Tacit Knowledge เมื่อโผล่ปุ๊บต้อง "จับ" ปั๊บ...

ความคิดที่กำลังพุ่ง ตอนที่ความคิดมัน "เกิด" นั้น ก็ต้องรีบ "ถอด" เร่ง "บันทึก" เดี๋ยวจะงงงัน เพราะถ้าเลยเวลานั้นเดี๋ยวจะ "ไม่มีอารมณ์..."

Tacit Knowledge ต้องใช้สภาพแวดล้อมที่ส่งผลต่อ "อารมณ์" เข้ามาเกี่ยวข้องเป็นอย่างมาก
พอสภาพแวดล้อมได้ บริบทเหมาะ ความรู้ที่ฝังอยู่ก็ "ผุด" ขึ้นมาซะอย่างงั้น
ถ้าผุดขึ้นมาแล้วก็ต้องรีบเขียน รีบบันทึกอย่างนี้แหละเน๊อะ

หลาย ๆ ครั้งที่ความคิดมัน "พุ่ง" ขึ้นมาตอนที่เรา "ติดงาน"
พอตั้งใจว่าจะเข้ามาเขียนตอนที่ว่าง ก็เขียนไม่ได้ หรือเขียนได้ก็ไม่ได้ตามที่ใจหมาย

สิ่งนี้เป็นโจทย์ที่น่าคิด
เพราะความคิดที่ "พุ่ง" ขึ้นมานั้น ไม่ใช่ความรู้ที่ "คิด" หรือ "นึก" เอาได้
ความรู้ที่พุ่งขึ้นมานั้นเป็นความรู้ที่อยู่ดี ๆ มันก็ "โผล่" ขึ้นมาจาก "ดวงจิต"

จิตที่เก็บสะสมอะไรไว้มาก  ๆ
และเมื่อสภาพแวดล้อมเอื้ออำนวย
สภาพแวดล้อมนี้คือ "กายและจิต"
กายได้สัมผัส เย็น ร้อน อ่อนแข็ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งจิตที่ "สงบ" ความรู้มันก็ "ผุด" ขึ้นมาดื้อ ๆ ซะอย่างนั้น
หนึ่งในความรู้ที่ฝังลึกที่จะขุดออกมาได้นั้น ก็เกิดขึ้นได้จากกระบวนการของกายและจิตอย่างนี้...

ดังนั้น ก็ไม่ต้องสงสัยหากใครมาเจอคนที่ดูแปลก ๆ อยู่ดี ๆ ก็ต้องรีบคว้า รีบหากระดาษมาเขียน ถึงแม้นว่าจะอยู่บนโต๊ะอาหาร
เพราะอยู่ดี ๆ ความรู้มันก็เกิด มันก็มีขึ้นมาซะอย่างนั้น

ความรู้ฝังลึก (Tacit Knowledge) จึงได้แก่ สิ่งที่ผุดขึ้นมาจากดวงจิต เป็นสรรพสิ่งที่ดวงจิตในเคยสัมผัสและเก็บไว้
ดวงจิตนี้เป็นจึง "ฮาร์ดดิสก์" ที่ใหญ่มาก

แต่ปัญหามันอยู่ที่ว่า เราจะสามารถดึงความรู้ต่าง ๆ ที่จิตเก็บไว้ขึ้นมาใช้ได้อย่างไร

คนที่ไม่เคยฝึกจิต ก็ต้องรอเวลา รอโอกาสที่สภาพแวดล้อมพร้อม คือ กายและใจพร้อม กายถูกกระทบ จิตพอที่จะมี "ความสงบ" ความรู้ที่ฝังอยู่นั้นก็จะได้พบ "รู" แยกที่แตกออกซึ่งสามารถจำทำให้ความรู้นั้นโผล่ขึ้นมาได้

แต่ทว่า เจ้า "รู" นี้มันเป็น "รู" ที่ "ยืดหยุ่น" คือ เมื่อโผล่ปุ๊บมันก็จะหุบปั๊บ ถ้าเราไม่รีบเด็ด รีบตัดความรู้ที่มันโผล่ขึ้นมา ความรู้นั้นก็จะ "ผลุบ" กลับคืนสู่หลุมลึก ณ จุดเดิม

