บทเรียนหนึ่งที่บ่อถ้ำ ที่ศาลาการเรียนรู้ หมู่ 5 ต.บ่อถ้ำ อ.ขาณุวรลักษบุรี จ.กำแพงเพชร
เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน 2551 ผมมีโอกาสไปร่วมทีมงานของสำนักงานเกษตรจังหวัดกำแพงเพชร
ในการลงไปปฏิบัติการร่วมกับทีมงานของกรมส่งเสริมการเกษตรและทีมงานของสำนักงานเกษตรอำเภอขาณุวรลักษบุรี โดยมีเป้าหมายที่บูรณาการการทำงานร่วมกัน ในเขตพื้นที่การปลูกมันสำปะหลังในระบบพิเศษ ซึ่งมีพื้นที่เป้าหมายได้แก่ตำบลบ่อถ้ำ ตำบลวังชะพูล ตำบลวังหามแหและตำบลปางมะค่า อำเภอขาณุวรลักษบุรี โดยจัดประชุมกัน ณ.สำนักงานเกษตรอำเภอขาณุวรลักษบุรี
ในช่วงแรกเวลา ประมาณ 08.30- 09.30 น. ทางทีมงานทั้งกรมส่งเสริมการเกษตร สำนักงานเกษตรจังหวัดกำแพงเพชร และสำนักงานเกษตรอำเภอขาณุวรลักษบุรี ได้สร้างความเข้าใจร่วมกันในการทำงานเชิงบูรณาการ การพัฒนาการผลิตมันสำปะหลังให้ยั่งยืน ทั้งนี้ยังจะต้องพัฒนาความร่วมมือต่อไป ซึ่งจะขอแบ่งออกเป็นสองระดับคือ ระดับเจ้าหน้าที่ ( ผู้แทนกรมส่งเสริมการเกษตร ผู้แทนสำนักงานเกษตรจังหวัดกำแพงเพชร และผู้แทนสำนักงานเกษตรอำเภอ) และระดับชุมชน (กลุ่มอาชีพผู้ปลูกมันสำปะหลัง นักส่งเสริมการเกษตร และผู้แทนอปท.)
ในช่วงเวลา 10.00 น. ทางทีมงานเรา ได้ลงไปปฏิบัติงานในชุมชน ศาลากการเรียนรู้ตั้งอยู่กลางบ้านหมู่ที่ 5 ตำบลบ่อถ้ำ อำเภอขาณุวรลักษบุรี ร่วมกับกลุ่มอาชีพผู้ปลูกมันสำปะหลังและผู้แทนอปท. ในช่วงแรกที่เราเข้าไปพบปะกับผู้แทนชุมชน ได้รออยู่ จากนั้นก็มีการพบปะพูดคุยกันพร้อมได้ชี้แจงวัตถุประสงค์ของการลงมาปฏิบัติงานร่วมกัน และการแนะนำตัว
จากนั้นมีการแบ่งกลุ่มออกเป็นสองกลุ่ม เพื่อสนทนากลุ่มโดยมีประเด็นในการสนทนากลุ่มย่อยที่ 1 คือแนวทางการพัฒนากลุ่มผู้ปลูกมันสำปะหลัง และประเด็นในการสนทนากลุ่มย่อยที่ 2 คือการพัฒนาการผลิตมันสำปะหลัง จากนั้น ถึงเวลา 12.00 น. เราได้พักรับประทานอาหารกลางวันร่วมกัน
คุณสิริลักษ์ แดงเรือง (ผู้แทนอบต.บ่อถ้ำ)นำเสนอข้อสรุปของกลุ่ม
คุณจรูญ จันทร์อู่ (แกนนำเกษตรกรผู้ปลุกมันสำปะหลัง หมู่ 5 ต.บ่อถ้ำ)
คุณธงชัย เวชสภานารักษ์ ผู้นำชุมชน(แกนนำผู้ปลูกมันสำปะหลัง )
คุณกฤษณ์ อภิชาติวิสุทธิ ( แกนนำเกษตรกรผู้ปลูกมันสำปะหลัง หมู่ 5 ต.บ่อถ้ำ)
เมื่อถึงเวลา 13.00 น.ผู้แทนกลุ่มย่อยได้สรุปนำเสนอผลที่ได้จากการสนทนากลุ่ม โดยให้กลุ่มใหญ่ได้เพิ่มเติมข้อมูล จากนั้นทางกลุ่มอาชีพผู้ปลูกมันสำปะหลังหมู่ 5 ต.บ่อถ้ำ ได้กลับไปบ้านเพื่อที่จะต้องนำข้อสรุปที่ได้จากการสนทนากลุ่มในวันนี้ไปปรึกษาหารือกับเพื่อนบ้านในช่วงเย็น จากนั้นแกนนำดังกล่าวข้างต้นอาสาจะเป็นนักวิจัยชุมชนโดยนำทีมงานเราไปศึกษาดูแปลง ทดสอบการปลูกมันสำปะหลังของตนเองที่มีการบันทึกเก็บข้อมูลการผลิตไว้ ซึ่งจะได้นำข้อสรุปไว้พูดคุยกันในครั้งต่อไป
ยกร่างกรอบแนวคิดในการวิจัย
จากนั้นทีมงานนักส่งเสริมการเกษตรของเราได้ลาพี่น้องเกษตรกรกลับไป ประชุมกันต่อที่สำนักงานเกษตรอำเภอขาณุวรลักษบุรี เพื่อประเมินหลังจากสิ้นสุดการปฏิบัติงาน ตามหลักการของ AAR ข้อสรุปที่ได้จากการทำ AAR ร่วมกัน โดยสรุปในรูป Model ลงในกระดาษฟางร่วมกัน ทั้งนี้เราได้ช่วยสรุปเป็นยกกร่างกรอบแนวคิดในการวิจัยร่วมกัน พร้อมได้เติมเนื้อหาในการทำงานวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนรวม(PAR) พร้อมได้กำหนด Action Plan ในครั้งต่อไปร่วมกัน ซึ่งจะต้องดำเนินการหาโจทย์ในการวิจัยร่วมกันกับชุมชนในครั้งต่อไป..ครับ.....