โครงการปริญญาเอกกาญจนาภิเษก ทุนปัญญาของชาติที่ถูกละเลย


ประเทศจะได้ประโยชน์มหาศาล หาก คปก.ได้รับงบประมาณเพิ่มจำนวน นศ. เป็น ๕๐๐ - ๘๐๐ คน

โครงการปริญญาเอกกาญจนาภิเษก ทุนปัญญาของชาติที่ถูกละเลย


        นานๆ ประเทศไทยจะมีโครงการสร้างปัญญาของชาติที่ได้ผลดีเยี่ยม   และลดค่าใช้จ่ายในการสร้างคนระดับปริญญาเอก   โครงการ คปก. ผ่านการประเมินจากหลากหลายทาง  และได้รับการยอมรับสูงยิ่ง    แต่น่าเสียดาย รัฐบาลทักษิณคงจะเห็นว่าไม่ใช่ผลงานที่ตนจะได้คะแนนเสียง    จึงไม่สนับสนุน    ทำให้โครงการนี้ไม่โตตามแผน   แต่ก็ไม่ตาย เพราะผลงานดีมาก
        ต่อไปนี้เป็นราบงานที่ คปก. นำออกเผยแพร่


     ผลของการที่ประเทศไทยประสบปัญหาการขาดแคลนนักวิจัยระดับปริญญาเอกอย่างรุนแรง เป็นเหตุให้ระบบวิจัยของประเทศอ่อนแอและไม่มีเทคโนโลยีใหม่เพื่อพัฒนาประเทศเท่าที่ควร สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (ทบวงมหาวิทยาลัย) และสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) จึงได้ร่วมกันริเริ่ม โครงการปริญญาเอกกาญจนาภิเษก (คปก.) โดยมีวัตถุประสงค์ในการพัฒนานักวิจัยและผลิตงานวิจัยเพื่อสร้าง ความเข้มแข็งให้แก่ระบบวิจัย และเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ โดยมีเป้าหมายที่จะผลิตนักวิจัยระดับปริญญาเอกในระยะแรกจำนวน 5,000 คน ภายในเวลา 15 ปี (2540-2554)
      
       เพื่อให้ได้บุคลากรระดับปริญญาเอกที่มีคุณภาพตามมาตรฐานสากล คปก. จึงมีมาตรการควบคุมคุณภาพ 3 ด้าน คือ (1) คัดเลือกอาจารย์ที่ปรึกษาที่มีความเชี่ยวชาญด้านการวิจัยสูงและมีผลงานวิจัยตีพิมพ์ในวารสารระดับนานาชาติอย่างต่อเนื่อง ตลอดจนมีความร่วมมือกับอาจารย์ในสถาบันชั้นนำในต่างประเทศ (2) คัดเลือกนักศึกษาที่มีความสามารถสูง โดยผู้มีวุฒิ ปริญญาตรีจะต้องได้เกียรตินิยม และ/หรืออยู่ใน 10% แรกของชั้น ผู้มีวุฒิปริญญาโทจะต้องมีผลการเรียนระดับดีและมีผลงานตีพิมพ์เผยแพร่ และ (3) นักศึกษาผู้ได้รับทุน คปก. จะต้องตีพิมพ์ผลงานวิจัยอันเนื่องจากวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกในวารสารวิชาการนานาชาติหรือได้รับการยื่นขอจดสิทธิบัตรก่อนสำเร็จการศึกษา ซึ่งระหว่างการศึกษาวิจัยปริญญาเอกนักศึกษา คปก. จะมีโอกาสไปทำวิจัยในมหาวิทยาลัยหรือสถาบันในต่างประเทศเพื่อเป็นการเปิดโลกทัศน์ด้านการวิจัยด้วย
ปัจจุบัน คปก. ได้ให้ทุนผู้ช่วยวิจัยแก่นักศึกษาไปแล้วประมาณ 1,700 คน มีจำนวนโครงการความร่วมมือกับต่างประเทศทั้งหมด 1,570 โครงการ มีอาจารย์ที่ปรึกษาต่างประเทศทั้งหมด 1,338 คน จากมหาวิทยาลัยและสถาบันชั้นนำกว่า 300 แห่ง ใน 37 ประเทศทั่วโลก และสามารถผลิตบุคลากรระดับปริญญาเอกได้แล้วจำนวน 500 คน ซึ่งดุษฎีบัณฑิตเหล่านี้มีบทบาทอย่างชัดเจนในการพัฒนาประเทศ โดยกว่า 360 คน หรือ 72% ทำงานเป็นอาจารย์ นักวิจัย และนักวิชาการ ซึ่งได้ช่วยสร้างความเข้มแข็งด้านการวิจัยให้ระบบมหาวิทยาลัยและหน่วยงานภาครัฐ กว่า 43 คน หรือ 9% ไปทำวิจัยในต่างประเทศซึ่งจะมีบทบาทในการนำความรู้และเทคโนโลยีใหม่ๆ กลับมาพัฒนาประเทศไทยในอนาคต
      
