วรรณกรรมคำสอย

สอยอีสาน

 

 

          วรรณกรรมคำสอย      

สอย เป็นวรรณกรรมมุขปาฐะ ที่แฝงไปด้วยอารมณ์ขันของคนอีสาน สร้างให้เกิดความสนุกสนาน วรรณกรรมคำสอยมีความเป็นมาพร้อมๆ กับหมอลำกลอน ในปัจจุบันมีคนนำมาใช้กับหมอลำคู่และหมอลำเพลินด้วย ด้วยความมีอิสระเสรีในการสอย แม้คำสอยส่วนมากจะเน้นหนักในเรื่องทางเพศ แต่ชาวบ้านเขาไม่ถือสากัน กลับเห็นเป็นเรื่องขำขันและสนุกสนานมากกว่า คล้ายคลึงกับกลอนเพอะนั่นเอง ขอให้ท่านได้ใช้วิจารณญาณในการศึกษาเรียนรู้ด้วยครับ (ขอให้พยายามอ่านออกเสียง เป็นสำเนียงอีสาน ข้อความทั้งหมดมิได้พิมพ์ผิด แต่พยายามให้ใกล้เคียงกับสำเนียงภาษาพูด) วรรณกรรมคำสอยแยกออกเป็นประเภทต่างๆ ได้ดังนี้

คำสอยที่เป็นภาษิตคำคม
                คำสอยประเภทนี้จะมีคติสอนใจ แฝงไว้ด้วยความเป็นจริงและสะท้อนให้เห็นชีวิตและความเป็นอยู่ ตลอดจนพฤติกรรมของมนุษย์ในแต่ละชุมชน มีทั้งประเภทที่เป็นคำกลอนสุภาพ และไม่สุภาพ เช่น

• สอย... สอย... เฒ่าสิตายขี่ยายคันฮั้ว ยามมื้อเช้าตู่ลูกตู่หลาน
  (แก่แล้วยังไม่ยอมรับผิด)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายตายซ้ำ งันเฮือนดีม่วนกุ้ม
  (คนแก่เมื่อถึงคราวอายุขัย เมื่อตายไปลูกหลานไม่ค่อยโศกเศร้า)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายปีนขึ้นต้นหมาก เหลียวเบิ่งดาก ว่าแม่นครกตำหมื่อ
  (คนแก่ไม่รู้จักประเมินสถานภาพของตนเอง)
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวครู เหลียวเบิ่งฮูบ่ล้างจักเทื่อ
  (เป็นการล้อเลียนหญิงวัยรุ่นที่อยากได้สามีที่มีเกียรติ แต่ไม่ปรับปรุงตัวเองให้ดี)
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวดี เหลียวเบิ่งหีบ่ล้างจักเทื่อ
  (เช่นเดียวกับคำสอยข้างบน แต่ล้อเลียนหนักไปหน่อย)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายบ่ฮู้จักควม ห่มผ้านวมสี้กันอยู่จ๊ะจ๊ะ
  (ล้อเลียนคนแก่ที่มักมากในกามตัณหา)
• สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมปลายงิ้ว หีท่อสองนิ้วกะสิเอาสองหมื่น
  (ล้อเลียนผู้หญิงที่ไม่มีค่า แต่อยากได้สินสอดมาก)
• สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมปลายข่อย สี่โคยน้อยปานไม้ดีดหี
  (ล้อเลียนผู้หญิงที่ไม่อิ่มในกามคุณ)
• สอย... สอย... แกงเห็ดเผาะใส่น้ำเอาะเจาะ เอาพี่อ้ายนี่เถาะขี้คร้านหาผัว
  (แสดงถึงความในใจของน้องเมียที่อยากได้พี่เขยเป็นสามี)
• สอย... สอย... เขียดอีโม้ขาโป้ทางหลัง สี้กะเป็นหยังพี่อ้ายกูตั้ว
  (แสดงถึงความไม่ละอายต่อการทำบาป)
• สอย... สอย... เป็ดสี้เป็ดอยู่ใต่ฮ่มไผ่ ไก่สี้ไก่อยู่ใต้ฮ่มทัน ยามมันคันสั่นขนอยู่พรืด... พรืด...
  (การนำเอาพฤติกรรมของสัตว์ มาเปรียบเทียบกับคนว่า คนเรานั้นเมื่อถึงจุด ๆ หนึ่ง ก็ไม่สามารถควบคุมอารมณ์ความรู้สึกของตนได้)
• สอย... สอย... ไข่ไก่กะเอิ้นว่าไข่ไก่ ไข่เป้ดกะเอิ้นไข่เป็ด บัดไข่คนเป็นหยังเอิ้นว่าไข่หำ
  (นามนั้นสำคัญไฉน)
• สอย... สอย... ผักกระโดนกินกับลาบนกขาบ สี้หีตาบ ๆ ปานขี่เฮือแตก
  (การร่วมเพศกับหญิงคลอดลูกใหม่ย่อมไม่เป็นที่พออกพอใจ)
• สอย... สอย... ผักกะเสดกินกับลาบนกจอก เลือดหีออกมันอยากคาบโคยเสียก
  (แสดงให้เห็นถึงหญิงสาวที่อยู่ในวัยที่จะมีสามีได้)
• สอย... สอย... ซ้ำข้าวมันพี ซ้ำหีมันจ่อย
  (เตือนให้ประเมินกำลังของตนเอง)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตาย ตายจ้อย จั่งซี่กะสอย... จักนอยสอยอีก
  (สมน้ำหน้า)

