจากที่ปรึกษาแล้ว
ก็จะเป็นขั้นตอนของการระดมความคิดวางแผนงานในเบื้องต้น
โดยเริ่มจากการร่วมกันพิจารณาวิเคราะห์สภาพปัญหาแล้วสืบสาวไปหาสาเหตุและปัจจัยร่วมต่างๆ
การวางเป้าหมายและวิธีการแก้ปัญหา
ซึ่งจะพบว่ายังมีข้อมูลของสภาพปัญหาและปัจจัยต่างๆ
ที่เกี่ยวข้องไม่เพียงพอหรือยังมีรายละเอียดที่ไม่ชัดเจน
ตัวแปรสนับสนุนและองค์ความรู้ต่างๆที่จะนำมาใช้ในการวางแผนแก้ปัญหาก็ยังมีไม่ครบถ้วนหรือยังไม่ชัดเจนเป็นต้น
จึงต้องมีการรวบรวมข้อมูลและองค์ความรู้เพิ่มเติม
(ซึ่งอาจจะได้มาจากการสำรวจโดยละเอียดหรือประมาณการโดยคร่าวๆก็ได้)จากการพบปะสนทนาขอความร่วมมือจากบุคคลต่างๆและจากการค้นคว้าหาความรู้จากหนังสือตำราและแหล่งเรียนรู้ต่างๆ
แล้วนำข้อมูลที่รวบรวมได้ทั้งหมดมาประมวลเพื่อจัดเตรียมสำหรับคิดวางแผนทำร่างโครงงานต่อไป
ขั้นตอนที่ 3 การจัดทำร่างโครงงาน
ขั้นตอนนี้ เป็นการคิดพิจารณาวางแผนในรายละเอียดและภาพรวมทั้งหมด
โดยนำข้อมูลที่รวบรวมและประมวลได้ทั้งหมดนั้นมาจัดหมวดหมู่และเรียบเรียงลำดับเนื้อหา
แล้วนำมาจัดทำเป็นเอกสารร่างโครงงานที่มีหัวข้อต่างๆตามที่กำหนดไว้
อย่างน้อย 12 หัวข้อ ดังนี้
(1) ชื่อโครงงาน(ชื่อโครงงานเป็นภาษาไทยและภาษาอังกฤษ)
(2) กลุ่มเยาวชนผู้รับผิดชอบโครงงาน
(3) ที่ปรึกษาโครงงาน
(4) ผังสรุปมโนทัศน์
(5) วัตถุประสงค์
(6) สถานที่และกำหนดระยะเวลาดำเนินการ
(7) การศึกษาวิเคราะห์
(8) ลำดับขั้นตอนและวิธีการดำเนินงาน
(9) งบประมาณและวิธีการดำเนินงาน
(10) ผลที่คาดว่าจะได้รับ
(11)
ความคิดเห็นเชิงวิเคราะห์และข้อเสนอแนะของครูผู้บริหารหรือพระสงฆ์ที่ปรึกษา
(12)
ความคิดเห็นและความรูสึกของประธานกลุ่มเยาวชนผู้รับผิดชอบโครงงาน
ขั้นตอนที่ 4 การดำเนินการโครงงาน
ขั้นตอนนี้เป็นการนำร่างโครงงานมาปฏิบัติจริงไปตามลำดับขั้นตอนและวิธีการดำเนินงานซึ่งจะมีทั้งในส่วนที่แบ่งงานและดำเนินงานกันในระหว่างสมาชิกในกลุ่มผู้รับผิดชอบโครงงานและงานในส่วนที่สร้างการมีส่วนร่วมให้กับเพื่อนนักเรียนอื่นหรือบุคคลต่างๆ
ที่เข้ามาช่วยทำงานในด้านต่างๆ
ตลอดจนการจัดกิจกรรมรณรงค์ขยายการมีส่วนร่วมออกไปสู่ชุมชน
การดำเนินงานในช่วงนี้อาจมีข้อมูลย้อนกลับมาที่เป็นเรื่องใหม่ที่เพิ่งทราบ
หรือคลาดเคลือนไปจากที่คาดการณ์ไว้
หรือเกิดสถานการณ์ที่ยุ่งยากเป็นอุปสรรคข้อขัดข้องหรือข้อขัดแย้งให้ต้องเผชิญหน้าและแก้ปัญหาอยู่เสมอๆ
อันอาจจะนำมาซึ่งความอ่อนล้า ความเหนื่อยหน่ายท้อแท้ ได้บ่อยๆ
ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนเป็นแบบฝึกหัดสำคัญของการเรียนรู้และการพัฒนาคุณธรรมของผู้รับผิดชอบโครงงานและผู้มาช่วยงานทั้งสิ้น
และจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการติดตาม สนับสนุน
ดูแลให้ความช่วยเหลือทั้งทางทรัพยากรภายนอกและทางจิตใจ
จากคณะที่ปรึกษาอย่างใกล้ชิด ตลอดระยะเวลา 3 - 4
เดือนที่ดำเนินการโครงงาน
ผู้รับผิดชอบโครงงานพึงระลึกไว้ว่า
การทำงานจริงอาจมีหลายสิ่งที่ไม่เป็นไปตามที่คาดการณ์และระบุไว้ในร่างโครงงาน
และหลายครั้งอาจต้องมีการปรับเปลี่ยนแผนงานไปจากเดิม
ก็ไม่เป็นไร แต่ต้องเข้าใจว่าเพราะอะไร
สามารถอธิบายได้ถึงเหตุผลของการที่ผิดพลาดไปจากแผนงานที่วางไว้ได้
อย่าทำงานเพียงเพื่อให้ได้ผลตามร่างโครงงานที่วางแผนไว้เท่านั้น
แต่ทำงานเพื่อก่อให้เกิดการเรียนรู้และพัฒนาคุณธรรมของตนเองและทุกคนที่เกี่ยวข้องเป็นหลัก
ทำแล้วคุณธรรมความดีต้องเพิ่มขึ้นและควรมีความสุขจากการทำความดีนั้น
ทำโครงงานและความดี เพื่อน้อมเกล้าฯ
ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มิใช่เพื่อรางวัลการประกวด
ขั้นตอนที่ 5 การสรุปประเมินผลและเขียนรายงาน
จัดพิมพ์รายงานโครงงานฉบับสมบูรณ์ ให้มีจำนวนหน้า 20 - 40
หน้ากระดาษขนาด A4 ไม่รวมปก โดยมีหัวข้อต่างๆ ตามที่กำหนด ดังนี้
(ดูรายละเอียดในภาคผนวก)
(1) ปกหน้า
(2) กิตติกรรมประกาศ
(3) บทคัดย่อ
(4) ผังสรุปมโนทัศน์
(5) บทที่ 1 บทนำ
(6) บทที่ 2 การดำเนินงานโครงงาน
(7) บทที่ 3 ผลการดำเนินงาน
(8) บทที่ 4 การศึกษาวิเคราะห์
(9) บทที่ 5 บทสรุปและข้อเสนอแนะ
(10) เอกสารอ้างอิง(ถ้ามี)
(11) ภาคผนวก (ถ้ามี)
ขั้นตอนที่ 6 การนำเสนอโครงงาน
นอกจากการจัดทำรายงานโครงงานฉบับสมบูรณ์แล้ว
สถานศึกษาต้องสนับสนุนให้กลุ่มเยาวชนผู้รับผิดชอบโครงงาน
จัดทำสื่อนำเสนอโครงงาน อีก 3 รายการ ดังนี้
(1) แผ่นพับสรุปย่อโครงงาน(1 แผ่นกระดาษ เอ 4 )จำนวน 3 ชุด
(2)
สื่อ CD (นำเสนอในระยะเวลาไม่เกิน 10 นาที)จำนวน 3 ชุด
(3) แผ่นป้ายนิทรรศการโครงงาน จำนวน 1 ชุด
โดยสมาชิกทุกคนในกล่มเยาวชนผู้รับผิดชอบโครงงานควรทำความเข้าใจในรายละเอียดและภาพรวมของโครงงานทั้งหมด
แล้วซักซ้อมการนำเสนอในประเด็นสำคัญๆ
ไว้เพื่อเตรียมตัวสำหรับการสัมภาษณ์และการนำเสนอหน้าแผ่นป้ายนิทรรศการให้คณะกรมการและผู้มาชมนิทรรศการโครงงานสามารถเข้าใจได้ในระยะเวลาอันจำกัด
ไม่มีความเห็น