       ทั้งนี้ การผลิตดุษฎีบัณฑิตคุณภาพสูงด้วย ทุน คปก. มีค่าใช้จ่ายเพียง 1.7 ล้านบาท/คน ซึ่งจัดว่าน้อยมากเมื่อเทียบกับการส่งนักศึกษาไปเรียนต่างประเทศซึ่งจะมีค่าใช้จ่ายสูงถึงประมาณ 6 ล้านบาท/คน หาก คปก. สามารถผลิตดุษฎีบัณฑิตได้ตามเป้าหมาย คือ 5,000 คน จะประหยัดงบประมาณได้ถึง 21,500 ล้านบาท ในส่วนของงานวิจัย คปก. มีส่วนในการเพิ่มผลงานวิจัยให้กับประเทศเป็นอย่างมาก โดยสามารถผลิตผลงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสารนานาชาติกว่า 1,195 เรื่อง และมีสิทธิบัตรที่ได้ยื่นจดถึง 27 เรื่อง
      
       การผลิตบัณฑิตระดับปริญญาเอกของโครงการปริญญาเอกกาญจนาภิเษก (คปก.) ถือเป็นการยิงกระสุนนัดเดียวแต่ประโยชน์หลายทาง ทั้งผลงานทางวิชาการที่มีคุณภาพสูง มีประโยชน์ต่อประชาชนและประเทศแล้วยังได้นักวิจัยรุ่นใหม่ที่มีศักยภาพให้กับประเทศ เพราะโครงการ คปก.มีข้อดีคือ การส่งนักศึกษาไปทำวิจัยในต่างประเทศ เพราะทำให้มองเห็นวิธีคิดของประเทศนั้นๆได้ และนักศึกษาที่ส่งไปส่วนใหญ่จะเป็นในสาขาวิชาที่ประเทศไทยขาดแคลนเช่น คณิตศาสตร์ ฟิสิกส์ และวิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์ ที่เป็นวิทยาการสมัยใหม่ ยังไม่ค่อยแพร่หลายมากในเมืองไทย ซึ่งในอนาคตเชื่อว่านักศึกษาเหล่านี้คงกลับมาทำประโยชน์ให้กับประเทศได้เป็นอย่างมาก
      
       โครงการปริญญาเอกกาญจนาภิเษก (คปก.) ไม่เพียงเป็นโครงการที่สนับสนุนให้ทุนการศึกษาในระดับปริญญาเอกเท่านั้น หากแต่โครงการได้มีส่วนช่วยในการยกระดับการศึกษา และเสริมสร้างความเข้มแข็งในระดับบัณฑิตศึกษาของประเทศไทย ด้วย คปก. มีกลไกที่ช่วยสนับสนุนการวิจัยในระบบมหาวิทยาลัยไทย ซึ่งแสดงให้เห็นจากการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ในระดับบัณฑิตศึกษา คือ
      
       การเพิ่มขึ้นของจำนวนนักศึกษา และหลักสูตรปริญญาเอกอย่างต่อเนื่อง แสดงให้เห็นว่าในอนาคตจะมีบุคลากรที่สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอกออกมาพัฒนาประเทศได้อย่างต่อเนื่อง
      
       เงื่อนไขในการขอจบที่ต้องมีผลงานวิจัยที่เผยแพร่สู่สาธารณะ ทำให้มีการเพิ่มขึ้นของทั้งบทความในวารสารนานาชาติ และสิทธิบัตร จากมหาวิทยาลัย ทั้งยังเป็นการกระตุ้นให้มหาวิทยาลัยหลายแห่งมีการปรับมาตรฐานของบัณฑิตศึกษาให้สูงขึ้น โดยในมหาวิทยาลัยหลายแห่งเริ่มมีการกำหนดให้บัณฑิตปริญญาเอกมีการตีพิมพ์ผลงานจากวิทยานิพนธ์

     (.) () (.) (.) 5,000 15 (2540-2554)              . 3 (1) (2) / 10% (3) . . . 1,700 1,570 1,338 300 37 500 360 72% 43 9%               . 1.7 / 6 /. 5,000 21,500 . 1,195 27               (.) .              (.) .                            


