ตำนานขึดล้านนาตอน"แหม่ทวาร"
การสร้างบ้าน การทำช่องทางเดิน ไม่ว่าทางเดินเท้า ร่องน้ำไหลผ่าน หรือประตูบ้าน ประตูวัดวาอาราม ช่องทางดังกล่าวผู้คนล้านนาเรียกกันว่า "ทวาร"อ่านว่า "ตวาน"
คำว่าทวารในที่นี้หมายถึงช่องทางเดิน หรือร่องน้ำไหลผ่านที่ผู้คนล้านนาออกเสียงอ่านว่า "ตวาน" เสียงควบกล้ำตัว ต กับ ว มิใช่ทวารหนักอวัยวะที่เป็นช่องขับถ่ายของเสียหรือปล่อยก้อนขี้หลุดร่วงออกจากร่างกายนะครับ
การสร้างช่องทาง ประตูทางผ่านเข้าออก หรือร่องทางกระแสน้ำไหลผ่านแม้ไม่มีข้อกำหนดเกี่ยวกับขนาดความกว้างของประตูหรือทวารแต่ก็เป็นที่ยอมรับเป็นที่รับรู้ของผู้คนทั่วไปว่า หากจะเดินไปทางใดควรจะเข้าประตูทิศทางใด การนำสิ่งของยานพานะควรมีความใหญ่กว้างเท่าใด เพื่อสะดวกและไม่เป็นสิ่งกีดขวางคับประตูทำให้ยุ่งยากต่อการทำกิจกรรมต่างๆ
ขณะเดียวกันประตู ทวารบางแห่งอาจสร้างติดกับกำแพง สถานที่ของผู้อื่น หรือร่องน้ำที่สร้างไว้พอเหมาะดีกับความต้องการของผู้คนในสังคมเช่นการสร้างประตูบ้าน ประตูวัดหากแหม่ขยายออกไปย่อมมีผลเสียหายต่อผู้คนรอบข้าง เพราะเมื่อแหม่ขยายออกไปแล้วอาจเลยเข้าที่ทางเบียดล้ำเกินไปในเนื้อที่ดินของผู้อื่น
โดยเฉพาะร่องน้ำหากมีทวารหรือช่องทางผันน้ำเข้านาเข้าพื้นที่การเกษตร มีการตกลงกันระหว่างผู้ใช้น้ำว่า ทวารควรกว้างเท่าใดย่อมเป็นที่รับรู้และยอมรับกันทั่วไป ไม่ทำให้เกิดการขัดแย้ง บาดหมางกันและกัน ผู้คนย่อมอยู่กันอย่างเป็นสุข แต่หากมีการแหม่ทวารหรือการขยายช่องทาง(ประตู)น้ำไหล ทำให้กระแสน้ำไหลผิดปกติจากที่ไหลอยู่เดิมส่งผลให้ผู้อื่นเดือดร้อนอย่างนี้ถือว่าขึดเพราะแหม่ทวาร(ตวาน)
แม้ไม่มีกฏหมายกำหนดชัดเจน แต่มีคำว่า "ขึด" เป็นข้อบ่งบอกให้งดเว้นผู้คนล้านนาก็สมัครใจยอมปฏิบัติตามส่งผลให้ผู้คนในสังคมใช้ชีวิตร่วมกันอย่างเป็นสุขดีแท้
ความเห็น (5)
คนต่างเมือง
ไหว้สาลุงหนานพรหมมา
อ้อ มันเป็นเช่นนี้เองเนอเจ้า
เท่าที่อ่านมา เกี่ยวกับขึดในหลายๆ เรื่องที่ลุงหนานพรหมมาได้เขียนไว้ มักจะขึดตรงที่มันเกี่ยวเนื่องกับการอยู่ร่วมกันในสังคมชุมชนอย่างสันติสุข แลมีมารยาทรู้กาลเทศะนี่เอง ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญมาก ทุกคนเคารพกติกาในการอยู่ร่วมกัน และซื่อสัตย์ในการใช้ทรัพยากรร่วมกัน หากใครเห็นแก่ได้กระทำการที่เอาตัวเองเป็นใหญ่ ไม่สนใจประโยชน์ส่วนรวม หรือเห็นแก่ตัวด้วยมากกิเลสตัณหา จักนำพามาซึ่งหายนะ โดนสังคมลงโทษ แลกรรมตามสนอง
ผะหญาล้านนาเป็นเช่นนี้นี่เอง
ช่างดีล้ำเหลือเนอเจ้า
หากอนุชนรุ่นหลังถึงรุ่นปัจจุบันทุกรุ่น รวมทั้งวัยกลางคนแลวัยใกล้เฒ่าชราได้ดำรงรักษาแนวทางดำเนินชีวิตเช่นนี้ไว้ โดยเฉพาะกับการเคารพกติกาในการอยู่ร่วมกัน และซื่อสัตย์ในการใช้ทรัพยากรร่วมกัน มุ่งประโยชน์ส่วนรวมเป็นที่ตั้งนั้น ย่อมทำให้สังคมสงบสุข
