เคล็ดลับความสำเร็จของอาจารย์พยาบาล

เคล็ดลับความสำเร็จในการทำงาน ของรองศาสตราจารย์ รัชนี สีดา

 ลิขิตโดย อาจารย์ ดร.อาภา ยังประดิษฐ   

เมื่อกล่าวถึงรศ.รัชนี สีดา  ภาควิชาการพยาบาลกุมารเวชศาสตร์  คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล  ซึ่งตำแหน่งล่าสุดของท่านคือประธานสภาอาจารย์ของคณะพยาบาลศาสตร์    อาจารย์ทุกคนในคณะฯ จะต้องนึกถึงภาพผู้บริหารที่เก่ง   นึกถึงผู้ที่ลุกขึ้นมาพูดในที่ประชุมได้อย่างฉะฉานและละเอียดยิบ  และนึกถึงวิชา Health assessment ……  ไม่น่าเชื่อเลยว่า  ท่านจะเกษียณในวันที่ 30 กันยายน 2551 นี้แล้ว    คณะทำงานจัดการความรู้ฯ จึงเรียนเชิญ รศ. รัชนี  มาถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ของท่าน  ในหัวข้อ “เคล็ดลับความสำเร็จในการทำงาน: การบริหารและการสอน”  เมื่อวันจันทร์ที่ 8 กย. 2551     สาระสำคัญมีดังนี้

ประวัติ  รศ.รัชนี  เริ่มปฏิบัติงานวันที่ 1 ธค.2514  บรรจุด้วยตำแหน่งครูพยาบาลตรี   ได้เลื่อนเป็นผู้ช่วยศาสตราจารย์ปีพศ.2521  และเป็นรองศาสตราจารย์  ในพศ. 2542   ท่านดำรงตำแหน่งรองคณบดีฝ่ายพัฒนาและวางแผน เมื่ออายุเพียง  42 ปี และอยู่ในตำแหน่งถึง 8  ปี  หลังจากนั้นดำรงตำแหน่งเป็นหัวหน้าภาควิชากุมารเวชศาสตร์ อีก 8  ปี    สำหรับรางวัลที่เป็นความภาคภูมิใจอย่างยิ่งคือ พยาบาลดีเด่น สาขาการศึกษาการพยาบาล ประเภทผู้บริหารการศึกษา จากสภาการ พยาบาล   และอาจารย์ดีเด่น ของสภาอาจารย์ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล     

 เคล็ดลับความสำเร็จ    ด้วยเวลาเพียง 3  ชั่วโมง  เราไม่สามารถเรียนรู้เบื้องหลังความสำเร็จของรศ.รัชนีได้หมด  อย่างไรก็ตามเคล็ดลับที่เราสกัดออกมาได้มีดังนี้

·       พรแสวง  รศ.รัชนี  กล่าวว่า ไม่มีใครรู้ไปทุกเรื่อง   เรื่องใดที่ไม่รู้ก็ต้องศึกษา  สอบถาม  หาหนังสือหรือระเบียบต่างๆอ่าน   ท่านไม่เคยปฏิเสธงาน  ขณะเป็นอาจารย์ใหม่ๆ ทำงานทุกอย่าง  เช่นเป็นเลขานุการหลายคณะกรรมการ   การ   การทำงานทำให้ได้เรียนรู้งานมาก   

รศ.รัชนี ฝากว่าอาจารย์ทุกคนต้องผลัดกันเป็นเลขานุการภาควิชา  เพราะเชื่อว่า  “เขียนรายงานการประชุมเป็น  ก็จะเขียนpaper วิชาการได้”    อาจารย์ใหม่ๆ อย่าเลี่ยงงาน  ต้องคิดมุมกลับว่าทำให้เราได้ฝึกงาน  รศ.รัชนี มีนโยบายว่าจะไม่ส่งอาจารย์ในภาคไปเป็นกรรมการของคณะหากไม่ได้เป็นกรรมการระดับภาคเสียก่อน 

