หมอทำขวัญนาค ตอนที่ 3 เวลาที่เหมาะสมในการทำขวัญนาค

หากท่านมีโอกาสได้เห็นบทบาทในพิธีการทำขวัญนาคลองรับฟังและคิดตามไปด้วย จะเกิดประโยชน์ต่อผู้ฟังมิใช่น้อย ถึงแม้ว่าบทที่หมอขวัญเขานำเอามาร้อง จะเป็นตำนานที่คนรุ่นเก่า เล่าขาน แต่ก็ยังเป็นสมมุติฐานในเรื่องราวที่สามารถให้แง่คิดสะกิดใจคนรุ่นใหม่ได้เป็นอย่างดี

หมอทำขวัญนาค ตอนที่ 3 

นายชำเลือง มณีวงษ์ 

ผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม  

(เพลงพื้นบ้าน พานพุ่มพนมมาลา ปี 2547)

โทร. 084-976-3799,  035-591271

 

หมอทำขวัญเป็นผู้จัดเตรียมการเครื่องประกอบพิธีจนเสร็จเรียบร้อยก็จะเข้าสู่พิธีการทำขวัญนาค ผู้ที่ทำหน้าที่เป็นโหราหรือหมอขวัญจะต้องอยู่ในชุดขาว  หรือชุดที่ดูสุภาพ น่าเชื่อถือ ตอนนี้ใช้เสียงเรียกนาคมานั่ง เชิญพ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย และญาติพี่น้องมาพร้อมกันที่บริเวณพิธีทำขวัญนาค นัดหมายเรื่องของเวลาที่จะใช้ในการประกอบพิธี  มีผู้ที่จัดหา/จ้างวานไปประกอบพิธีทำขวัญนาคเป็นจำนวนมาก ถามผมว่า “คุณหมอใช้เวลาในการทำขวัญนาคนานเท่าไร (กี่ชั่วโมง) ซึ่งโดยมากถ้าผมเป็นผู้ประกอบพิธีเพียงผู้เดียว ผมจะใช้เวลาในการบอกเรื่องราวตามตำนาน และกล่อมขวัญ เชิญขวัญรวมกับการประกอบพิธีเบิกบายศรี ราว 2 ชั่วโมง – 2 ชั่วโมงครึ่ง คือจะใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง แต่อาจจะมากหรือน้อยกว่านี้เล็กน้อย”

มีข้อสงสัยอีกว่า “แล้วถ้าทางเจ้าภาพกำหนดเวลาในการทำขวัญนาคมาให้ อาจารย์จะสามารถจัดการตามเวลาที่กำหนดได้อย่างไร และผลที่ได้จะเป็นอย่างไรบ้าง”

ข้อสงสัยแรก คือ การกำหนดเวลา เมื่อมีเวลาจำกัด ผู้ที่ทำหน้าที่ หมอขวัญอย่างผมก็จะต้องทำการตัดทอนตอนหนึ่งตอนใดหรือบางบทบางตอนที่มีความสำคัญน้อยกว่าออกไป ให้เหลือแต่ในส่วนที่สำคัญ มีความจำเป็นต่อผู้ที่จะบวชได้รับรู้รับทราบ เพราะบทร้องในการทำขวัญนาค เป็นบทที่เขียนมาจากตำนาน เพื่อกล่อมเกลาจิตใจให้กับผู้ที่จะเดินไปในทางสงบ เป็นตำนานเชิงเปรียบเทียบให้เห็นบุญคุณ บาปบุญคุณโทษที่จะเกิดขึ้นหากไปกระทำในสิ่งนั้น ๆ  

ข้อสงสัยที่สอง คือ เมื่อมีเวลาในการบอกเรื่องราวสั้นลง แล้วผู้ฟังคือตัวนาค จะได้อะไร ในข้อนี้ก็มีคำตอบอยู่ในตัวเอง ที่เห็นได้อย่างชัดเจนคือ ผู้ฟังก็จะได้รับรู้เรื่องราวน้อยลง เนื้อหาใจความที่เป็นตำนานสอนใจมาตั้งแต่ 150 กว่าปี ถูกตัดทอนออกไปจนไม่เหลือคำพังเพยในการเปรียบเทียบให้ลูกชายของท่านได้รับรู้ คิด วิเคราะห์ในสิ่งดี ไม่ดี  หรือพูดอย่างชัดเจนว่า ก็ได้รับรู้ในบางส่วนด้วยเวลาที่จำกัด นั่นเอง

