เมื่อวานผมมีโอกาสไปช่วยงาน "กายภาพบำบัดและกิจกรรมบำบัดเพื่อชุมชน" ที่น้องๆ นศ. คณะกายภาพบำบัด ม.มหิดล ช่วยสำรวจและจัดกิจกรรมเพื่อสุขภาพและบำเพ็ญประโยชน์ให้กับชุมชน อบต. หินกอง จ. ราชบุรี
หลายงานเข้ามาให้ผมคิดอย่างเร่งด่วนทุกงาน แต่ผมพยายามคิดดีด้วยการดึงประสบการณ์ความรู้ที่มีอยู่เพื่อสังเคราะห์และวิเคราะห์กิจกรรมบำบัด เพื่อส่งเสริมสุขภาพแก่ผู้สูงอายุที่สนใจการประเมินและการบำบัดโดยวิธีการทางกายภาพบำบัดและทางกิจกรรมบำบัด ซึ่งปีนี้เป็นปีที่สองที่ นศ. กายภาพบำบัด และ นศ. กิจกรรมบำบัด ม.มหิดล พยายามบูรณาการ "กิจกรรมคลินิกและกิจกรรมชีวิต" ได้แก่ การตรวจรักษาอาการปวดของร่างกาย การตรวจสมรรถภาพทางร่างกาย การทำตุ๊กตาผ้าให้เด็ก การจัดบอร์ดสุขภาพ เป็นต้น สำหรับส่วนงานกิจกรรมบำบัดที่ผมแนะนำนักศึกษา คือ การจัดฐานกิจกรรม 3 รูปแบบ ได้แก่ การใช้แบบทดสอบสมรรถภาพทางสมอง (คัดกรองสภาวะสมองเสื่อม), การทดสอบฟังตัวเลขเพื่อเขียนคำตอบการบวกเลข เปรียบเทียบก่อนและหลังโยนห่วงใส่หลักให้ได้ 5 ห่วง (มีโอกาสโยนไม่เกิน 3 รอบ) และการทดสอบความไวทางระบบประสาทผ่านนิ้วซ้ายสลับขวา ด้วยเครื่องนับทั่วไป ก่อนและหลังการใส่รูปทรงลงกล่องรูปทรงให้ตรงแบบ ทั้งลืมตาสลับกับหลับตา
ขอบคุณ นศ. กิจกรรมบำบัด ที่มีใจอาสาสมัครทุกท่าน ที่ยังไม่ได้เรียนการประเมินทางกิจกรรมบำบัด แต่เสียเวลามาฝึกการทดสอบสมองด้วยกิจกรรมง่ายๆ ที่ผมคิดจากสิ่งของใกล้ตัวและปัญหาที่ผู้สูงอายุในชุมชนสนใจ ผมใช้เวลาไม่นานเลยที่แนะนำฝึกนศ. และจากภาพที่เห็นน้องๆ เขามีความสุขกับการเรียนรู้จริงจากการจัดกิจกรรมข้างต้น ทำให้ผมมีกำลังใจและเรียนรู้ถึง "ความลงตัวของการจัดกิจกรรมชีวิตเชื่อมโยงกับสุขภาพผู้สูงอายุในชุมชน" ซึ่งสามารถประเมินความสุขและความดีทั้งข้อมูลเชิงปริมาณและคุณภาพพร้อมกัน เช่น สังเกตรอยยิ้มและความตั้งใจทดสอบกิจกรรมและฟังคำแนะนำจากนศ. (ผมได้สอนการแปรผลอย่างง่ายไปให้ เช่น สมองไม่ไวก็ต้องออกกำลังกายหรือทำกิจกรรมที่ใช้แรงบ้าง สมองคิดเลขช้าก็ต้องหากิจกรรมสมาธิและฝึกทบทวนตนเอง สมองไม่เสื่อมแต่ต้องรักษาสุขภาพและศึกษาปัจจัยที่อาจทำให้สมองเสื่อมได้)