ดังนั้นเมื่อความรู้ฝังลึกนั้นหลุด นั้นรั่วออกมาแล้วจึงต้องรีบดัก รีบตัด รีบตัก รีบตวง ความรู้ที่โผล่ขึ้นมา ณ เวลานั้นให้ได้
เพราะถ้าเราปล่อยให้เลยเวลานั้นแล้ว เป็นเรื่องที่ยากนักที่จะทำให้สิ่งที "ผลุบ" ลงไปแล้ว "โผล่" ขึ้นมาใหม่ได้

เทคนิคในการ "จัดการ" ความรู้ฝังลึกนั้นจึงต้อง "ว่องไว" ถ้าเจอตัวการณ์แล้วต้องรีบจับไว้ ไม่ปล่อยให้หลุดมือไป
ความรู้ฝังลึกโผล่มาเมื่อใดต้อง "พร้อม" ที่จะ "สแกน" ความรู้นั้นเก็บไว้ให้ทันท่วงที
ต้อง "เกี่ยว" ปลายที่โผล่ขึ้นมานั้นไว้ให้ได้
เมื่อ "เกี่ยว" แล้วต้องพยายาม "ดึง" ขึ้นมาจาก "หลุม" ให้ได้มากที่สุด

การทำจิตนิ่ง ๆ แล้วรีบเขียน รีบบันทึก สานต่อความรู้ ความคิด ณ ตรงนั้นจึงเป็นสิ่งที่มีคุณค่ายิ่ง
ยิ่งคิดมาก ก็เปรียบได้กับการพยายามดึงความรู้ขึ้นจากหลุมให้มากเท่าที่จะมากได้
 
คิดมันตรงนั้น ณ เวลานั้น คิดไป เขียนไป ปล่อยไป ปล่อยให้ไหลไปเรื่อย ๆ
อะไรมันโผล่พ้นขึ้นมาจาก "หลุม" ให้รีบกัก รีบเก็บ
กักเก็บแล้ว อีกมือหนึ่งก็ดึงมันขึ้นมาอีก
มือหนึ่งดึง มือจับตัก จับให้มั่น คั้นให้ตาย
เมื่อความรู้ฝังลึก (Tacit Knowledge) โผล่มาเมื่อใด ต้องรีบบันทึกไว้ในทันที...

---

ที่มาจากบันทึก กระบวนการเรียนรู้ R2R ที่ได้เกิดขึ้น ณ รพ.สุวรรณคูหา หนองบัวลำภู

[redlotus]

กระผมพึ่งเข้าใจถึง ความหมายของคำว่า Tacit knowledge เมื่ออ่านบทความของพระคุณท่านนี่เอง แล้วจะให้คำจำกัด ความอย่างไรดีครับ บ่อยครั้งที่ความรู้ มันเกิดขึ้นในเวลา ที่ไม่น่าจะเกิดและ ความรู้ชนิดนี้มัน เป็นความรู้ชนิด เข็มข้น (Concentrate) เสียด้วยสิ เมึ่อผุด ออกมาแล้วมันจะ แตกออกเป็นแขนง เป็นฝอย อย่างรวดเร็ว ทีเดียวแล้วมันก็จะ อันตรธานไปอย่าง รวดเร็วเช่นกันถ้า ไม่รีบเก็บกักมันไว้ แรก ๆ ผมมักจะถูก คนที่นอนอยู่ข้างๆ ลุกตามขึ้นมาดู อย่างงง ๆแล้วถามว่า คุณเป็นอะไร..?เมื่อรู้ ว่าผมแอบลุกจากที่ นอนมาเปิดไฟแล้ว นั่งจดอะไรก็ไม่รู้ ตอนตีสองตีสาม ซึ่งผมอธิบายว่าถ้า ไม่รีบลุกมาจดไว้ เป็นหลักฐานเช้า มามันจะหายไปกับ แสงแดด แต่ตอน นี้เธอเข้าใจผม แล้วครับ

