การฝึกกระบวนการคิดในเด็กปฐมวัย
การฝึกกระบวนการคิดต้องเริ่มตั้งแต่ปฐมวัย |
พูดถึงกระบวนการคิดถือเป็นการพัฒนาการทางสติปัญญา มีงานวิจัยพบว่าระดับสติปัญญาเด็กไทยลดลง เป็นโอกาสดีของพวกเราซึ่งอยู่ในวงการศึกษาต้องเริ่มทำงานกันอย่าง จริงจังโดยเริ่มพัฒนากันตั้งแต่ปฐมวัย ทุกส่วนต้องร่วมมือกันแล้วไม่ว่าครอบครัว ชุมชนและ โรงเรียนที่จะกล่าวในที่นี้คือ โรงเรียนจะมีส่วนอย่างไรบ้าง ก่อนอื่นจะต้องเข้าใจสติปัญญาที่พูดถึงกันนั้น หมายถึงความสามารถทางสมองของบุคคลในการเรียนรู้ การคิดหาเหตุผล การคิด ตัดสินใจ การแก้ปัญหา ตลอดจนการนำความรู้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์ ดังนั้นการที่จะพัฒนา สติปัญญาของเด็กปฐมวัย เพื่อจะเจริญเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพ เป็นกำลังสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาประเทศ ซึ่งต้องมีการพัฒนาความคิดกัน
การพัฒนาความคิด มีผู้ให้ความหมายไว้หลายท่าน พอสรุปได้ว่าเป็นกลไกของสมองที่เกิดขึ้นเกือบตลอดเวลาเป็นไปตามธรรมชาติ เป็นผลที่เกิดจากที่สมองถูกรบกวนจากสิ่งแวดล้อมรอบตัว และประสบการณ์ดั้งเดิมส่วนตัวในการพัฒนาความคิดนั้นมีหลากหลายรูปแบบไม่ว่าจะเป็นความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ การคิดแก้ปัญหา ไม่ใช่อยู่ดี ๆ แล้วเด็กจะพัฒนาทางความคิดได้เลย ครูมีส่วนช่วยได้มากในแง่ของการสนับสนุนและให้แนวทางเด็กในการเรียนรู้วิธีการคิด เช่น วิธีสอนโดยให้เด็กได้ลงมือกระทำและปฏิบัติจริงด้วยตนเอง ซึ่งดิวอี้ (Dewey) เพียเจท์ (Piaget) และบรูเนอร์ (Bruner) มีความเห็นสอดคล้องกันว่ากระบวนการพัฒนาทางสติปัญญานั้นควรให้เด็กได้เรียนรู้โดยการกระทำ Learning by doing ปฏิสัมพันธ์โดยตรงกับสิ่งแวดล้อม และค้นพบองค์ความรู้ด้วยตนเอง ดังนั้นกิจกรรมต่าง ๆ ที่จะฝึกให้เด็กมีการพัฒนากระบวนการคิด ผู้ใหญ่ครู และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องต้องคอยสนับสนุนให้เด็กได้ทำด้วยตนเอง ได้คิด ได้สัมผัสกับสิ่งที่มาปะทะกับตนเอง แก้ปัญหาด้วยตนเอง ทั้งนี้ผู้ใหญ่จะละเว้นปล่อยให้เด็กทำอย่างถูกปล่อยปละละเลยไม่ได้ งานที่ให้เด็กทำต้องสอดคล้องกับพัฒนาการของเด็ก เช่น การวาดภาพระบายสี ปั้นดินน้ำมัน การทำงานประดิษฐ์ง่าย ๆ ที่เกิดจากความสนใจและความต้องการ เป็นต้น การให้เด็กคิดตัวหนังสือหรือการเขียนตัวเลขตามแบบเป็นกิจกรรมที่ไม่สอดคล้องกับพัฒนาการตามวัยของเด็กเลย ที่สำคัญไม่เป็นการพัฒนากระบวนการคิดในเด็กปฐมวัย กลับทำให้เด็กเบื่อ ไม่น่าสนใจและทำให้ไม่อยากเรียนรู้อีกต่อไป
มีปราชญ์ที่เป็นที่เคารพนับถือของคนไทยได้พูดเกี่ยวกับการพัฒนากระบวนการคิด ท่านพูดถึงการฝึกกระบวนการคิดต้องเริ่มตั้งแต่ที่บ้านเลย เป็นข้อความที่น่าจะนำมาคิดและนำมาปฏิบัติคือ ท่านพระธรรมปิฏก (ป.อ.ปยุตโต) (2546) ท่านกล่าวในหนังสือรุ่งอรุณของการศึกษา เกี่ยวกับกระบวนการฝึกคิดให้กับเด็กต้องเริ่มตั้งแต่ครอบครัวก่อนที่จะถึงโรงเรียน คือเราต้องมีการฝึกความคิดแล้ว เพราะการคิดมันมีทางแยกไประหว่างรู้จักคิดกับไม่รู้จักคิด