นอกจากนี้ผมได้คิดดี ทำกิจกรรมดี ร่วมกันนศ. กายภาพบำบัด และ นศ. กิจกรรมบำบัด โดยให้ตัวแทน นศ. กายภาพบำบัด ที่เก่งนำกิจกรรมสันทนาการ (ร้องเพลง ขยับร่างกาย เรียนรู้สัมพันธภาพ เล่นเกมส์แนะนำชื่อและท่าทางประจำตัว ระหว่าง นศ. และ นักเรียนในชุมชน จำนวนมากกว่า 50 คน) จากนั้นผมช่วยใช้กิจกรรมบำบัดจัดกลุ่มในหลายรูปแบบ ได้แก่ การฝึกฟังจังหวะนั่งสลับยืนผ่านเสียงเคาะไมค์ช้าสลับเร็ว การแบ่ง 5 ทีม แข่งกันจัดแถว แนะนำชื่อแล้วเรียงตัวอักษรเป็นแถวตัว U แนะนำชื่อแบบกระซิบตัวเราและเพื่อน การแจกรางวัลอาสาสมัคร 12 คนให้จับมือเคลื่อนไหวขณะหลับตา โดยใช้ภาษาท่าทางหุบ-ขยาย-นั่ง-ยืน จากเพื่อนล้อมวง การนับ 1-50 เป็นวงใหญ่ หากใครนับเลขที่มี 3 กับ 6 อยู่ให้ปรบมือ และสุดท้ายร้องเพลงขยับร่างกาย จับมือ group hug ร้องเพลงสามัคคีชุมนุม ....กลายเป็นว่าตอนเช้า ดร. ป๊อป ช่วย นศ. จัดสถานที่ และช่วยทำกิจกรรมบนเวทีกลุ่มใหญ่ กลายเป็นหัวโจกของการคิดดี ทำกิจกรรมดี ชุมชนดี
สองชั่วโมงผ่านไปไวมาก ผมจึงลาอาจารย์ผู้ใหญ่ นศ. ชุมชน และขอบคุณที่อาจารย์กายภาพบำบัดที่ช่วยแนะนำวิชาชีพกิจกรรมบำบัดแก่นายก อบต. ผมมองว่า หากคนเราคิดดี และค่อยๆ สังเคราะห์วิเคราะห์เป้าหมายของการจัดกิจกรรมที่ตรงกับบริบทของคนและชุมชน น่าจะเกิดความเชื่อมโยงที่ดีระหว่างกิจกรรมและชุมชน ซึ่งสอดคล้องกับข้อคิดที่ว่า "เมตตาธรรมค้ำจุนทุกชีวิตในโลก"
ปล. ผมอยากฝากภาพสวยๆ ของชุมชนที่คิดดี ทำกิจกรรมดี และกลายเป็นชุมชนที่ได้รับรางวัลแห่งการพัฒนาวิถีชีวิตที่ยั่งยืนมีความสุขคู่กับความดี จาก UNESCO กลายเป็น มรดกโลกแห่งเอเชีย ....โครงการอัมพวา ชัยพัฒนานุรักษ์ ซึ่งแตกต่างจากตลาดน้ำดำเนินสะดวกที่นับวันจะมีแต่ความคิดเชิงธุรกิจ ที่ขึ้นดีแต่ทำเพื่อตนเองมากกว่าเพื่อชุมชน
ชื่นชมกิจกรรมดีๆๆของวิถีคิดของคนดีครับ เป็นกำลังใจให้ในการสร้างสรรค์กิจกรรมเพื่อสังคมคุณภาพครับอาจารย์
ขอบคุณมากครับคุณเสียงเล็กๆ
ชื่นชมด้วยคนครับ
ขอบคุณครับอ.กู้เกียรติ
ขอบคุณ นศ.และ อาจารย์ทุก ๆ ท่าน แทนชาวบ้านใน ต.หินกองค่ะ ขออภัยมาก ๆ หากไม่ได้รับความสะดวก
ยินดีรับใช้ในโอกาสต่อไปนะค่ะ
ขอบคุณคนหินกองอย่างมากที่ให้โอกาสเรียนรู้สุขภาพในชุมชนครับ
Nice T-shirt :)
ขอบคุณครับคุณจักรกฤษณ์ และ คุณ MU ie ie
หากสนใจกิจกรรมบริหารสมอง ไว้ลองติดตาอ่าน Blog คงได้มีโอกาสแบ่งปันความรู้ต่อไป