 

 คำสอยทั่วไป

คำสอยประเภทนี้เป็นคำสอยที่เหน็บแนม ประชดประชันและเสียดสีสภาพความเป็นอยู่ และพฤติกรรมของสังคม ตลอดจนบุคคลทุกรุ่นทุกวัย เพื่อความสนุกสนานเพื่อสร้างอารมณ์ขัน ทั้งยังเป็นแนวคิดแก่คนในชุมชนนั้น ๆ ด้วย คำสอยประเภทนี้แยกได้ดังนี้

คำสอยที่เกี่ยวกับสตรี เป็นคำสอยที่นิยมสอยกันอย่างแพร่หลายมาก ซึ่งผู้ฟังมักจะ ได้ยินได้ฟังบ่อย ๆ ซึ่งยังอาจแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คิอ

1. คำสอยเกี่ยวกับสตรีวัยรุ่น จะกล่าวเสียดสีถึงความไม่ประสีประสา หรือความอ่อน ต่อโลกของหญิงวัยรุ่น เป็นทำนองให้คติเตือนใจและประชดประชันมากกว่า การสอยจะมีคำว่า "สาวส่ำน้อย" ต่อจากคำ สอย... สอย...
2. คำสอยเกี่ยวกับสตรีทั่วไป
3. คำสอยเกี่ยวกับสตรีวัยสูงอายุ เป็นคำสอยเสียดสีประชดประชันหญิงสูงอายุ เป็น การให้แง่คิดหรือเตือนสติ มิใช่เป็นการพูดที่ขาดความเคารพนับถือแต่ประการใด ส่วนมากมุ่งเน้น เพื่อความขบขันและสนุกสนานเท่านั้น

• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยงอยขี่ขอนจิก บาดห่าขอนพาพลิก ... โอ้ย เบิ่งบ่ได้
  (กล่าวถึงการไม่สงบเสงี่ยมของสาววัยรุ่น)
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวดี เหลียวเบิ่งหีบ่ล้างจักเทื่อ
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวแพทย์ เหลียวเบิ่งหีอมแตดจู่หลู่
  (เป็นการเปรียบเปรยหญิงที่อยากเจริญก้าวหน้าในชีวิต แต่ไม่พัฒนาตัวเอง)
• สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้ามปลายตาล ไผได้ผัวทหารผู้นั้นฮักซาติ
  (ล้อเลียนหญิงสาวที่มีคู่รักถูกเกณฑ์เป็นทหาร)
• สอย... สอย... นกขุ่มหลี่สี้นกกด สาวนั่งตดแตดโงโล่งโค่ง
  (ล้อเลียนการไม่รู้จักสำรวมในการนั่งของหญิงสาว)
• สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมทางรถ สาวนอนตดหีหมอยเพิงเวิ้บ
  (การไม่ระมัดระวังในการนอนของหญิงสาว)
• สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมทางเกวียน สาวนักเรียนสี้ครูประจำชั้น คันบ่เฮ็ดจั่งซั้นสิบ่ได้คะแนน
  (การประพฤติผิดศีลธรรมระหว่างครูกับศิษย์)
• สอย... สอย... นกขุ่มหลี่กุมสี้นกเขียว ผู้สาวยามเคียว หีจื้นอึจื้นอึ
  (ชี้ให้เห็นลักษณะและสภาพของหญิงที่มีกำหนัด)
• สอย... สอย... หัวสิงไคเป็นกอพะยะ ผู้สาวมักพระ ตกนรกอเวจี
  (เป็นการเตือนสติให้สาวเกรงกลัวต่อบาป)
• สอย... สอย... นกขุ่มหลี่กุมสี้นกเต็น ผู้สาวนอนเว็น หีเหม็นเป็นตาหน่าย
  (สอนหญิงสาวไม่ให้เกียจคร้าน)
• สอย... สอย... นกแตดแต้บินข่วมปลายสีดา ผู้สาวสูบยาควันออกหน่อแตด
  (สอนหญิงไม่ให้กระทำในสิ่งไม่ดี)
• สอย... สอย... นกแตดแต้ขาเดียวชี้ฟ้า ป้าผู้เดียวสี้ซ้ำซ่าบ่นอ
  (แสดงถึงอารมณ์ทางเพศ)
• สอย... สอย... นกแตดแต้แตดแต่ตะวิด กินของผิดหีติดกระดูก กินของถูกหีต่งคืนมา
  (การรู้จักกินอาหารที่เป็นประโยชน์ โดยเฉพาะหญิงคลอดลูกใหม่)
• สอย... สอย... ส้มผักเสี้ยนสังเวียนสังแวะ ใต้ท้องน้อยเป็นฮอยขวานแซะ
  (เป็นการเสียดสีผู้หญิงที่นั่งไม่ระวังตัว)
• สอย... สอย... ลูกสาวเดียวหีเคียวคือแม่ หีแม่หมอยหีลูกพวมป่ง
  (ลูกไม้หล่นไม่ไกลต้น)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายไปบายหำผัวว่าแม่นหมกหม่ำ จ้ำลูกจ้ำมันสิสวยโรงเรียน
  (เป็นการแสดงถึงความเลอะเลือนของหญิงชรา)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายบายโคยผัวว่าแม่นหัวไก่ตี "เสมอแดงสิบบาท" เอาเลยบักแดงลูกแม่
  (แสดงความเลอะเลือนและลุ่มหลงในการพนัน)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายตกโพนหมากพริก ลุกขึ้นได้แตดแข็งยิกยิก
  (คนแก่แล้วไม่รู้จักเจียมสังขาร)

คำสอยที่เกี่ยวกับบุรุษ คำสอยมักจะเกี่ยวข้องกับเพศหญิงเสียเป็นส่วนมาก อาจ เป็นเพราะหมอสอยผู้ชายมีมากกว่าผู้หญิงก็ได้ หรือเพศหญิงเป็นเพศที่สงบเสงี่ยม คำสอยที่ เกี่ยวกับผู้ชายก็มีไม่น้อย ซึ่งแยกได้ดังนี้

1. คำสอยเกี่ยวกับหนุ่มวัยรุ่น คำสอยประเภทนี้แสดงให้เห็นถึงความคิดของคนหนุ่ม ที่มีต่อสภาพของสังคมท้องถิ่น หรือพฤติกรรมต่าง ๆ ของคนในชุมชนที่เขามีส่วนเกี่ยวข้อง
2. คำสอยเกี่ยวกับชายสูงอายุ คำสอยประเภทนี้มีลักษณะคล้ายหญิงสูงอายุ กล่าวคือ เป็นคำสอยเสียดสีประชดประชันหรือล้อเลียนความไม่สมประกอบของคนแก่ เช่น ความเลอะเลือน ขี้หลงขี้ลืม เป็นต้น

