เส้นทางเมี่ยง-ชา "ศรีนาป่าน-ตาแวน" ตอนที่ ๘

เมี่ยงกับกระบวนการอนุรักษ์ป่า

ต้นเมี่ยงจะอาศัย และเจริญเติบโตได้ดี ในดงป่าไม้ใหญ่ที่อุดมสมบูรณ์ อย่างเช่น ป่าที่บ้านศรีนาป่าน- ตาแวน ซึ่งชาวบ้านป่าเมี่ยงแห่งนี้ ยังคงมีการดูแลรักษาป่าไม้ ควบคู่ไปกับการปลูกต้นเมี่ยงเนื่องจากมีความเชื่อว่า ป่าไม้ใหญ่จะทำให้ดินมีความชุ่มชื้น อุดมสมบูรณ์ส่งผลดีต่อการเจริญเติบโตของต้นเมี่ยงโดยที่ชาวบ้านไม่ต้องไปดูแลมากนัก

ชาวบ้านมีการแบ่งเขตเมี่ยง โดยใช้พืชต่างถิ่นปลูกเป็นแนวเขต เช่น สับปะรด เพื่อให้รู้ว่า แนวเขตเมี่ยงนี้เป็นของใครบ้าง ซึ่งป่าเมี่ยงนี้จะเป็นมรดกตกทอดไปหาลูกหลานของตนเอง นอกจากนั้นชาวบ้านป่าเมี่ยงยังมีกุศโลบายในการรักษาป่าไม้อย่างแยบยล โดยมีการแบ่งพื้นที่โซนป่าออกเป็น ๕ โซน ดังนี้

๑. ป่าต้นน้ำ มีพื้นที่ประมาณ ๒,๐๐๐ ไร่ ชาวบ้านแบ่งออกเอาไว้สำหรับเป็นเขตอนุรักษ์เพราะเป็นป่าต้นน้ำเป็นต้นกำเนิดลำห้วยสำคัญๆ คือ ลำห้วยหลวง ห้วยตาแวน ห้วยวะ ใช้สำหรับการบริโภค อุปโภค และการเกษตร ส่วนห้วยน้ำดังเป็นแหล่งน้ำสำหรับผลิตประปาภูเขา ในเขตป่าต้นน้ำ มีการห้ามเข้าไปใช้ประโยชน์โดยเด็ดขาด

๒. ป่าเศรษฐกิจ (ป่าเมี่ยง) มีพื้นที่รวมทั้งตำบล ประมาณ ๕,๐๐๐ ไร่ ส่วนพื้นที่บ้านศรีนาป่าน-ตาแวนมีประมาณ ๓,๐๐๐ ไร่ เป็นลักษณะการปลูกเมี่ยงอยู่ใต้ร่มเงาของต้นไม้ใหญ่อยู่ระหว่าง เขตป่าอนุรักษ์กับป่าใช้สอย ส่วนใหญ่ป่าเหล่านี้จะมีผู้ครอบครองสิทธิ์และใช้ประโยชน์ ในขณะเดียวกันก็มีการอนุรักษ์ป่าไปด้วย

๓. ป่าใช้สอย มีพื้นที่ประมาณ ๑,๐๐๐ ไร่ ส่วนใหญ่จะเป็นพื้นที่ปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (สปก.) จะเป็นพื้นที่ไม้เบญจพรรณ และพื้นที่ทำการเกษตร

๔. ป่าชุมชน รวมพื้นที่ทั้งหมด ๒ หมู่บ้าน ประมาณ ๒๐๐ ไร่ บ้านศรีนาป่าน หมู่ที่ ๑ มีพื้นที่ ๗๔ ไร่ ส่วนบ้านตาแวน หมู่ที่ ๔ มีพื้นที่ประมาณ ๑๐๐ ไร่ เป็นป่าที่สงวนไว้สำหรับนำไม้มาใช้ในกิจกรรมของหมู่บ้าน

๕. ป่าพิธีกรรม หรือป่าประเพณี มีพื้นที่ประมาณ ๕ ไร่ เช่น ป่าสุสาน ป่าวัดร้าง และป่าหอเจ้าหลวงป่าเมี่ยง

กระบวนการอนุรักษ์ป่าไม่ได้ทำโดยชาวบ้านคนใดคนหนึ่ง แต่ทำในรูปแบบของการรวมตัวกันเป็นคณะกรรมการระดับตำบล แต่มีชาวบ้าน ๒ หมู่บ้าน เป็นหลัก ได้แก่ บ้านศรีนาป่าน หมู่ที่ ๑ มีสมาชิก ๑๔๕ คน บ้านตาแวน หมู่ที่ ๔ มีสมาชิก ๑๓๗ คน ใช้ชื่อกลุ่ม “เรืองรักษ์ป่า” ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๐โดยยึดถือสโลแกน “เพราะเรืองรักษ์ป่า ป่าจึงรักเรือง” มีบทบาทหน้าที่ปกป้องฟื้นฟู และดูแลรักษาป่าตำบลเรือง ก้าวแรกที่เรืองรักษ์ป่าได้เริ่มดำเนินการในปี พ.ศ. ๒๕๔๐ คือ การรวมกลุ่มอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่อยู่ในตำบลเรือง ต่อมาในวันที่ ๗ มิถุนายน ๒๕๔๘ ได้มีเวทีประชาคมตำบล เรื่อง “รณรงค์แก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม” ขึ้น หลังจากนั้นได้ร่วมกันบวชป่า ทำฝายแม้ว และในปี พ.ศ. ๒๕๕๐ ทางกลุ่มมีการอบรมเชิงปฏิบัติการ “โครงการเฝ้าระวังไฟป่า” ให้กับแกนนำแต่ละหมู่บ้าน ขณะเดียวกันในกลุ่มได้มีกฎกติกาประชาคมตำบลเรืองรักษ์ป่า เพื่อเป็นกฎระเบียบที่ให้ชาวบ้านในตำบลได้ถือปฏิบัติร่วมกันในการรักษาป่าไม้ มีดังนี้

๑. การตัดไม้ให้แจ้งคณะกรรมการทราบก่อน

๒. ไม้ที่ยึดได้ให้นำมาใช้ประโยชน์ในหมู่บ้านเท่านั้น ห้ามขายเด็ดขาด

๓. ผู้ใดตัดไม้โดยมิได้แจ้งคณะกรรมการทราบ ถ้าถูกจับได้

ครั้งที่ ๑ โทษปรับ และทำทัณฑ์บน

ครั้งที่ ๒ โทษปรับ, ตัดออกจากสมาชิกฌาปนกิจสงเคราะห์ และเงินกองทุนทุกประเภท

๔. การแบ่งเขตรักษาป่า แบ่งออกเป็น ๓ เขต

๔.๑ หมู่ ๓,๕,๖

๔.๒ หมู่ ๑,๒,๔,๗

๔.๓ หมู่ ๘

๕. ห้ามตัดไม้ข้าวหลาม และไม้ไผ่ทุกชนิด เพื่อจำหน่ายให้แก่คนต่างพื้นที่โดยเด็ดขาด

การกำหนดอัตราค่าปรับ

เขตป่าไม้

๑. ตัดไม้ท่อน ค่าปรับ ท่อนละ ๕๐๐ บาท

๒. ไม้แปรรูป ค่าปรับ เล่มละ ๑๐๐ บาท

๓. ใช้พาหนะรถมอเตอร์ไซด์ หรือจักรยานขนไม้ข้าวหลาม ค่าปรับ คันละ ๒๐๐ บาท