การเรียนรู้เพื่อความเป็นไท (๑)

วันที่ ๑๕ ธ.ค. ๕๑ มีมหกรรมการศึกษาทางเลือก ชื่อว่า ระพีเสวนา หัวข้อ การเรียนรู้เพื่อความเป็นไท จัดโดยเครือข่ายโรงเรียนไทยไท (หรือเครือข่ายการศึกษาขั้นพื้นฐานแนวใหม่) กลุ่มประสานงาน ได้แก่ สถาบันอาศรมศิลป์ มูลนิธิโรงเรียนรุ่งอรุณ มูลนิธิระพี-กัลยา สาคริก และศูนย์จิตตปัญญาศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล

หลังการสีไวโอลินโดย ศ. ระพี สาคริก ประกอบการร้องเพลงประสานเสียง และกล่าวเปิดโดย ศ. ระพี แล้ว มีการกล่าวปาฐกถาพิเศษ โดย ศ. สุมน อมรวิวัฒน์ ที่งดงามทั้งสาระและวาทศิลป์ ชี้ให้เห็นสภาพการศึกษาในปัจจุบันที่เน้นการครอบงำ ขาดความเป็นไท, นำเสนอผลการเรียนรู้และสร้างสรรค์ของเครือข่ายของโรงเรียนไทยไท และทางออกของการศึกษาไทย โดยคุณมิรา ชัยมหาวงศ์ แล้ว ศ. นพ. ประเวศ วะสี กับผม ให้ข้อคิดเห็น

ผมเตรียมไปให้ความเห็นว่า

· หัวใจของระบบการศึกษาไทย คือการเรียนรู้ ระบบการศึกษาไทยยังมีจุดอ่อนตรงที่ไม่เป็นระบบที่เรียนรู้ สถาบันการศึกษาโดยทั่วไปมีจุดอ่อนตรงที่ไม่เป็นองค์กรเรียนรู้ (LO – Learning Organization) และครูอาจารย์ก็ยังอ่อนในด้านการเป็นบุคคลเรียนรู้ (Learning Person) ดังนั้น หัวใจของการพัฒนาสถาบันและระบบการศึกษาไทยคือ การมีจิตวิญญาณ เห็นคุณค่า และมีทักษะของการเรียนรู้

· เครือข่ายของโรงเรียนไทยไท มีสภาพปัจจุบันเป็นเครือข่ายของการแสวงหาทางเลือกใหม่ของการจัดการเรียนรู้ สภาพเช่นนี้เป็นธรรมชาติอยู่เองที่จะต้องดิ้นรน และมีการเรียนรู้เข้มข้น สภาพเช่นนี้จะนำไปสู่ความสำเร็จ มีประสิทธิผลสูงกว่า คำถามคือ ทำอย่างไรจะดำรงการเรียนรู้ที่ไม่หยุดนิ่ง ต่อเนื่องไม่มีสิ้นสุด ของแต่ละสมาชิกของเครือข่าย และของเครือข่ายในภาพรวม ไว้ได้ ทำอย่างไรกระบวนการเรียนรู้นี้ จะเป็นกระบวนการที่เปี่ยมสุข ไม่ใช่ก่อทุกข์หรือสร้างความเครียด ทำอย่างไร จึงจะก่อเกิดวัฒนธรรมเรียนรู้แนวใหม่ขึ้น กลายเป็นวิถีชีวิตแบบใหม่ของวงการศึกษาไทย

· การเรียนรู้เพื่อความเป็นไท ต้องไม่ถูกครอบงำโดยการสอน ซึ่งไม่ได้หมายความว่าไม่ต้องการครูที่สอนเก่ง หรือการสอนเป็นเรื่องไม่สำคัญ แต่ต้องสอนแบบเน้นกระตุ้นความใฝ่รู้ กระตุ้นจินตนาการ กระตุ้นให้ไม่เชื่อง่าย ไม่ใช่สอนแบบเน้นสาระความรู้ แต่เน้นกระตุ้นการเรียนรู้

· ใช้พลังของเครือข่าย กระตุ้นการเรียนรู้ที่ไม่หยุดนิ่ง เป็นการเรียนรู้บนฐานของการปฏิบัติ ๗๐% และใช้ความรู้ทฤษฎี ๓๐% โดยมีวิธีใช้ความรู้ทฤษฎีแบบที่ไม่เข้ามาครอบงำความรู้ปฏิบัติ ไม่ครอบงำผู้ปฏิบัติ

แต่เอาเข้าจริง ผมใช้วิธีด้นกลอนสด นำเสนอการตีความของผม หลังฟัง ศ. ระพี, ศ. สุมน, คุณมิรา, และ ศ. นพ. ประเวศ เพื่อทำความชัดเจนในวิธีคิด และแนวทางปฏิบัติ ดังจะเล่าในบันทึกถัดไป

ครูบาสุทธินันท์ได้บันทึกความประทับใจของท่านเกี่ยวกับการประชุมนี้ไว้ที่นี่

วิจารณ์ พานิช

๑๕ ธ.ค. ๕๑