• สอย... สอย... นกขุ่มหลี่สี้นกขุ่มหลี่ คนอยู่นี่อยากสี้กันหมด
  (ทัศนคติของคนหนุ่มที่มีต่อเรื่องเพศ)
• สอย... สอย... นกขุ่มหลี่สี้นกขุ่มลัน ผู้เฒ่าสี้กันทั้งเด้าทั้งตด
  (คนหนุ่มมองคนแก่ในเรื่องเพศเป็นเรื่องขบขัน)
• สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมเสาธง ผู้สาวรำวงเป็นตาห่าของแท้นอ
  (ทัศนะของคนหนุ่มที่มีต่อสาวรำวง)
• สอย... สอย... นกแคบแคบิยข้วมหลังเล้า ผู้เฒ่าสี้กันหัวฟัดหัวเฟือน
  (เป็นการสบประมาทความแก่ตามประสาคนหนุ่มที่ปากอยู่ไม่สุข)
• สอย... สอย... ผักกะโดนกินกับลาบปลาสร้อย สี้เด็กน้อยปานขี่เฮือแซม กูย่านแข้กินกูเด
  (ทัศนะของหนุ่มที่มีต่อสาวรุ่น)
• สอย... สอย... นกแตดแต้บินข้วมปลายบก ฝนบ่ตกหัวล้านแตกเขิบ
  (เป็นการเสียดสีหรือกระแนะกระแหนคนที่ศีรษะล้าน)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายบ่ฮู้จักศีลห้า บาดห่าเมียเอานมฟาดหน้า... อามะภันเต
  (กระแนะกระแหนคนแก่ที่ไม่รู้จักการเข้าวัดฟังธรรม)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายบายนมเมียว่าแม่นถุงกาแฟ เอาโอเลี้ยงให้ถ้วย แมีอีหนูจ๋า
  (เป็นการกระเซ้าเย้าแหย่ของคนแก่)
• สอย... สอย... เฒ่าบ้านเพิ่นบ่คือเฒ่าบ้านโต เฒ่าบ้านโตจ่มเซ้าจ่มแลง หรือว่าเพิ่นอยากแทงเจ้าบ่หือ... อีแม่เฒ่า ...อันนี่กะสอย
  (เป็นการกระแนะกระแหนคนแก่ขี้บ่น)
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายอยากกินลาบกระต่าย บ่แม่นของหาง่ายดี้เฒ่าห่าตำหัว
  (คนแก่เอาใจยากหรือคนแก่เอาแต่ใจตัวเอง)

คำสอยเกี่ยวกับอวัยวะเพศ เป็นคำสอยที่อาจจะมีความหมายหยาบคายเสียเป็น ส่วนใหญ่ แต่เป็นการเปรียบเทียบกับสิ่งนั้นสิ่งนี้ อย่างไรก็ตามชาวบ้านเขาไม่ถือ เพราะเป็นเรื่อง สนุกสนาน ใคร ๆ ก็ชอบความขบขัน หรืออารมณ์อันเกิดจากการล้อเลียนในเรื่องเพศ อย่างเช่น ลำตัดของภาคกลาง คำสอยต่าง ๆ มีดังนี้

• สอย... สอย... หีหมอยยามลอบ หีหมอบยามไซ หีใหญ่ยามตุ้ม หียุ้มเอาโคย นั่นละนา
  (เป็นการเปรียบเทียบอวัยวะเพศกับเครื่องมือจับสัตว์น้ำ)
• สอย... สอย... เกิดชาติหน้าให้หีเหนียวคือไตไก่ ให้หีใหญ่ท่อบ้านโคยย้านแล่นหนี
  (ความต้องการของคนเราไม่มีที่สิ้นสุด)
• สอย... สอย... หีผู้สาวกินข้าวเม่า หีผู้เฒ่ากินขี้แกลบ ... กุ๊บกั๊บ ๆ
  (หญิงสาวย่อมดีกว่าคนแก่เป็นธรรมดาโลก)
• สอย... สอย... ซุปหน่อไม้กินกับผักอีฮีน ผู้สาวส่ำน้อยหีแดงพินลีน
  (พูดส่อเสียดสาววัยรุ่น)
• สอย... สอย... หมากขามป้อมเป็นหน่วยมนมน ฮูหีคนคือดังม้าน้อย
  (เปรียบเทียบอวัยวะเพศหญิงกับจมูกม้า)

คำสอยสมัยใหม่ คำสอยที่พัฒนาขึ้นมาให้เข้ากับเหตุการณ์ปัจจุบัน ซึ่งสื่อมวลชน มีอิทธิพลเข้ามาในสังคมไทยอย่างรวดเร็ว วรรณกรรมคำสอยเป็นวรรณกรรมมุขปาฐะ ย่อมมีการ พัฒนาตามไปด้วย

• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักเหยี่ยวถลาลม บัดเขาขึ้นโคม ช่วยด้วยพี่หลี่ถัง
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักสรพงษ์ บัดเขาฮูดซิบลง นี่หรือดำอำมหิต
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักกระทิงแดง บัดห่าเขาแทง กระทิงแดงซู่ซ่าส์
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่เคยเบิ่งทีวี บัดห่าโคยเข้าหี ช่องเจ็ดสีทีวีเพื่อคุณ
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักบานเย็น (หมอลำ) บัดห่าเอ็นเข้าท้อง อย่าติงคีงน้องอย่าติงคีง
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักวาเปกซ์ บัดเขาเอาไปเต๊ก ดมวาเป็กซ์แก้หวัดไหมค่ะ
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮู้จักเป๊บซี่ บัดห่าโคยเข้าหี ... เป๊บซี่ดีที่สุด
• สอย... สอย... สาวส่ำน้อยบ่ฮูจักแล็คตาซอย บัดเขาดึงหมอย อาหารเสริมสำหรับคุณ
• สอย... สอย... ลูกสาวคนเดียวให้เฮียนโรงเรียนราษฎร์ ถืกเขาฟาดท้องไข่อ่องล่อง
• สอย... สอย... สาวเอกภาษาไทยบ่ฮู้จักกาพย์กลอน บัดเขาจับไปตอน นี่หรือสัมผัสนอกสัมผัสใน
• สอย... สอย... สาวเอกภูมิศาสตร์บ่ฮู้จักแผนที่ บัดถืกโคยเข้าหี นี่หรือคืออ่าวไทย
• สอย... สอย... สาวเอกอังกฤษบ่ฮู้จัก เอ บี ซี บัดห่าถืกเขาสี้ Do it again เด้ออ้าย
• สอย... สอย... สาวเอกศิลป์บ่ฮู้จักพู่กัน บัดถืกเขาฟัน โอ้โฮ ฝีแปรงร้ายกาจ
• สอย... สอย... สาวนักเรียนบ่ฮู้จักนายกรัฐมนตรี บัดถืกโคยเข้าหี นายกชวนส่อยข่อยแหน่
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายบายของผัว ว่าแม่นสาวโทรเลข เคาะโปีกเป๊กกลับอุบลด่วน
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายบ่ฮู้จักศีลแปด ไม้แทงแตด อาระหังสัมมา
• สอย... สอย... เฒ่าสิตายบายโคยผัว ว่าแม่นหัวคึกฤทธิ์ ไหนละค่ะเงินผัน นี่กะสอย
• สอย... สอย... ลูกน้อย ๆ ไห้อยู่แง ๆ พ่อกับแม่เฮ็ดหยังกันนอ นี่กะสอย
• สอย... สอย... น้ำท่วมข้าวเห็นแต่ใบวีวี น้ำท่วมหีหน่อแตดโสตาย
• สอย... สอย... ช้างตื่นช้างไปลี่ใต้สังกะสี โคยตื่นหีไปลี้อยู่ใต้หน่อแตด
• สอย... สอย... คนสี้ดู๋ เขาว่ากะหรี่ คนบ่สี้ เขาว่ากะเทย คนบ่สี้ซะเลย มีโคยไว้เยี่ยวอย่างเดียวบ้อ
• สอย... สอย... ปุ๋ยของข้าว คือ ปุ๋ยเคมี ปุ๋ยของหี คือ บักโคยเสียก อันนี่กะแม่นสอย
• สอย... สอย... เสี่ยวต่อเสี่ยวกินเยี่ยวกะแต โคยแปะแปะหว่างหีแม่เสี่ยว

                           ม่วนหลายเด้    


 

คำสอยนี้	มีมา	หลายอย่าง
อย่าได้คิด	หยาบช้า	ในหั่นบ่ดี
เป็นคำเว้า	โบฮาณ	เผิ่นกล่าว
เสริม	กล่าวต้าน	ผญาให้ หม่วนยิน...

                                                       ครูทอ. คนชอบสอย

[มุก]

ชื่อละครในวรรณกรรมมีอะไรบ้าง