คุณธรรมเพื่อพัฒนา
คุณธรรมจริยธรรมของเรียน
เรื่องมีส่วนร่วมในการปกครองที่ดี
...................................................................................................
คนมีส่วนร่วมในการปกครองที่ดีโดยเฉพาะคนในสังคมประชาธิปไตยต้องรู้หลักและปฏิบัติดังนี้ อธิปไตย ๓ ได้แก่
๑. อัตตาธิปไตย คือ ถือตนเป็นใหญ่กระทำการด้วยความปรารถนาของตนโดยเว้นชั่วทำดีด้วยเคารพตน
๒.โลกาธิปไตยคือถือโลกเป็นใหญ่ โดยเว้นชั่วทำดีโดยเคารพเสียงของหมู่ชน
๓.ธรรมาธิปไตย คือถือธรรมเป็นใหญ่ถือหลักการถือความจริงเป็นไปโดยชอบธรรมเพื่อความดีงามทำด้วยความเคารพหลักการ กฎ ระเบียบ กติกาเมื่อรู้อย่างนี้แล้วถ้าต้องการรับผิดชอบต่อรัฐประชาธิปไตยพึงถือหลักข้อ ๓ คือธรรมาธิปไตยนอกจากนี้ยังมีหลักธรรมชื่อ อปริหานิยธรรม ๗ ได้แก่
๑.หมั่นประชุมกันเนืองนิตย์ ๒.พร้อมเพรียงกันประชุม ๓.ไม่ถืออำเภอใจใคร่แต่ความสะดวกคือไม่เหยียบย่ำล้มล้างสิ่งที่ตนวางไว้ให้ถือมั่นปฏิบัติอยู่ในบทบัญญัติใหญ่ที่วางไว้เป็นธรรมนูญ ๔.ท่านผู้ใดมีประสบการณ์ยาวนานให้เกียรติเคารพนับถือท่านเหล่านั้น ๕.ให้เกียรติและคุ้มครองสตรี ๖.เคารพบูชาสักการะเจดีย์ ปูชนียสถาน อนุสาวรีย์ประจำชาติอันเป็นเครื่องเตือนความจำให้เราทำดี ๗. จัดการให้คำอารักขา บำรุง คุ้มครองอันชอบธรรมแก่บรรพชิตผู้ทรงศีลทรงธรรมบริสุทธิ์
คนผู้นำรัฐ
คนที่จะเป็นผู้นำคนควรมีหลักธรรมเพื่อเป็นแนวปฏิบัติ เช่นในสมัยโบราณมี
๑. ทศพิธราชธรรม ๑๐ คือ ทานคือให้ ศีลคือรักษาความสุจริต ปริจจาคะคือเสียสละ อาชชวะคือซื่อตรง มัททวะคืออ่อนโยน ตปะคือพ้นมัวเมาเผากิเลส อักโกธะคือถือเหตุผลไม่โกรธ อวิหิงสาคือไม่เบียดเบียน ขันติคืออดทน อวิโรธนะคือถือประโยชน์ของรัฐและราษฎรเป็นที่ตั้ง
๒. จักรวรรดิวัตร ๕ ธรรมาธิปไตยถือธรรมเป็นใหญ่ ธรรมิการักขาให้ความคุ้มครอง โดยธรรม มาอธรรมการจัดการแก้ไขป้องกันไม่ให้การกระทำที่ไม่เป็นธรรมเบียดเบียนคนดี ธนานุประทานแบ่งปันทรัพย์ให้ผู้ยากไร้ ปริปุจฉาไม่ขาดการสอบถามปรึกษา
๓. ราชสังคหะ ๔ ฉลาดบำรุงธัญพืช ฉลาดบำรุงข้าราชการ ผูกประสานปวงประชา มีวาทะดูดดื่มใจ
๔. ละเว้นอคติ ๔ ลำเอียงเพราะชอบ ชัง หลงและขลาดกลัว