[Attorn]

คำจำกัดความของ Tacit knowledge คือ "ความรู้ฝังลึก" เข้าใจแล้วครับท่าน

[ใบไม้ร้องเพลง]

ฟังดู....Tacit knowledge เหมือนเป็นความรู้ที่เกิดเองโดยไม่ได้ตั้งใจ

แต่เอ จะว่าไป ก็ไม่เชิงแต่ละท่าน ต้องทำ ๆ ๆ มาก่อนจึงจะมี

 

อืม แล้วถ้า.....เป็นคนที่ไม่เคยตะครุบความคิดตนเองหล่ะค่ะ

คนที่ชอบไหล ๆ ไปเรื่อย ก็แย่หน่ะซิ ความรู้ไม่เกิดปัญญาไม่มี

อย่างหนูเอง แทบจะไม่ค่อยรู้จักเจ้าความรู้แบบนี้เลยเจ้าค่ะ

อ่านของท่านสูญญตาและพี่ Ka-Poom รู้สึกได้ความรู้ดีค่ะ

แต่พอมองย้อนมาหาตนเอง

เหมือนเรื่องแบบนี้ ไม่มี ไม่เกิดขึ้น

 

อืม สงสัย ติดนิสัยเอาแต่เสพข้อมูลซะแล้วซิ

[ปภังกร]

เจ้าความรู้ที่เรียกว่า "ความรู้ฝังลึก" ตามที่ค้นและพบนั้น จะเป็นความรู้ของ "จิต..."

ความรู้ของจิตนั้นเป็นส่วนที่แยกออกจากความของ "สมอง"

ความรู้ที่บรรจุอยู่ใน "สมอง" ที่ขด ๆ อยู่นั้น สามารคิดได้ นึกได้

แต่ถ้าวันใดสมองส่วนนั้น ส่วนที่เก็บนั้น เสียหายหรือพังไป ก็ไม่สามารถนึกขึ้นได้ไปตลอดกาล

สมองนี้ก็เปรียบ "หน่วยความจำชั่วคราว" คือ มีใช้ชั่วคราวในชีวิตนี้ เมื่อสมองตายทุกอย่างที่บรรจุอยู่ในสมองก็ "จบ..."

สิ่งที่เราเรียนรู้จากหนังสือ จากมหาวิทยาลัยต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งความรู้ที่เกิดจาก "การอ่าน" "การดู" และ "การฟัง" เป็นส่วนที่บันทึกอยู่ใน "หัวสมอง..." นาน ๆ ไปก็ลืม...

แต่ทว่ามีความรู้ที่หลุดลงไปสู่จิตนั้นจะเป็นความรู้ที่เกิดจาก "การปฏิบัติ" เกิดจากประสบการณ์โดยเฉพาะอย่างยิ่งประสบการณ์ที่ต้องแลกมาด้วยความเป็นและ "ความตาย..."

ความรู้ที่หลุดไปยังจิตนี้ หลุดลงไปโดยเราไม่รู้ตัว คือเรื่องของเรื่อง ความรู้แบบนี้มันหลุดลงไปในทุกขณะที่ก้าวเดิน ไม่ว่าเราจะมอง จะเห็น จะได้ยิน จะได้กลิ่น หรือจะสัมผัสอะไรมา จิตของเรารับรู้และเก็บไว้ได้หมด

แต่ปัญหามันอยู่ที่ว่าเราจะเอาสิ่งที่จิตเก็บอยู่นี้เอามาใช้ได้อย่างไร...?

ดังนั้นหากเราสังเกตุให้ดี ความรู้ประเภทนี้ถ้าผุดขึ้นมานั้นจะมีเหตุ มีปัจจัยนำ เช่น เราได้เห็น หรือได้สัมผัสสถานที่เดิม ๆ กลิ่นเดิม ๆ พอเห็นปุ๊บความเชื่อมโยงแห่งจิตก็จะไปดูสิ่งที่เราเคยสัมผัสมาปั๊บ

แต่สิ่งเหล่านี้จะขึ้นมาได้มากหรือน้อยนั้นขึ้นอยู่กับ "กำลังของสติ..."