        ในสายตาของผม คปก. มีคุณูปการต่อสังคมไทยในระดับรากฐานดังนี้
1.       สร้างความมั่นใจตนเอง ให้แก่วงการอุดมศึกษาไทย    ว่าเราสร้างบัณฑิตระดับปริญญาเอกในมาตรฐานสากลได้  หากมีการสนับสนุนจริงจัง   และมีการจัดการที่ชาญฉลาด
2.       เป็นกลไกขับเคลื่อนมหาวิทยาลัยจำนวนหนึ่งไปสู่มหาวิทยาลัยวิจัย  
3.       เป็นกลไกขับเคลื่อนให้นักวิจัยระดับยอดของประเทศได้สร้างทีมวิจัย และอาชีพนักวิจัย – นักวิจัยอาชีพ 
4.       เปลี่ยนความสัมพันธ์กับวงการวิจัยต่างประเทศ ให้เป็นความสัมพันธ์ในระดับที่เท่าเทียม    โดยเราคุมโจทย์วิจัยของเราเอง    เป็นโจทย์วิจัยที่เป็นประโยชน์ต่อบ้านเมืองของเรา
5.       ลดค่าใช้จ่ายในการส่งคนไปทำปริญญาเอกในต่างประเทศ    เราผลิตได้ในคุณภาพเท่าเทียมกันในค่าใช้จ่ายเพียง ๑/๓  

     น่าเสียดายที่ผู้บริหาร/นักการเมือง ไทย ไม่รู้จักการทำประโยชน์ให้แก่ประเทศโดยการต่อยอดความสำเร็จ    หันไปสร้างโครงการใหม่ๆ เพื่อให้ได้ตราของตนเอง  (เป็นโรค NIH)   โดยที่โครงการใหม่ๆ เหล่านั้นล้มแล้วล้มอีก แล้วก็เกิดใหม่ ตามโรค NIH
     วงการอุดมศึกษา  และวงการวิจัย ควรออกมาเรียกร้องให้มีการจัดสรรงบประมาณให้แก่ คปก. เพิ่มขึ้น ๒ – ๓ เท่า    เวลานี้วงการอุดมศึกษา – วิจัย ไทย มีความสามารถผลิตปริญญาเอกระดับคุณภาพได้ปีละ ๖๐๐ – ๘๐๐ คน    ซึ่งจริงๆ แล้วยังไม่พอใช้    ถ้าไม่เอาจริงเอาจังในเรื่องนี้ ประเทศของเราจะก้าวเข้าสู่ “สังคมอุดมปัญญา” (Knowledge-based Society)
ได้แบบสังคมสมองลีบ  
วิจารณ์ พานิช
๑๖ เมย. ๔๙

หมายเลขบันทึก: 24075เขียนเมื่อ 16 เมษายน 2006 09:06 น. ()แก้ไขเมื่อ 2 มิถุนายน 2012 13:17 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (5)

Fulbright is happy to play a modest role as a partner of RGJ ka. Direct exposure to international settings could help widen researchers' perspectives and create networks for their future joint cooperation.

We only wish we could have more funding to allow us to offer some grants in actual $ terms and for RGJ students so they can stay in the US longer, in addition to our in-kind contribution like health insurance, placements and others.

However, I'd also like to point out that we could potentially lead to wider networks of academics from around the world as RGJ students on our Fulbright program are entitled to attend an academic seminar to meet with Fulbrighters from around the world. Thus, its value could be much higher than the actual $ itself ka.