ความรู้มาจากหลายแหล่ง   ท่านอ่านหนังสือพิมพ์ทุกวันทุกหน้าทุกคอลัมภ์ทำให้รอบรู้ในทุกด้าน   ด้านการเรียนการสอน  รศ.รัชนีเน้นศึกษาด้วยตัวเอง  ใช้ลูกหรือสมาชิกในครอบครัวเป็นที่ฝึกตรวจร่างกาย   “ความรู้ไม่ได้มาจากตำราเพียงอย่างเดียว   แต่มาจากชีวิตจริง”   

·       มีเครือข่าย  การทำงานจำเป็นต้องมีเครือข่ายเป็นผู้สนับสนุนและเป็นที่ปรึกษา   เช่น ขณะที่รศ.รัชนีเป็นรองคณบดี ต้องดำเนินการผันงบประมาณจากหมวดอื่น มาสร้างห้องประชุมดร.ทัศนา  บุญทอง ภายในเวลา 1 เดือน   ท่านใช้สัมพันธภาพที่ดีและการมีเครือข่ายกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง  ทำให้สามารถเขียนแบบและดำเนินขั้นตอนต่างๆ จนสำเร็จ   ซึ่งการสร้างเครือข่ายนี้เกิดจากการมีสัมพันธภาพที่ดี     ต้องมีเทคนิค อาทิ  การเลี้ยงอาหาร  การมอบสิ่งตอบแทน  การมีของฝากเป็นต้น  

·       รักและใส่ใจงาน  รศ.รัชนีมีความรักในงานที่ตนเองรับผิดชอบ  ไม่ว่าขณะนั้นจะเป็นอาจารย์ในภาควิชา  เป็นรองคณบดีหรือหัวหน้าภาควิชาฯ    ท่านกล่าวว่า “งานไม่เคยทำให้ใครตาย”     ด้านการสอนนั้น  เราต้องรู้จริงในเรื่องที่เราจะสอน    มีการนำผลการวิจัยมาใช้ในการเรียนการสอน   การสอนสุขศึกษาไม่จำเป็นต้องสอนเหมือนกัน  อาจต่างกันไปตามปัญหา  เช่นกรณีลูกป่วยเป็นโรคหัวใจ  พ่อแม่อาจต้องการเงิน   แต่หากลูกมีปัญหาเรื่องสมอง  พ่อแม่ต้องการความรู้เรื่องการเลี้ยงดูมากกว่าเงินทอง   

·       กล้าคิด กล้าทำ  กล้าตัดสินใจ   ไม่กลัวการแข่งขัน  ไม่ยอมแพ้  ไม่กลัวคนโกรธถ้าคิดว่าเราทำถูก   และไม่เคยปฏิเสธงาน    ท่านกล่าวว่าไม่มีปัญหาอะไรที่แก้ไม่ได้   ไม่อายที่จะขอความรู้จากผู้รู้   นอกจากนั้นต้อง กล้าสอน  เมื่อพบนักศึกษามีพฤติกรรมไม่ถูกต้องหรือแต่งกายไม่สุภาพจะตักเตือนทันที   เพราะถือว่าไม่สอนวิชาอย่างเดียว ต้องสอนเรื่องอื่นๆด้วย      ท่านบอกว่าเป็นนักล่าทุนและกล้าลงสมัครชิงตำแหน่งต่างๆ เพราะไม่อายหากไม่ชนะ    ท่านย้ำว่า “งานไม่เคยทำให้ใครตาย”   เมื่อรับงานมาแล้ว เรียงลำดับก่อนหลัง   เหนื่อยล้าก็พักก่อน   

·       เป็นตัวอย่างที่ดี    อาจารย์ต้องถ่ายทอดเก่ง  เข้าใจความแตกต่างของนักศึกษา  สามารถสอนเรื่องยากให้เข้าใจง่าย  สอนเด็กไม่เก่งให้ขยันเรียน ขณะเดียวกันก็ต้องสอนเด็กเก่งให้รู้สึกสนุกไปด้วย   อาจารย์ต้องพูดมีควบกล้ำ  ตรงต่อเวลา  แม่นในเนื้อหา  ครูต้องรู้มากกว่านักศึกษา  ถ้าไม่รู้ก็บอกว่าจะไปหาข้อมูลมาให้   อาจารย์จะเก่งได้ต้องมีงานวิจัย   sheetที่แจกนักศึกษาควรอ้างอิงงานวิจัย ซึ่งอาจเป็นงานวิจัยของเราหรือคนอื่นก็ได้  