ถ้าสติอ่อน สติไม่กล้าแข็ง สติไม่ "นิ่ง" ขึ้นมาแล้วก็หายไป

แต่ถ้าหากสติเรามี สมาธิเรากล้าแข็ง ขึ้นมาปุ๊บ แล้วเราทำให้สตินิ่งได้ปั๊บ ก็เหมือนกับเส้นด้ายที่เรากำลังดึงความรู้นั้นอยู่ไม่ขาดหาย

สติหลุด เส้นด้ายก็ขาด ความรู้ก็หาย

สติอยู่ เส้ยด้ายก็อยู่ ความรู้ก็ยังคงอยู่ให้อย่างเฟื่องฟูให้เราดึง

ดังนั้นเมื่อมีสิ่งใดมากระทบเราจะต้องดึงไว้ให้ได้ อันนี้อย่างหนึ่ง คือ เป็นความรู้ฝังลึกที่โผล่ขึ้นมาตามสภาพแวดล้อที่สัมผัส

อย่างที่สองได้ ผู้ที่มีสมาธิของจิต คือ ผู้ที่รู้จักทำจิตใจให้เป็น "สมาธิ"

ผู้ที่เคยฝึกสมาธิมาในระดับหนึ่ง เมื่อต้องการความรู้เรื่องใด เขาจะทำจิตนิ่ง ๆ เราใช้จิตที่นิ่ง ๆ นั้นขุด คุ้ยลงไปในแหล่งที่เก็บข้อมูลขนาดใหญ่ที่สะสมข้อมูลไว้อย่างเยอะแยะมากมาย นั่นก็คือ "จิต" ของเราเอง

จิตที่นิ่ง ๆ ก็จะประมวลผลข้อมูลตามที่เราต้องการออกมา สิ่งที่ใดออกมานี้จึงเป็นความรู้ที่สำคัญหนักหนา เพราะประมวลออกมาจากจิตใจ

ดังนั้นจึงมีสองทางที่จะสามารถดึงความรู้ฝังลึก (Tacit Knowledge) นี้ออกมาได้

คือ หนึ่ง เมื่อสภาพแวดล้อมเอื้ออำนวย ความรู้โผล่ปุ๊บก็ให้รีบดึงปั๊บ อันนี้ความรู้ที่ออกมานั้นบางครั้งก็ได้ประโยชน์ บางครั้งก็ไม่ได้ประโยชน์ คือ ไม่จำเป็นต้องใช้ หรือออกมาได้ก็ไม่ทันเวลา

หรือสอง ใช้จิตนิ่ง ๆ ขุดและค้นลงไปตามสิ่งที่เราต้องการ ณ ขณะนั้น ความรู้แบบนี้จะ "ตรง" กับความจำเป็นที่เราจะใช้และทันเวลา

แต่ถึงอย่างไร ถ้ามีความรู้ฝังลึกใด ๆ โผล่ออกมาก็ต้องรีบเก็บ รีบบันทึก และ "ดึง" ออกมาให้ได้มากที่สุด

จากนั้นจึงค่อย ๆ พัฒนา "สมาธิ" ของตนเองให้ "นิ่ง" เพื่อที่จะรู้หลัก รู้แนว รู้ทาง ที่จะสามารถไป "โหลด" ออกมูลออกจากจิตมาใช้ตามความต้องการให้ได้อย่างทันที ทันเวลา...

[ใบไม้ร้องเพลง]

กราบขอบพระคุณที่เมตตาเจ้าค่ะ

[ปภังกร]

เมื่อความโกรธโผล่ปุ๊บ ก็ต้อง "เมตตา" ปั๊บนะ

เมื่อความโกรธโผล่ปุ๊บ ก็ต้อง "ยิ้ม" ปั๊บนะ...