ได้มีโอกาสไปเชียงรายอีกครั้งหนึ่ง (วันที่ 15-17 ตุลาคม 2551) ได้มีโอกาสไปเที่ยวบ้านอาจารย์ถวัลย์ ดัชนี ซึ่งเป็นศิลปินแห่งชาติ ซึ่งพำนักอยู่ที่เชียงราย
มีคำกล่าวไว้ว่า "เฉลิมสวรรค์ ถวัลย์นรก" สื่อถึง2 ศิลปินชื่อดังของประเทศไทย ชาวจังหวัดเชียงราย อาจารย์เฉลิมชัย สร้างวัดร่องขุ่นสีขาวสื่อไปว่าหมายถึงสวรรค์ ส่วนสิ่งปลูกสร้างของอาจารย์ ถวัลย์ ดัชนี กลับเป็นสีดำทั้งหมด
สำหรับวัดร่องขุน คงจะเป็นที่คุ้นเคยกับคนส่วนใหญ่ แต่บ้านอาจารย์ถวัลย์ ผมเพิ่งมีโอกาสได้แวะไปเยี่ยมเยือนในคราวนี้เอง ด้วยความอนุเคราะห์จากทีมงานทันตบุคลากร เชียงราย ที่ได้จัดทริป สั้น ๆ นี้ไว้ในการประชุมวิชาการด้วย
วัดร่องขุน ในบ่ายวันแดดจ้า
(ชมภาพวัดร่องขุนยามเย็นที่ http://gotoknow.org/blog/kong-travel/159991)
สำหรับ บ้านดำ ตั้งอยู่ที่ ต.นางแล อ.เมือง จ.เชียงราย สร้างขึ้นโดย อ.ถวัลย์ ดัชนีศิลปินแห่งชาติ ลักษณะเป็นกลุ่มบ้าน ศิลปะแบบล้านนา
ทุกหลังล้านทาด้วยสีดำ ซึ่งเป็นที่มาของคำว่าบ้านดำ ในบ้านแต่ละหลังจะประดับด้วยไม่แกะสลักที่มีลวดลายงดงามวิจิตรยิ่ง นอกจากไม้แกะสลักแล้วยังประดับด้วยเขาสัตว์ เช่นเขาควาย เขากวาง และยังมีกระดูกสัตว์ เช่นกระดูกช้าง
ภายในบริเวณบ้านเต็มไปด้วยต้นไม้ บรรยากาศร่มเย็นสบาย ทำให้เดินชมได้อย่างไม่รู้เหน็ดเหนื่อย โดยในบริเวณบ้านประกอบไปด้วยบ้าน 36 หลัง ที่มีลักษณะแตกต่างกันไปไม่เหมือนกัน ใหญ่บ้าง เล็กบ้าง ซึ่งบ้านเหล่านี้ไม่ได้สร้างไว้สำหรับอยู่อาศัย แต่สร้างไว้สำหรับเก็บสิ่งของสะสมต่าง ๆ ของอาจารย์ถวัลย์ นอกจากนั้นยังมีอีกหนึ่งหลังที่ยังสร้างไม่เสร็จ คือพิพิธภัณฑ์ที่ใช้แสดงผลงานของ อ.ถวัลย์ สร้างด้วยไม้สักทั้งหลัง มีลวดลายแกะสลักที่สวยงามอย่างยิ่ง
เนื่องจากลักษณะศิลปะของบ้าน การทาสีที่ใช้สีดำ การประดับด้วยเขาสัตว์ กระดูกสัตว์นี่เอง จึงเป็นที่มาของคำว่า “ถวัลย์ นรก”
ในวันนั้นได้มีโอกาสพบอาจารย์ถวัลย์ด้วย ท่านได้เข้ามากล่าวทักทาย และท่านให้ข้อคิดว่า ศิลปะเป็นสิ่งชั่วคราว มังสาหารคือสิ่งที่ถาวร ในงานศิลปะท่านจึงได้นำเอาเศษหนังหรือเศษเนื้อ มาแขวนไว้เป็นสัจธรรมด้วย