หลุมพรางแห่งชีวิต

การดำเนินชีวิตของเรามีหลุมพรางอยู่ทุกชั่วขณะจิต

    จากการอบรมหลักสูตร "วิทยากรกระบวนการแนวจิตวิญญาณ" หรือ "เสริมสร้างกระบวนกรแนวจิตวิญญาณ" โดยเสมสิกขาลัย ทำให้ได้เรียนรู้ว่าการจัดการเรียนรู้ที่ดี ควรมีเป้าหมายให้เกิดการเปลี่ยนแปลงผู้เรียนในด้านต่าง ๆ หลายมิติที่โยงใยสัมพันธ์กัน ทั้งด้านความรู้ความเห็นหรือทัศนคติ ด้านทักษะความชำนาญ ด้านพฤติกรรม ด้านสัมพันธภาพในสังคม และโดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านจิตใจและด้านปัญญา อันเป็นแนวคิดของจิตตปัญญาศึกษา(Contemplative Education) ซึ่ง นพ.ธนา นิลชัยโกวิทย์ ได้นิยามไว้ว่า เป็นการเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลงแบบหนึ่ง ที่มีลักษณะพิเศษคือ มุ่งเน้นการพัฒนาด้านใน และการเปลี่ยนแปลงขั้นพื้นฐานในตนเองอย่างลึกซึ้ง เพื่อให้เกิดปัญญาที่เห็นความเชื่อมโยงของสรรพสิ่ง และเกิดความรักความเมตตา ที่อยู่บนพื้นฐานของความเข้าใจอย่างลึกซึ้ง ทำให้เกิดสำนึกที่ดีงาม และตระหนักถึงภาระหน้าที่ของตนที่มีต่อมวลมนุษย์ และสรรพสิ่งในธรรมชาติ หรือที่ นพ.ประเวศ วะสี กล่าวไว้ว่า จิตตปัญญาศึกษา หมายถึงการรู้จิตของตัวเองแล้วเกิดปัญญา ปัญญาหมายถึงการเข้าถึงความจริงสูงสุด หรือบางทีก็พูดว่าเข้าถึง ความจริง ความดี ความงาม
   การจัดการเรียนรู้ที่ดีนั้นมีองค์ประกอบหลายอย่าง ทั้งบรรยากาศในการเรียนรู้ กติกาหรือข้อตกลงในการเรียนรู้ร่วมกัน กระบวนการ การประเมินผล และตัวกระบวนกรเอง
กระบวนการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ตรง (Experimential knowing) เป็นปัจจัยที่สำคัญอย่างหนึ่ง ที่จะทำให้การเรียนรู้นั้นเปลี่ยนแปลงลงลึกถึงระดับจิตใจและปัญญาได้ โดยมีองค์ประกอบ เช่น มีการสร้างเงื่อนไขที่ใกล้เคียงกับชีวิตจริงและเชื่อมโยงไปสู่เป้าหมายได้ ผู้เรียนได้มีส่วนร่วมและลงมือปฏิบัติจริง กระบวนการไม่ซับซ้อนและสอดคล้องกับผู้เรียนและระยะเวลา และที่สำคัญคือการมีกับดักหรือหลุมพราง
   การมีกับดักหรือหลุมพรางในกระบวนการเรียนรู้หรือการทำกิจกรรม จะทำให้เกิดการกระทบสัมผัสกับความรู้สึกภายในได้ง่าย ทำให้ผู้เรียนเกิดการฉุกคิดใคร่ครวญ สามารถจดจำได้ชัด เกิดปัญญาได้ง่าย ทำให้มองเห็นความจริงภายในที่มักมองข้าม ได้เห็นตัวตนภายในที่แท้จริง เช่น     กิจกรรมการเล่นเกมส์ โดยสมมติว่าโลกกำลังจะแตก แล้วให้ทุกคนแย่งกันขึ้นยานอวกาศที่เหลือเพียงลำเดียว คนสุดท้ายที่วิ่งไปถึงช้าจะไม่ได้ขึ้นยานอวกาศ แต่สามารถไปอ้อนวอนหรือใช้วิธีการใดก็ได้ เพื่อขอเปลี่ยนตัวกับคนที่อยู่บนยานอวกาศ เมื่อเห็นว่าอ้อนวอนไม่สำเร็จ กระบวนกรจึงเปลี่ยนเงื่อนไขโดยยานอวกาศไม่สามารถขึ้นสู่ท้องฟ้าได้เพราะไม่มีกุญแจ แต่ให้คนที่ไม่ได้ขึ้นยานอวกาศมีกุญแจ ดังนั้นคนที่อยู่บนยานจึงต้องกลับมาเป็นผู้อ้อนวอนให้เลือกตนขึ้นยานแทน กิจกรรมนี้จะทำให้เกิดการเรียนรู้เรื่องอัตตาและการเห็นคุณค่าของคนทุกคน    หรือหากต้องการให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้เรื่องการรับรู้รับฟังโดยไม่ด่วนตัดสิน การมองอย่างรอบด้าน ก็อาจออกแบบกิจกรรมให้กลุ่มผู้เรียนได้ชมภาพข่าวอาชญากรรม แล้วจึงพูดคุยกันถึงเรื่องสาเหตุ แนวทางป้องกัน และบทลงโทษถ้าหากจับอาชญากรได้ แล้วจึงมาเฉลยตอนหลังว่าอาชญากรคือบุตรหรือญาติพี่น้องของผู้เรียนเอง จากนั้นจึงถอดบทเรียนเพื่อให้ผู้เรียนได้ทบทวนถึงความคิดและได้แสดงความคิดเห็นว่าเปลี่ยนไปอย่างไรจากครั้ง แรกที่ยังไม่รู้ว่าใครคืออาชญากร ซึ่งผู้เรียนจะเกิดการรับรู้ได้เองว่า การด่วนตัดสินไม่มองให้รอบด้าน ก่อให้เกิดผลอย่างไร เหมือนกับถูกตบหน้าอย่างแรง และเป็นบทเรียนที่สำคัญที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ เมื่อเผชิญกับการที่ต้องตัดสินอะไรบางอย่างในอนาคต เป็นต้น
   ดังนั้นเราจึงควรระมัดระวังและดำเนินชีวิตด้วยความไม่ประมาทอยู่เสมอ โดยหมั่นตั้งสติทุกครั้ง ว่าเหตุการณ์ที่เผชิญอยู่ตรงหน้านั้นมีหลุมพรางหรือไม่ และหลุมพรางนั้นคืออะไร เพื่อจะได้รู้เท่าทัน เพราะหากใคร่ครวญให้ดี จะเห็นว่าการดำเนินชีวิตของเรามีหลุมพรางอยู่ทุกชั่วขณะจิต

เขียนใน GotoKnow โดย หมอป่า
ใน จิตตปัญญาศึกษา

คำสำคัญ (Tags): #contemplative education#experimential knowing#กระบวนกรแนวจิตวิญญาณ#กระบวนการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ตรง#การจัดการเรียนรู้ที่ดี#จิตตปัญญาศึกษา#วิทยากรกระบวนการแนวจิตวิญญาณ#หลุมพราง

หมายเลขบันทึก: 290449เขียนเมื่อ 24 สิงหาคม 2009 01:12 น. ()แก้ไขเมื่อ 10 พฤษภาคม 2012 14:31 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน