สรุปศีล
วันนี้... (วันพระ) ได้แสดงธรรมเทศนา โดยได้ยกบทสรุปศีลว่า สีเลน สุคตึ ยนฺติ... เป็นต้น มาเป็นหัวข้อธรรมเทศนาในวันนี้ แต่เพราะเรื่องศีลข้อห้าได้ค้างอยู่ตั้งแต่วันพระก่อน จึงได้ขยายความศีลห้าต่อจากวันพระก่อนดังนี้...
ประเด็นที่ต้องการจะขยายความก็คือ ในบรรดาศีลห้านี้ ศีลข้อห้าต่างจากศีลสี่ข้อแรก และคำสอนทางพระพุทธศาสนาก็ได้จำแนกประเด็นนี้ไว้หลายอาคตสถาน เช่น
ในศีลห้านี้ ศีลสี่ข้อแรกจะไม่มีคำว่า เป็นที่ตั้งแห่งความประมาท ส่วนศีลข้อห้าจะมีคำนี้เพิ่มเติมเข้ามา นั่นคือ การฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ ผิดผัวผิดเมีย และการพูดเท็จ เมื่อครบองค์ประกอบก็จัดว่าเป็นการผิดศีล... ส่วนศีลข้อห้า การดื่มเหล้า ถ้าไม่เป็นที่ตั้งแห่งความประมาทก็อาจไม่ถือว่าผิดศีล...
ในมงคลสูตร พระพุทธเจ้าตรัสว่า
- อารตี วิรตี ปาปา มชฺชปานา จ
สญฺญโม
- การงดเว้นจากบาป และการสำรวมจากการดื่มน้ำเมา
ซึ่งมงคลสองข้อนี้ คัมภีร์ขยายความว่า บาปตามนัยแรกก็คือการผิดศีลสี่ข้อแรกนั่นเอง ให้เรางดเว้นเพื่อการเป็นมงคล... ส่วนนัยหลัง การสำรวมจากการดื่มน้ำเมาจัดว่าเป็นมงคล พระพุทธเจ้าไม่ตรัสว่าห้ามดื่มน้ำเมาหรืองดเว้นจากการดื่มน้ำเมา...
จะเห็นได้ว่า นัยมงคลสูตร สอดคล้องกับศีลห้าตามนัยก่อน
ในสิงคาลกสูตร พระพุทธเจ้าตรัส การฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ ผิดผัวผิดเมีย และพูดเท็จ ว่าเป็น กรรมกิเลส... แต่ตรัส การประกอบเนืองๆ ซึ่งดื่มน้ำเมาอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท ว่าเป็น อบายมุข
อบายมุข คือทางแห่งความเสื่อม โดยได้ตรัสโทษแห่งอบายมุขข้อดื่มน้ำเมาไว้ ๖ ประการ กล่าวคือ
- เสียทรัพย์โดยใช่เหตุ
- เป็นสาเหตุแห่งการทะเลาะวิวาท
- เป็นบ่อเกิดแห่งโรค
- เป็นเหตุให้เกิดความไม่ละอาย
- ทำให้เสียเกียรติยศชื่อเสียง
- บั่นทอนปัญญา
ตามนัยที่ยกมาทั้งหมด จึงสรุปได้ว่า ศีลสี่ข้อแรกและศีลข้อห้า มีนัยแตกต่างกันในหลักคำสอนทางพระพุทธศาสนาที่ผู้สนใจควรนำไปไตร่ตรองอีกครั้ง...
ต่อจากนั้น จึงได้อธิบายสรุปศีลย่อๆ ว่า
- สีเลน สุคตึ ยนฺติ บุคลจะไปสู่สุคติได้ก็เพราะศีล
สุคติ แปลว่าสถานที่ไปดี ซึ่งอาจจำแนกได้เป็น ๒ นัย โดยถ้าหมายถึงชาติหน้านั้น ผู้ที่มีศีลจะไปเกิดในสุคติได้แก่โลกมนุษย์หรือโลกสวรรค์... ถ้าหมายถึงชาตินี้ ผู้ที่มีศีลจะได้อยู่ในสังคมที่ดี อยู่กับคนดี มิได้อยู่ในสังคมที่แล้ว หรือมิได้อยู่กับคนชั่วๆ...
- สีเลน โภคสมฺปทา จะถึงพร้อมด้วยโภคทรัพย์ได้ก็เพราะศีล
นั่นคือ ผู้มีศีลจะร่ำรวยมีความมั่นคงด้วยโภคสมบัติ... แต่เราอาจเห็นว่าบางคนที่ไม่มีศีลก็อาจร่ำรวยด้วยโภคสมบัติได้เช่นเดียวกัน นั่นเพราะเค้าอาจได้จากคุณธรรมอื่น เช่นความขยันหมั่นเพียรในการทำงาน ซึ่งพระพุทธเจ้าก็ตรัสว่าจะมีโภคทรัพย์เหมือนกัน หรือเค้าอาจร่ำรวยมาด้วยบุญเก่าของเค้าที่เราก็มองไม่เห็น...
อย่างไรก็ตาม ความร่ำรวยของผู้ที่ไม่มีศีลนั้นจะไม่มั่นคงยั่งยืน ไม่เหมือนกับความร่ำรวยของผู้มีศีลที่จะมีความมั่นคงยั่งยืน...
- สีเลน นิพฺพุตึ ยนฺติ จะถึงนิพพานได้ก็เพราะศีล
นิพพาน แปลว่า เย็น ดับ นั่นคือ เราจะเป็นอยู่อย่างเย็นใจ ดับความกระวนกระวายร้อนรุ่มในการดำเนินชีวิตเสียได้ก็เพราะศีล... ทำนองนี้ ว่าตามความหมายแห่งศัพท์
อีกนัยหนึ่ง นิพพานนั้นเป็นจุดมุ่งหมายสูงสุดตามอุดมคติในพระพุทธศาสนา และศีลจัดเป็นบารมีธรรมเบื้องต้นที่จะนำพาไปสู่นิพพานได้ ศีลจะค่อย ขัดเกลาให้เราคลายกิเลสทุกๆ ระดับจนกว่าหมดกิเลสแล้วเข้าถึงนิพพาน....
ประการสุดท้าย ได้อธิบายถึงความเป็นผู้มีศีล ว่าจะต้องเกิดจากเจตนาที่จะงดเว้น ส่วนคนหลับเป็นต้นนั้น ไม่มีเจตนาที่จะงดเว้น จึงไม่อาจกล่าวได้ว่ามีศีลหรือไม่มีศีล... เจตนางดเว้นเรียกกันในภาษาธรรมว่า วิรัติ ซึ่งตามคำภีร์ จำแนกเป็น ๓ อย่าง กล่าวคือ
สมาทานวิรัติ เจตนางดเว้นด้วยการสมาทาน นั้นคือ เราตั้งใจงดเว้น เพราะเราได้สมาทานศีล รับศีลแล้ว
สัมปัตตวิรัติ เจตนางดเว้นด้วยสิ่งที่ประสบต่อหน้า นั่นคือ เมื่อเจออารมณ์มากระทบ เช่นเห็นของคนอื่น อยากจะลักขโมย แต่คิดว่ามันไม่ดี ไม่สมควร ของใคร ใครๆ ก็ห่วง แล้วตัดสินใจงดเว้นได้ในขณะนั้น
สมุจเฉทวิรัติ เจตนางดเว้นด้วยการตัดขาด เป็นศีลของพระอริยบุคลเช่นพระโสดาบัน ท่านเหล่านั้นหลุดพ้นแล้ว ตัดขาดแล้ว ท่านจะมีศีลตามคุณธรรมนั้นๆ
ก็จบธรรมเทศนาชุดศีลห้าเพียงแค่นี้ แล้วก็บอกว่า วันพระหน้าจะนำข้อถกเถียงว่า ชาติหน้า ผีสางเทวดามีหรือไม่ ตามนัยปายาสิราชัญญสูตรมาแสดง
- เอวํ ก็มีด้วยประการฉะนี้
ความเห็น (11)
สาธุ
ครูอ้อย มาอ่านประดับความรู้เจ้าค่ะ
กราบขอบพระคุณเจ้าค่ะ
นัมสการพระคุณเจ้า มาลงชื่อว่าแวะมาอ่านแล้วครับ
อ่านแล้วเกิดความรู้มากครับ
นมัสการพระคุณเจ้า