                รศ.รัชนีเน้นว่า “การสอนบนward เป็นหัวใจของอาจารย์พยาบาล”   อาจารย์ต้องมีบันทึกพฤติกรรมของนักศึกษา  เพราะดูแลนักศึกษาหลายคน  เช่นบันทึกว่า นส. ก  ทำอะไรบ้าง  ดีหรือไม่ดี  เป็นประโยชน์ในการเตือนนักศึกษาและเป็นเครื่องมือในการประเมินผลนักศึกษา   อาจารย์ต้องมีบารมีทางวิชาการ กล่าวคือ เก่ง รู้จริง  จะมีคนมาหาเอง   รศ.รัชนีทุ่มเทให้กับการสอน เช่นติวนักศึกษานอกเวลา  สิ่งที่ได้คือความชื่นใจ  

                ขณะท่านดำรงตำแหน่งรองคณบดี  ท่านพยายามวางตัวให้มีความสง่างามเพราะคิดว่าเป็นหน้าตาของคณะฯ    มีข้อคิดว่าไม่ต้องรอให้มีตำแหน่งหัวหน้าภาควิชาหรือรองคณบดี   แม้เป็นหัวหน้าวิชาก็ต้องมีทักษะของการบริหารแล้ว   เทคนิคการประชุมคือ  ต้องอ่านรายงานหรือวาระการประชุมทุกหน้า   อาจต้องlobby บางคนก่อนเข้าประชุม   หากเป็นประธานต้องไม่เข้าไปมือเปล่า    จะต้องมีการวางแผนการประชุมหรือวางตุ๊กตาไว้ก่อน 

·       ตั้งเป้าหมายชีวิตและมองการไกล   รศ. รัชนีขอให้อาจารย์ตั้งธงไว้ว่า  ก่อนเกษียณอายุราชการ  อยากได้ตำแหน่งอะไร   อาจารย์ต้องหา area ที่เชี่ยวชาญ     ต้องมีเป้าหมายชีวิตเช่นตั้งธงว่าจะเขียนตำราสักหนึ่งเรื่อง   ควรเขียนร่างไว้ก่อนว่า  ตำราของเราจะประกอบไปด้วยอะไรบ้าง   เขียนสารบัญ  แล้ว review  literature และทำวิจัยให้ตรงกับเนื้อหาในตำรา   

                ความภูมิใจของรศ.รัชนีมีมาก  หนึ่งในนั้นคือการสร้างชมรมพยาบาลกุมารเวชศาสตร์แห่งประเทศไทย  ซึ่งเป็นตัวอย่างของการมองการไกลของท่าน   ท่านทิ้งท้ายว่า  เราไม่ได้วิ่งอยู่เพียงคนเดียว  เรามีคู่แข่ง    ถ้าเขายังเดินอยู่  หากเราเดินเหมือนกัน  เราจะแซงเขาไม่ได้     “ถ้าเขาเดิน   เราต้องเดินเร็วกว่า .....ถ้าเขาเดินเร็ว   เราต้องวิ่ง”  เราจึงจะชนะ

                ในวันนั้นแม้หมดเวลาแล้ว  ยังมีอาจารย์หลายคนไม่ยอมลุกไปไหน  ต่างตั้งคำถามประสบการณ์ของรศ.รัชนี  อยู่ไม่ขาด ....     ทุกคนรู้สึกเหมือนกันว่า  เสียดายที่อาจารย์มีเวลาให้เราน้อยไป ......  อย่างไรก็ตาม   พวกเราโดยเฉพาะอย่างยิ่งอาจารย์ใหม่ๆ ได้รับข้อคิดและแนวทางในการปฏิบัติตนบนหนทางของอาจารย์พยาบาล กันอย่างมากมาย     เราขอขอบพระคุณในความรักและความหวังดีของท่านที่มีต่อน้องๆและคณะพยาบาลศาสตร์ มา ณ โอกาสนี้ ........