 

ข้อมูลในบทร้องส่ง ร้องทำนองเสนาะ ร้องแหล่ และร้องเล่นประกอบพิธี ในการทำขวัญนาคในยุคปัจจุบันนี้  ประกอบด้วย

1.     บทร้องเชิญเทวดา และไหว้ครูบาอาจารย์ที่สอนทำขวัญนาค

2.     บทเคารพคุณพระศาสดา องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า

3.     บทปฏิสนธิ กำเนิดเกิดมาของคนเรา ตามตำนานเล่าขานของคนรุ่นเก่า บุญคุณของบิดา-มารดาได้เลี้ยงดูมา บทร้องกล่อมนอน ร้องส่ง ร้องแหล่

4.     บทร้องตำนานนาค ทีมาของการบวชนาค เครื่องอัฐถบริขาร คือ เครื่องใช้สอยของพระในพระพุทธศาสนา ได้แก่ สบง  จีวร  สังฆาฏิ  รัดประคด  บาตร  มีดโกน  เข็ม  และหม้อกรองน้ำ  รวม 8 อย่าง 

5. บทร้องสอนนาค พูดแนะนำ ร้องแหล่ให้รับรู้อานิสงส์ของการบวช การประพฤติปฏิบัติ

    ตนในระหว่างที่ครองผ้าไตร อานิสงส์ของการบวช หมายถึงผลบุญ หรือประโยชน์ที่   

    จะได้รับ  มีดังต่อไปนี้

             5.1 ผลบุญที่พึงเกิดต่อตัวผู้บวช โดยเฉพาะลูกผู้ชายที่นับถือศาสนาพุทธ  

             5.2 ผลบุญที่พึงเกิดแก่ผู้ที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ บิดามารดา ปู่ย่า ตายายและญาติพี่น้อง

             5.3 ผลบุญที่พึงเกิดแก่ พระพุทธศาสนา ได้มีผู้ที่จะสืบทอดพระศาสนาต่อไป

          6. บทร้องเชิญขวัญนาค เป็นบทสำคัญที่จะนำไปสู่การประกอบพิธีเบิกบายศรี เป็นการ

             กำหนดสมาธิให้กับนาคที่จะได้ทำใจให้สงบต่อไป และร้องขออโหสิกรรมอำลา

          7. พิธีเวียนเทียน เบิกบายศรี ร้องส่ง ดนตรีรับเพลงเวียนเทียน (ทำนองนางนาค,

            ทำนองลาวเสี่ยงเทียน)

 

          มีผู้ให้ความสนใจ อยากทราบว่า ถ้ากำหนดเวลาให้หมอทำขวัญ ในเวลาที่จำกัดนี้ จะได้อะไร และจะเกิดประโยชน์บ้าง ผมขอแนะนำ โดยความเห็นส่วนตัว นะครับ

-         เวลาในการทำขวัญนาค 1 ชั่วโมง บทร้องไหว้ครู เคารพคุณ แหล่พระคุณแม่ สอนนาค เชิญขวัญ (ฉบับย่อ) เบิกบายศรี

-         เวลาในการทำขวัญนาค 1 ชั่วโมงครึ่ง บทร้องไหว้ครู เคารพคุณ บทร้องปฏิสนธิ แหล่พระคุณแม่กล่อมนอน  แหล่สอนนาค เชิญขวัญ (ฉบับย่อ) เบิกบายศรี

-         เวลาในการทำขวัญนาค 2 ชั่วโมง บทร้องไหว้ครู เคารพคุณ บทร้องปฏิสนธิกำเนิดของคนแหล่พระคุณแม่ นามนาค แหล่สอนนาค เชิญขวัญ เบิกบายศรี

-         เวลาในการทำขวัญนาค 2 ชั่วโมงครึ่ง ถึง 3 ชั่วโมง บทร้องไหว้ครู บทเคารพคุณ บทร้องปฏิสนธิกำเนิดของคน ตอนคลอดจากครรภ์มารดา กล่อมนอน แหล่พระคุณแม่ ตำนานนามนาค บทร้องแหล่สอนนาค บทร้องนาคลา บทเชิญขวัญ เบิกบายศรี