สังคมปัจจุบัน เป็นสังคมแห่งวัตถุนิยม ผู้คนจึงมีกิเลสตัณหานานับประการสมานกันเข้าเสมือนเป็นมะเร็งร้ายก้อนใหญ่ของชาติ กล้ากระทำการอุกอาจอย่างไร้หิริโอตตัปปะด้วยกิเลสตัณหาบังตา ลุกลามไปจนไม่รู้ว่าจักเยียวยาได้หรือไม่ แลเมื่อใดจะหายจากมะเร็งร้าย หากหมู่คนทั้งหลายดำรงชีวิตโดยใช้แนวทางวิถีพุทธ เช่น ศีล ๕ ฯลฯ และเศรษฐกิจพอเพียงอย่างที่พ่อหลวงของปวงชนได้สอนไว้ ชี้ทางไว้ ร่วมกับผะหญาล้านนาภูมิปัญญาล้านนาอันมีค่าควรเมืองมาใช้ในชีวิตประจำวัน น่าจะเป็นทางหนึ่งที่ช่วยเยียวยาให้ค่อยๆ หายจากมะเร็งร้าย แลก้อนมะเร็งร้ายคงจะค่อยๆ ลดขนาดลงไปเอง
ข้าเจ้าบ่ใช่คนเมือง หากภาษาที่ใช้ผิดหลักไปพ่อง ก็ขอสุมาเต๊อะเจ้า
ยินดีจั้ดนักเนอเจ้า สำหรับความรู้บ่ะเก่า (โบราณ) ที่ลุงหนานพรหมมานำมาเล่าสู่กันฟัง
ไหว้สาลุงหนานพรหมมาค่ะ
วันนี้โชคดี ได้อ่านเรื่องราวดีๆจากลุงหนานอีกแล้ว
"ตวาน" คำนี้สำคัญนัก
ขอบคุณค่ะ
สวัสดีครับคนต่างเมืองและคุณต้อยติ่งครับ.....
ยินดีนักๆที่เข้ามาแว่อ่านและหื้อข้อคิดในการที่จะเขียนเรื่องต่อๆไป...กึ๊ดเติงหาพวกเราจุ๊คนครับ...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน..พรหมมา
ไหว้สาอ้ายพรหมา
บ่ะได้เขียนหากั๋นจ๊าดเมินแล้ว ยังกึ๊ดเติงหาปราชญ์ล้านนาอยู่
หว่างนี้ก่อกึ๊ดล่ำต่ำสร้างตางโฮงเฮียน งานนักไปหน่อยเลยบ่ะได้เข้าอ่านเลย
เป๋นใดบ่ะออกมาแอ่วหาโฮงเฮียนพ่อง ตั้งออกไปอยู่บ้านเลี้ยงหลานนี้นา
ถ้าว่างก่อเจินกะน่อ โฮงเฮียนบ้านแม่ฮ้อยเงิน ก๋ำแป๋งข่วงผะหญาล้านาบ้านเฮา
หลายอย่าง มาแอ่วแล้วหื้อข้อแนะนำตวย สันก๋ำแปง-ดอยสะเก็ดแหมะกั๋นหั้นบ่าดายล่อ...
โฮงเฮียนก่อมีเว็ปไซต์ กึ๊ดว่าจะเขียนเกี่ยวของเมือง ๆ บ้านเฮาไว้ในคอลัมน์
แข่งกับก๋านเขียนบทความของอ้ายอี้นา หุหุ
อู้เหล้นบ่าดาย ว่าจะขออ้ายจ้วยเขียนพ่องอี้นา....จะได้ก่อหนิ...
อู้กั๋นเต้าอี้ก่อน จะไปซักผ้าจ้วยแม่หละอ่อนเหียกำก่อน..ฮิฮิ
ขอการะวะอย่างสูง
- ป้อผะญา -
สวัสดีป้ผะหญา..ครับ..
ผมบ่ได้เลี้ยงหลาน..ครับตอนนี้กำลังไปสร้างแหล่งเรียนรู้ผะหญาล้านนา สวนชาปิ้งหินไฟที่ หน้าศูนย์ราชการ( สพท.เชียงใหม่) ที่เหนือหัวขัว(สะพาน)ข้ามแม่ปิ้งทิศตะวันตก เหนือหมู่บ้านเอื้ออาทรฮิมขัว ไปทางเหนือราว 300 ม. ดูที่ป้ายครับ..
เชิญหมู่เอาไปแวแอ่วครับ..ไปดื่มชาปิ้งหินไฟครับ...
จะหื้อผมจ้วยเขียนเรื่องราวก็ได้ครับ....แต่ตอนนี้กำลังเขียนหนังสือเรื่อง " โรคลมผิดเดือน" หรือโรคอยู่ไฟไม่ได้อยู่ครับเพราะมีผู้ต้องการนำไปปฏิบัติแก้ไขปัญหาอยู่ครับ..
พวกเราคงอยู่สบายดีทุกคน...
ด้วยความปรารถนาดีจากลุงหนาน.....พรหมมา