คำผญาหรือสุภาษิตอีสาน
คำผญาหรือสุภาษิตอีสาน นับว่าเป็นมรดกที่สำคัญยิ่งของชาวอีสาน เป็นคำสั่งสอนที่บรรพบุรุษของเราได้ฝากไว้กับลูกหลานเป็นคำคมสุภาษิตที่มีความหมายลึกซึ้งกินใจเราควรภาคภูมิใจและช่วยกันรักษาเอาไว้ไม่ให้สูญหายไปจากท้องถิ่นของเราสามารถนำมาใช้ได้ทุกกาลเวลาไม่มีล้าสมัยเป็นคำสั่งสอนของบรรพบุรุษของเราชาวอีสานมีมาช้านาน
ความหมายของคำผญาเป็นคำประพันธ์ชนิดหนึ่งของชาวอีสานหรือเราอาจใช้คำว่า วรรณกรรมอีสานประเภทที่เป็นบทกลอน ผญาแบ่งได้เป็นหลายประเภท คือ ผญาคำสอน ผญาเกี้ยวหรือผญาย่อย ผญาเบ็ดเตล็ด
ผญาคำสอนใช้สำหรับผู้ใหญ่สอนเด็กสอนให้อยู่ในระเบียบ ประเพพณีวัฒนธรรมของสังคม อยู่ในศีลธรรม ผญาคำสอนจะเคร่งในเเร่องสัมผัส ต้องการให้จำง่ายนำไประพฤติปฏิบัติ เช่น (เป็นหญิงนี้แลงงายให้คิดฮำ อย่าสำตำซอกฟุ่น อย่าสะตำซอกนี้ชาวบ้านเพิ่นสิหยัน) (เป็นหญิงนี้ธรรมเนียมให้มันเที่ยง ตีนผมให้กำเกี้ยง ตีนสินให้ลำเพียง) สอนให้ผู้หญิงเสงี่ยมเจียมตัวมีกิริยามารยาทเรียบร้อย
หญิงใด๋ขี้แมงวันจับสบซ้ายปลายริมสุดยยอด รูปคล่องแคล้วขาส่วยดังเหลา
หญิงแนวนี้ดีเด้พ่อว่าถ้าใผเอาอยู่ซ้อน ปานได้คำหมื่นก้อนมาไว้ใส่กระเป๋า
หมายความว่าผู้หญิงที่มีใฝ่อยู่ที่ริมฝีปากด้านซ้ายปลายสุด รูปร่างคล่องแคล่ว ขาเเรยวเหมือเลาไว้เป็นหญิงที่ดีถ้าได้เป็นภรรยาเหมือนกับมีทองคำหมื่นๆก้อนอยู่ในกระเป๋า
คำสุภาษิต เช่น "นาดีถามหาข้าวปลูก ลูกดีถามหาพ่อแม่" "ให้ตื่นเดิกคือกา ให้หากินคือไก่"
ผู้เล่าเป็นคนอีสานที่ยังอนุรักษ์ผญาบางประโยคยังใช้ได้จนถึงปัจจุบันเพราะสามารถนำมาสอนลูกศิษย์ของเราได้ให้ข้อคิดคติสอนใจ ผญาอีสานมีอีกเยอะแต่ผู้เล่านำมาฝากไว้แค่นี้ก่อนจ้า
ความเห็น (7)
- เข้ามาร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และให้กำลังใจคะ
- เขียนเยอะๆ นะคะ จะเข้ามาติดตามผลงานบ่อยๆ
อันความฮู้นั้นน่า มีคุณค่ามากหลาย
บ่ว่าผู้หญิงหรือผู้ชาย อย่าได้ ลืมลา
เฝ้าพากเฝ้าเพียร ร่ำเรียน ทุกเวลา
บ่อมื้อนี้กะมื้อหน้า ได้เอาวิชาเลี้ยงโต
- อันนี้ก็ผญา (คิดเองจ้า...)
ขอบคุณมากนะคะน้อมต้อมคนสวยที่เข้ามาเยี่ยมคุณป้าบัว
เก่งมากนะคะแค่คิดก็แต่งออกมาเป็นกลอนสุภาษิตอีสานได้
นี่คือภาษิตสอนเเร่องให้มีการศึกษาไว้จะได้มีความรู้เอาไว้เลี้ยงชีพตัวเองในภายภาคหน้า
สมควรที่จะเป็นสะใส้ไทยใต้ได้อยู่ก้อ ป้บัวดีใจจังที่คนรุ่นใหม่แต่งผญาอีสานได้
สวัสดิ์ดีครับพี่บัว...ผมชอบอ่านผญ๋าครับ
- ชื่นชม
- เขียนอีก
เอามาบอกอีกเด้อ ครับ มักหลาย
"นาดีถามหาข้าวปลูก ลูกดีถามหาพ่อแม่"
ข้าวเผิ่นขาว ลูกสาวผู้ดี เป็นศรีพ่อแม่
โดนหลายปีมาอยู่กำ ทางกรุงตำเมืองไกล ใจอาลัยคนิงหา ตั้งแต่เถียงนาน้อย
ทั้งเมียคอยลูกถ่า ได้เหลียวหาจอบทางส่อง อีกทั้งญาติพี่น้อง สองโอ้มได้จ่มถึง
ใจคนึงแต่ทางบ้าน สงกรานต์มาปีละเถื่อ เมือปีใหม่กะแล้ว มันเป็นแป่วอยู่หว่างใจ
คันแม่นเป็นไปได้ ใจอยากอยู่นอนเคียง พุ้นแล้ว.. เพียงเป็นเถียงนาดอนกะห่อนมีสุขล้น
เฮามันจนอดสากำ หางานทำแลกเงินเผิ่น เดินหาโชคข้างหน้า สิเป็นบ้าห่วงหลาย
นี่ละนอ..เผิ่นว่า ตกหว่างซาตาฮ่าง จังเหินห่างเฮือนนอน ได้จากจรคอนลา ผ่องนำตาไหลย้อย
คอยแหน่เด้อเมียอ้าย คิดนำหลายลูกชายพ่อ ปานนี่นอ..คือสิเบิดท่อล่อ รอข่อยต่าวคืน
ฝืนนำตาเป็นรอยยิ้ม พิมพ์หัวใจให้สู้ต่อ อีกบ่โดนเกินรอ สิได้พ่อพบหน้าอะยาอ้ายให้อยู่คอง
จ่องจ้อ นามสมมุติ
ม่วนหลายครับ อ่านแล้วคิดฮอดทางบ้านหลาย