Ptk

มองไม่เหมือน แต่ไม่ขอแย้งในเป้าหมาย
ผมไม่มั่นใจในปริมาณ ดร.ว่าจะมีคุณภาพที่เป็นประโยชน์ต่อประเทศมากนัก เพราะเท่าที่เคยทราบว่ามีระดับ ดร.ที่ได้สร้างผลงานสาธารณะประโยชน์จริงๆนั้นมีเพียงไม่กี่ท่าน ส่วนมากเมื่อเป็น ดร.แล้วก็เลิกทำวิจัย และหยุดพัฒนาตนเอง รวมทั้งความรู้ที่ถ่ายทอดในหน้าที่การสอน ประเภทเรียนมาแค่ไหน ก็สอนแค่นั้น หรือไม่ก็ไม่ได้ทำงานในสายที่เรียนมา ซึ่งเป็นภาพสะท้อนเดิมๆของการศึกษาไทยในระดับปริญญาที่สูญเปล่ามานานเพราะไม่สามารถตอบสนองงานที่ทำด้วยความรู้ในสาขาวิชาที่เรียนมา งานแทบทุกสาขาอาชีพต้องมาเรียนรู้กับงานจริงกันใหม่เสมอ
ส่วนโครงการ ป.โท ในขณะนี้ส่วนมากไร้คุณภาพมากๆ มันเป็นค่านิยมแบบผิดๆที่ใครๆมีเงินก็จบได้ ถ้าจ่ายค่าเทอมครบ ลอกงานส่งครบ โผล่ให้ อจ.เห็นหน้าบ้างก็พอ อีกทั้งไม่สนับสนุนให้ทำวิทยานิพนธ์และงานวิจัย เพราะโครงการหลายแห่งไม่มี อจ.ที่ปรึกษาที่มีคุณสมบัติครบเพียงพอ อีกทั้งยังรับเด็กด้อยคุณภาพมาเรียน จะเข้มปกติก็อาจจะมีคนจบเพียงไม่กี่คนและทำให้หลักสูตรขายยากขึ้นไปอีก และในบางแห่งก็ทำเพื่อจะได้ค่าหน่วยกิตเพิ่มอีก ถ้าไปเรียนใน ป.เอกต่อ๖ ( ตามระเบียบของ สกอ.ถ้าจบ ป.โทแบบไม่ทำวิทยานิพนธ์ ก็จะต้องลงทะเบียนเพิ่ม 20-30 หน่วยกิต ค่าเรียนพอๆกับลงเรียน ป.โทอีกครั้ง ) โครงการส่วนมากพยายามให้ นศ.จบทั้งหมดโดยเร็วเพื่อลดต้นทุนและให้เหลือกำไรเยอะๆมากกว่าจะคำนึกถึงคุณภาพ มีการทำตลาดแบบตีหัวเข้าบ้าน ด้วยการไปเปิดวิทยาเขตไปทั่วทุกแห่ง พอแนวโน้มไม่มีคนเรียนก็ปิดโครงการ บางวิทยาเขตมีจบได้รุ่นเดียวก็ปิดแล้ว ส่วนเรื่องการสอนของ อจ.ก็จะมีการใช้ระดับที่มีชื่อเสียงมาเป็นพรีเซ็นเตอร์ช่วยขาย และเมื่อเข้ามาเรียน ท่าน อจ.