คิดเก่ง คิดเป็นระบบ

ในการจัดการเรียนรู้แต่ละหน่วย หรือแต่ละเรื่อง ผู้สอนต้องพิจารณาระหว่างออกแบบการจัดการเรียนรู้ว่า หน่วยนี้ หรือเรื่องนี้ ควรจะเน้นฝึกให้นักเรียนคิดลักษณะใด แล้วจึงนำทฤษฎีการคิดนั้น ๆ มากำหนดเป็นประเด็นให้นักเรียนศึกษาค้นคว้า หรือกำหนดเป็นขั้นตอนหลักของการจัดการเรียนรู้

การพัฒนาการคิดให้กับนักเรียน ผู้สอนต้องแม่นในทฤษฎีการคิดต่าง ๆ ที่นำมาใช้การทั่วไป ได้แก่ ทฤษฎีเกี่ยวกับการคิดของ อาจารย์ทิศนา แขมมณี และคณะ ในการที่จะส่งเสริมให้นักเรียนคิดในการจัดการเรียนรู้วิชาต่าง ๆ ให้กับผู้เรียน ผู้สอนต้องมีความสามารถในการตั้งคำถาม หรือกำหนดประเด็นให้นักเรียนอภิปราย หรือมอบหมายงานให้นักเรียนทำ โดยคำถาม หรือประเด็น หรือการมอบหมายงาน ต้องกำหนดให้ครบตามขั้นตอน หรือกระบวนการสอนคิดนั้น ๆ เพื่อเป็นการนำทางให้นักเรียนคิดอย่างเป็นระบบ ครบตามกระบวนการคิดนั้น ๆ เช่น จะฝึกให้นักเรียนคิดวิเคราะห์ ในการสอนระบบย่อยอาหารในวิชาวิทยาศาสตร์ จากทฤษฎี ขั้นตอนการคิดวิเคราะห์ จะเป็นดังนี้ คือ 1) แยกแยะสิ่งใดสิ่งหนึ่งเป็นส่วนประกอบย่อย 2) ขยายควาส่วนประกอบย่อย และ 3) จัดความสัมพันธ์ของส่วนประกอบย่อย จาก 3 ขั้นตอนของการคิดวิเคราะห์ ในการกำหนดประเด็นให้นักเรียนอภิปราย หรือศึกษาค้นคว้า สำหรับ "ระบบย่อยอาหาร" ผู้สอนอาจจะกำหนดประเด็นดังนี้ 1) ระบบย่อยอาหารประกอบด้วยอวัยวะอะไรบ้าง 2) อวัยวะแต่ละอย่าง มีลักษณะอย่างไร มีหน้าที่อย่างไร และ 3) อวัยวะในระบบย่อยอาหาร มีการเรียงลำดับอย่างไร ถ้าผู้สอนให้นักเรียนได้มีการคิดวิเคราะห์อย่างเป็นขั้นตอนตามทฤษฎีการคิดวิเคราะห์ ดังกล่าวบ่อย ๆ จนนักเรียนคุ้นเคยแล้ว วันข้างหน้า เมื่อผู้สอนมอบงานให้นักเรียนวิเคราะห์เรื่องใดเรื่องหนึ่ง นักเรียนก็จะดำเนินการวิเคราะห์งานต่าง ๆ อย่างเป็นขั้นตอนตามทฤษฎีการคิดวิเคราะห์ตามที่ครูได้ฝึกไว้

    

[นงลักษณ์ วันสม]

การสอนคิด ฮิดอย่างฝรั่งก็ว่าให้มี critical thinking ปิ้งอย่างไทยว่าให้มีวิจารณญาณ กับให้มีโยนิโสมนสิการครั้งพุทธกาลกล่าวไว้ แต่อย่างสามัญนั้นไซร้ให้ครุ่นคิดใคร่ครวญโดยถ้วนถี่ ถ้าจะให้ดีต้องมีปัญญานำความคิด (เอ หรือว่าความคิดนำปัญญา ไม่แน่ใจ)

จะคิดแบบไหนก็ขอให้พ้นทุกข์แล้วกัน