 

          ทั้งหมดนี้ ท่านเจ้าภาพจะต้องไม่ลืมความสำคัญของงาน ที่ประกอบไปด้วยบทบาทของผู้ที่จะบวช คือ คำว่า “นาค” กับคำว่า “การบวช”

คำว่า นาค หมายถึง ผู้ประเสริฐ ผู้ไม่ทำบาป ไม่มุ่งสู่ความชั่ว เป็นผู้ที่กำลังมีสง่าราศี ห้ามเที่ยวเตร่

          การบวช มาจากคำว่า ปะวะชะ  หมายถึง การเว้นจากสิ่งที่ควรเว้นทั่ว ๆ ไป (สิ่งใดที่เป็นไปด้วยความหมกมุ่น มัวเมา หรือกิเลส ก็เว้นสิ่งนั้นเสีย) ถ้าบวชเป็นพระ เรียกว่า “อุปสมบท”  

          พิธีทำขวัญนาค เป็นการเชิญผู้ที่ชาวบ้านให้ความเคารพนับถือ ไปช่วยแนะนำกล่อมเกลาจิตใจให้ผู้ที่จะบวชได้ล่วงรู้ถึงสิ่งที่ตนจะต้องปฏิบัติให้ถูกครรลองตามขนบประเพณีที่มีมานานและอีกอย่าง เป็นการแนะนำให้บุตรได้รับรู้ถึงบุญคุณของบิดา-มารดา ผู้ให้กำเนิด และเลี้ยงดูมาจนถึงวันนี้ ได้ตระหนักถึงความผูกพันความห่วงใยเอื้ออาทรของพ่อแม่ที่อุทิศตนกระทำทุกอย่าง เพื่อความเจริญก้าวหน้าของลูกหญิง-ชาย

 

          เมื่อได้ทราบดังนี้ การทำขวัญนาคจึงเป็นส่วนหนึ่งของงานบวช ที่บิดา มารดา หรือครอบครัวที่อยากจะบอกกับลูกชายว่า พ่อ แม่ รักและห่วงใยลูกมาก หวังที่จะให้ได้เป็นทายาทสืบต่อพระศาสนา ได้เห็นผ้าเหลืองของพระที่เป็นบุตรชายของตน ได้รับการอบรม แนะนำสั่งสอนจากผู้ที่รู้คัมภีร์ทางศาสนาก่อนที่จะเข้าโบสถ์บวชเรียนต่อไป เพียงแต่การอบรม แนะนำ สั่งสอนของหมอขวัญสอดใสลงไปในท่วงทำนองที่น่าฟัง ไม่เบื่อ มีลูกล้อลูกเล่นสอดแทรกเข้าไปบ้างทำให้มีอารมณ์สนุกสนาน เกิดความตระหนัก ฉุกคิดได้ในบางตอนที่ได้รับฟัง จนถึงความประทับใจในคำร้องที่กระทบกระเทียบเปรียบเปรย จนต้องหัวเราะ บางตอนก็น้ำตาไหล ร้องไห้ออกมากจนลืมตัวก็มี

         

         

          หากท่านมีโอกาส ได้รับฟังเรื่องราวและได้เห็นบทบาทในพิธีการทำขวัญนาค ลองรับฟังและคิดติดตามไปด้วยจะเกิดประโยชน์ต่อผู้ฟังมิใช่น้อย ถึงแม้ว่าบทที่หมอขวัญเขานำเอามาร้อง จะเป็นตำนานที่คนรุ่นเก่า เล่าขาน แต่ก็ยังเป็นสมมุติฐานในเรื่องราวที่สามารถให้แง่คิดสะกิดใจคนรุ่นใหม่ได้เป็นอย่างดี

[กอก้าน>>>ก้านกอ]

สวัสดีค่ะคุณชำเลือง

กอไปอ่านบันทึกนี้มา

เลยเอามาฝากค่ะ

http://gotoknow.org/blog/sorn-variety/240700

[ชำเลือง]

ได้ครับ จะติดตามไปดู

ขอบคุณ ก้านคอคลับมาก