เหล่านี้ก็จะแปลงร่างเป็นนินจา โผล่มาสอนไม่กี่ครั้ง ทุกวันนี้เป็นสงครามแย่งชิงตลาดกันแบบสุดๆ ค่าเรียนทั้งหลักสูตรมีตั้งแต่สองหมื่นกว่าจนถึงห้าหกแสนบาท มหาลัยในกรุงเทพหลายแห่งก็จะเดินสายไปเปิดวิทยาเขตใหม่ในต่างจังหวัดทุกเดือน และมหาลัยจากต่างจังหวัดก็แห่มาเปิดวิทยาเขตในกรุงเทพเกือบทุกมหาลัย  ส่วนการเรียนการสอนนั้นไม่ต่างกับระดับ ป.ตรี และในบางวิชาแย่กว่าเสียอีก  ส่วนตัวมหาบัณฑิตที่จบหลายคนนำวุฒิ ป.โท ของมหาลัยที่เรียนไปสมัครงาน ส่วนมากจะไม่มีใครกล้ารับเพราะกลัวจะต้องจ้างแพงไม่คุ้มกับคุณภาพที่ได้รับ จึงทำพวกเขาต้องนำวุฒิ ป.ตรีไปสมัครแทน ไม่งั้นพวกเขาก็จะต้องตกงานไปอีกนาน
ส่วนโครงการ ป.เอกนั้นมีหลายมหาลัยที่เปิดสอน มีคนไปสมัครเรียนมากมาย แต่เท่าที่รู้มีโอกาสจบกันน้อยมาก เพราะ หลายมหาลัยขาดความพร้อมและไม่มีการสอบคัดเลือกอย่างจริงจัง มีแต่คนเรียนที่ขาดคุณภาพเสียส่วนมาก บางมหาลัยก็มุ่งแต่เปิดเพื่อเป็นหน้าเป็นตาและสร้างรายได้เท่านั้น บางแห่งคนที่จบได้นั้นอาจจะต้องมีอิทธิพลมาสนับสนุน ถึงจะจบได้ ดังนั้นคุณภาพไม่ต้องไปพูดถึงหรือคาดหวังมากนัก ดูจากหัวข้อและเนื้อหาที่ทำวิจัยกัน ส่วนมากก็แทบจะลอกมาจากวิทยานิพนธ์ของ ป.โท แตกต่างเพียงยัดและขยายวรรณกรรมซ้ำซากให้ดูใหญ่โตกว่าเท่านั้น และมักจะเป็นเรื่องของการทบทวนวรรณกรรมมากกว่าที่จะสร้างนวัตกรรมใหม่ๆขึ้นมา ซึ่งสอดคล้องกับการศึกษาทั้งขั้นของเมืองไทยที่ไม่ได้สร้างระบบความคิดสร้างสรรค์ให้เลย แถมยังเข้าใจผิดๆเสียอีกว่า ความคิดสร้างสรรค์นั้นเป็นเรื่องของงานทางด้านศิลปะเท่านั้น จึงไม่แปลกที่ประเทศของเรายังเป็นได้เพียงผู้บริโภคสินค้าลิขสิทธ์ของต่างชาติมาแต่โบราณและอาจจะตลอดไป ซึ่งตรงนี้ผมจึงเห็นแย้งกับท่านว่า ปริมาณของ ดร.ไทยที่มากขึ้นนั้นไม่สามารถชี้วัดโอกาสในการพัฒนาศักยภาพของประเทศได้มากเท่าใดนัก ตราบใดที่พวกเขาเหล่านั้นมีทั้งความรู้และความเชี่ยวชาญแต่ไม่สามารถนำไปสร้างสรรค์และพัฒนาใช้ได้มากกว่าเดิม