ผมเข้าวัดประจำ ท่องคำให้ศิลชับ เหมือที่เขาเล่ากันว่า ครั้งหนึ่งพระพระให้ศีลแล้วลงไม่ได้ เด็กต้องช่วยพาลง
เรื่องมีอยู่เด็กคนหนึ่ง พ่อพาไปวัดประจำ จึงจำคำให้ศีลให้พรได้ดี วันหนึ่งพ่อพาไปวัดต่างตำบล พอถึงตอนพระให้ ศีล
สีเลนสุคติยนฺติ สีเลนโภคสมฺปทา สีเลน นิพฺพติยนฺติ แล้วนอยู่หลายเที่ยวลงไม่ได้
เด็กจึงสะกิดพ่อว่า "นี้ถ้าเป็นพระบ้านเราน่ะพ่อน่ะ เขาตสฺมะเสียนานแล้ว" 55555
ศีลาสิกขา สัมมาว่าฮ้อ รับเอาหัวข้อ จดจ่อศึกษา
ตั้งใจ๋ละเว้น ก๋ารเป๋นโทษา เอาเจ๋ตนา มาเป๋นที่จั้ง
คฤหัสถา ศีลห้ามาตั้ง ป๋าณาติป๋าตัง เป๋นเก๊า
สองอทินนา สามกาเมเค้า สี่มุสาเข้า รวมนัย
ห้าข้อปั๋ญจะ มัชชะเมาไก๋ สุราเมรัย เว้นไกล๋บ่เข้า
ยอมือไหว้สา พระมหาเจ้า ข้าขอลำเนา ค่าวเน้น
ป๋าณาติป๋า ศึกษาเพื่อเว้น ก๋ารเข่นก๋ารฆ่า ม้างชีว์
สัตว์มีชีวิต จิตคิดเบียดสี เพียรทุกวิธี บั่นชีวาสั้น
สัตว์นั้นต๋ายไป ดั่งใจ๋ว่าอั้น ครบองค์โดยพลัน ขาดนับ
อทินนาทาน์ รู้ว่าสินทรัพย์ มีเจ้าของอั้น ปันแปง
มีไถยจิต คิดผิดคิดแผง จักลักของแปง ด้วยแรงอยากได้
เพียรทุกวิถี ต๋ามวิธีใบ้ ได้ของเมื่อใด ขาดนะ
ก๋าเมสุ มิจฉาจ๋าระ ล่วงละเมิดอั้น หญิงชาย
อันเป๋นที่ฮัก มีศักดิ์มีหมาย แต่ก็บ่วาย มีใจ๋เกี่ยวข้อง
จิตเสน่หา เวียนมาจ้องจ้อง มรรคถึงมรรคปอง ขาดเสร็จ
มุสาวาทา รู้ว่าความเท็จ มีเจตน์จักอู้ ฟู่คำ
เพียรก่อกระทู้ ตู่หื้อถลำ ชักชี้แนะนำ คำเท็จจ้อยจ้อย
เหล่าคนหญิงชาย เชื่อในรสถ้อย รับรู้ลงรอย ขาดละ
สุราเมรัย สิ่งใดมัชชะ สัพพะแม่นมั่น น้ำเมา
ทั้งทั้งที่รู้ จิตสู้ใช่เขลา เพียรจักดื่มเอา น้ำเมาว่าอั้น
น้ำเมาล่วงไหล ลงในคอหั้น ครบองค์แห่งอัน ขาดแล้ว
ศีลห้าผะก๋าร ถือมั่นบ่แคล้ว จักได้ดวงแก้ว สามนัย
สุคตินั้น แม่นมั่นวิสัย ดีเป๋นที่ไป สุขในโลกกว้าง
โภคะทรัพย์สิน มีกิ๋นมีสร้าง บำเพ็ญเป็นทาง สู่ฟ้า
นิพพานสถาน บ่นานเนิ่นช้า เย็นทั้งโลกหน้า โลกบัน
โลกามนุษย์ สุดจะสุขสันต์ หากคนทุกวัน รักษ์ขันธ์ศีลห้า
อันเป็นมาตร์ฐาน สามัญโลกหล้า วิถีชีวา มนุษย์
อู้นักกลั๋วหลง ขอปล๋งลงยุติ สุดเสี้ยงแลข้า ลาไป
สุดสายใย ค่าวไขเพียงอี้ เท่านี้ขอวางลง ก่อนแลนายเหย.
กราบนมัสการค่ะ
- ได้รับความรู้ในสิ่งที่ไม่รู้ค่ะ
- ขอบคุณเรื่องราวของความรู้ค่ะ
อนุโมทนาสาธุครับพระอาจารย์