เด็กมีความพร้อม หรือมีศักยภาพที่จะเดินได้ทั้งสองสายแล้วแต่ว่าจะมีผู้ชี้แนะหรือไม่ เด็กบางคนอาจจะเก่งมาก จนกระทั่งว่าถึงจะไม่มีผู้ชี้แนะ แกก็ไปได้ แต่ส่วนมากจะต้องมีผู้ชี้แนะ ผู้ชี้แนะจะช่วยนำทางความคิด
ยกตัวอย่างเช่น พ่อแม่ พาเด็กไปร้านขายของ แค่นี้ก็เป็นการให้การศึกษาแล้ว พอไป เห็นของเด็กก็ตื่นตาตื่นใจ โดยมากจะตื่นกับสี เช่น สีเขียว สีแดง ซึ่งเป็นสิ่งที่ชัดเจน ทำให้เกิดความรู้สึกมาก เมื่อเห็นสีต่าง ๆ และเห็นของที่แปลก ๆ โดยรูปร่าง ทรวดทรง เป็นต้น แกก็ สนใจ เด็กจะมีทั้งความอยากบริโภคและอยากทำ หรืออยากผลิตอยู่ด้วยกัน อย่างน้อยก็อยากรู้ ตอนนี้ปัญหาอยู่ที่ว่าเราจะนำเด็กไปทางไหน
พ่อแม่ส่วนมาก เอาในเมืองไทยเราก่อน พอเด็กเห็นและสนใจพ่อแม่มักจะบอกว่า โอ อันนี้สวยกว่า อันนั้นสวยกว่า อย่างนี้ดีกว่า เอาอันนี้ดีกว่า สวยกว่าอันนั้น อะไรต่าง ๆ มักจะอยู่แค่นี้ ไม่ค่อยนำความคิดไปในเชิงที่จะให้รู้ว่านี่คืออะไร ใช้ทำอะไร และนำมาได้อย่างไร ต่อไปจนกระทั่งเมื่อรู้มากขึ้นก็ให้รู้จักแยกว่าอันนี้มีแง่ดีอย่างนี้ อันโน้นมีแง่ดีอย่างนั้น ดีกว่ากันในแง่ นี้ ๆ ทำให้มีความคดในเชิงวิเคราะห์ต่อไป
ฉะนั้น การศึกษาในครอบครัวจึงสำคัญมาก ยังไม่ถึงโรงเรียนหรอก เด็กจะได้ฝึกฝน ในทางความคิดไปแต่ต้นแล้ว ถ้าได้รับการชี้ช่องแบบแรก เด็กจะไม่ได้พัฒนาศักยภาพทางความคิด แต่จะมุ่งบริโภคหรือสนองความอยากอย่างเดียว เห็นอะไรก็อยากได้ อยากใช้ อยากบริโภค เอาสวยเอางามเข้าว่า แล้วค่านิยมบริโภคก็เกิดขึ้น แต่ถ้าฝึกให้เด็กรู้จักคิดด้วยการซักถามเป็นต้นบ้าง หรือเราบอกแนะบ้าง ว่าที่คิดอะไร เขาใช้ทำอะไร เขาทำมาอย่างไร เด็กก็จะได้ข้อมูลความรู้และพัฒนาความคิดต่อไป นี่เป็นเรื่องของชีวิตประจำวันเลยทีเดียว จะเป็นการพัฒนา ตัวเองอยู่เรื่อยตลอดเวลา
คนที่รู้จักคิดแบบนี้ จะพัฒนาตัวเองอยู่ตลอดเวลาด้วยการคิดนั้น เพราะคนย่อมมี่เรื่องเข้ามาด้วยประสบการณ์ต่าง ๆ อยู่เสมอ การพัฒนาตนจึงเป็นไปเองอย่างเพิ่มทวีโดยอัตโนมัติ ในขณะที่อีกคนหนึ่งย่ำอยู่กับที่ และที่เป็นเครื่องแสดงให้เห็นความแตกต่างระหว่างบุคคลว่าทำไมคนจึงแตกต่างกันออกไปได้อย่างมากมาย
ความเห็น (2)
ขออนุญาต วางเนื้อหาใน www.noonoy.ning.com นะครับ
พรพรรณ เฉลาชาญชัยยุทธ์
การฝึกกระบวนการคิดตั้งแต่เริ่มในประถมวัยเป็นการกระตุ้นสมองให้เด็กมีความคิดและพัฒนาสมองให้มีการเจริญเติบโตอย่างเต็มที่
การพัฒนาสมองของเด็กในวัยนี้ เป็นสิ่งที่ดีเพราะสามารถที่จะต่อยอดทางความคิดให้กับเด็ก ได้อย่างมีประสิทธิภาพ บทความมีประโยชน์ต่อการฝึกกระบวนการคิดของเด็กมากๆค่ะ