 

      เห็นด้วยกับข้อคิดเห็นคุณ"มองไม่เหมือน..."โดยเฉพาะการเข้าใจความหมายของคำ"ความคิดสร้างสรรค์"ของคนในสังคมสมัยนี้  อย่างไรก็ตาม การส่งเสริมการศึกษาวิจัยในระดับ ป.เอกสาขาที่ขาดแคลนดังกล่าวข้างต้นโดยวิธีประหยัดแต่มีประสิทธิภาพ เป็นภารกิจของรัฐบาล(ที่ดี)ที่ต้องเร่งดำเนินการให้เกิดเป็นรูปธรรม.

Sometimes, we need to give people a chance. However, two most important things that all graduate need to possess are knowledge contribution and leadership (a die heart for learning, studying, sharing, and the most important one, being responsible for our beloved country beyond themselves).
  • เช่นกันครับ
  • มี ดร.มากไม่แน่ว่าประเทศจะพัฒนาขึ้นมาจริงๆ
  • คนจบ ดร.มา ไม่รู้ว่าจะอุทิศตัวทำวิจัยเพื่อพัฒนาชาติหรือปล่าว หรือเพื่อผลประโยชน์แห่งตนเป็นหลัก
  • หลาย ดร. แทบไม่ทำวิจัยอะไรเลย
  • หลาย ดร. ต้องการเพียงแค่ มี ดร.นำหน้า คนจะได้นับหน้าถือตา แค่นั้นเอง
  • หลายคนต้องการ ดร. มานำหน้าก็เพื่อให้เงินเดือนขึ้น หรือเพื่อเปลี่ยนงาน สู่งานที่รายได้ดีกว่า
  • อย่างไรก็ตามผมก็เห็นด้วยกับโครงการนี้ครับ
  • อย่างน้อยก็ช่วยชาติลดการเสียดุลไปบ้างไม่มากก็น้อย
  • คนเรียนเก่งที่สุดไม่ได้แปลว่าจะเป็นคนดีที่สุดครับ
  • อยากจะฝากว่า ถ้ามีใครสักคนตั้งใจแน่วแน่ที่จะเข้าศึกษาตามโครงการนี้ ก็รับเข้าไว้เถอะครับ
  • เพราะจากประสบการณ์พบว่ามี ดร.หลายคน ที่สมัยเรียน ป.ตรี ผลการเรียนก็ไม่โดดเด่นนัก คือมีต่ำกว่า 2 บ้างในบางเทอม และบางคนก็เคยติด E ในวิชาเอก มาแล้ว แต่ ณ วันนี้ก็เป็น ดร.ไปมากแล้ว
  • คนที่เก่งไม่มาก (เรียนจบแบบเกรดไม่สูง) แต่ถ้าเป็นคนดี และตั้งใจรับใช้ชาติ ก็น่าจะรับไว้พิจารณานะครับ
  • การรับแต่คนเรียนเยี่ยม นี่ก็นับว่าชาติขาดโอกาสที่จะได้คนดีไปบ้างไม่มากก็น้อย
  • รับไปก่อน ถ้าไม่ได้มาตรฐาน ก็ไม่ให้ผ่าน ยังดีเสียกว่าให้เขาด้องขนเงินไปเรียนเมืองนอก ซึ่งจบมาแล้วได้มาตรฐาน (ตามที่เราจินตนาการไว้) หรือปล่าวเราก็ไม่ทราบ
  • การรับเฉพาะคนเรียนเยี่ยมทำให้ชาติเสียดุลย์ไปไม่น้อย เพราะมีหลายคนที่บ้านฐานะดี (แต่ไม่เกียรตินิยม) ก็ส่งลูกไปชุบตัวยังต่างประเทศกันมากมายในแต่ละปี
  • คนอยากเรียน (ป.เอก) แต่ไม่เกียรตินิยม และไม่รวย ก็ได้แต่มองตาปริบๆ

มี ดร.ท่านหนึ่งกล่าวว่า "ทุนเรียนดี แต่ยากจน" ไม่ make sense เพราะคนรวยเท่านั้นถึงเรียนดี (มีโอกาสน้อยมากที่คนจนจะเรียนดีกว่าคนรวย)

เพราะอะไรหรือครับ

  • ลูกคนจนโหนรถเมล์ไปเรียน ในขณะที่ลูกคนรวยนั่งรถเก๋ง มีคนขับให้ มีคนป้อนอาหารให้ ในขณะที่นักเรียนก็ท่องหนังสือไปในรถ
  • เลิกเรียนก็มีรถมารับไปเรียนพิเศษ
  • ได้มีโอกาสเรียนพิเศษกับอาจารย์เก่งๆ
  • สามารถซื้อหนังสือมาอ่านได้มากมาย
  • มี Internet ไว้ค้นคว้า
  • มี Cable TV ไว้ดูสารคดี
  • ฯลฯ

ดังนั้นทุนเรียนดีแต่ยากจน ควรตัดคำว่าเรียนดีออกไป หรือเปลี่ยนเป็น "ทุนคนอยากเรียนแต่ยากจน"

กลับมาที่โครงการป.เอก กาญจนาภิเษก ก็ควรดำเนินไปในทำนองนี้บ้างคือ เพื่อ คนอยากเรียนแต่ยากจน

ไม่ทราบว่ามีการวิจัยสัมฤทธิผลของโครงการ ป.เอกกาญจนาภิเษกนี้บ้างหรือไม่ว่า

  • ตั้งแต่เริ่มโครงการมีคนจบดร.ไปแล้วกี่คน
  • และคนเหล่านี้มีผลงงานวิจัยต่อคนต่อปี เป็นจำนวนกี่เรื่อง
  • ตรงตามที่เจ้าของโครงการจินตนาการไว้หรือไม่
  • งานวิจัยมีคุณภาพแค่ไหน
  • ใช้ประโยชน์ได้หรือไม่
  • หรือสำหรับขึ้นหิ้งได้อย่งเดียว
  • ถ้ายังไม่ตรงตามที่คิดไว้ก็ควรมีการทบทวนกันใหม่
พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท